فهرست مطالب.. 1چکیده3مقدمه. 4بخش اول: شناسایی جبران های تجاری و ساز وکار تشکیل مراجع صالح در تشخیص و إعمال جبران های تجاری سازمان جهانی تجارت.. 10فصل اول: مفاهیم، روش ها و حدود جبران های تجاری سازمان جهانی تجارت.. 10گفتار نخست: مفهوم جبران های تجاری در موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت(گات)/ سازمان جهانی تجارت.. 10گفتار دوم: روش ها و عمل کرد جبران های تجاری سازمانجهانی تجارت.. 17گفتار سوم: سلسله مراتبجبرانی.. 28گفتار چهارم: حدود جبران های تجاری سازمان جهانی تجارت.. 31گفتار پنچم: بازشناخت جبران هایتجاری سازمان جهانی تجارت.. 38فصل دوم: مراجع صالح در تشخیص و اعمال جبران های تجاری سازمان جهانی تجارت و تشکیل آن. 56گفتار نخست: نظام حل و فصل اختلاف در سازمان جهانی تجارت.. 56گفتار دوم: چگونگی تشكيل مرجع حل و فصل اختلافات در سازمان جهاني تجارت.. 63گفتار سوم: شيوه های حل و فصل اختلافات در سازمان جهانی تجارت.. 70بخش دوم: احکام و آثار جبران های سه گانه ی مورد نظر سازمان جهانی تجارت.. 82فصل اول: اقدامات تأمینی و حفاظتی.. 83گفتار نخست: اقدامات حفاظتی تحت قوانین گات.. 84گفتار دوم: موافقتنامه اقدامات حفاظتی.. 88گفتار سوم: مواردی در زمینه حل اختلاف.. 91گفتار چهارم: دیدگاه اقتصادی در خصوص اقدامات حفاظتی.. 100فصل دوم: اقدامات آنتی دامپینگ یا ضد بازارشکنی.. 107گفتار نخست: پیدایش قوانین ضد بازارشکنی.. 107گفتار دوم: گات و موافقتنامه آنتی دامپینگ(ADA). 109گفتار سوم: آزمون جرح و صدمه، تحت موافقتنانه ضد بازارشکنی و موافقتنامه ی یارانه ها و اقدامات متقابل جبرانی.. 122گفتار چهارم: تفسير اقتصادی سياست ضد بازارشکنی.. 130فصل سوم: اقدامات متقابل جبرانی.. 137یارانه های جبرانی تحت قانون سازمان جهانی تجارت.. 137نتیجه گیری.. 149منابع. 153کتاب های فارسی.. 153کتاب های لاتین. 155مقالات فارسی.. 156مقالات لاتین. 157تارنما و درگاه ها158 نظام فعلی تجارت جهانی که در سازمان جهانی تجارت متبلور شده است از ابتدا تا کنون سعی در برقراری توازن در مسیر تجارت داشته است. اصل انصاف و تجارت منصفانه سر منشا تمامی اصول حاکم بر تجارت جهانی است و سایر اصول و سازوکارهای تجارت جهانی برای تضمین این اصل وضع شده است. یکی از سازوکارهای بسیار مهم در تجارت جهانی که برای تضمین رقابت سالم و تضمین تجارت منصفانه و تضمین نفع برابر در تجارت جهانی وضع شده است، مکانیسم جبرانهای تجاری است.«جبران های تجاری» به سه نوع مقررات اطلاق میگردد که در شرایطی خاص محدودیت هایی بر واردات وارد می آورند. این سه نوع مقررات عبارتند از: 1- اقدامات حفاظتی 2- آنتی دامپنیگ یا اقدامات ضد بازار شکنی 3- اقدامات متقابل جبرانی.اقدامات حفاظتی به سهمیه ها و تعرفه های گمرکی اطلاق می گردد که در برابر موج واردات وضع می گردد. برای وضع این اقدامات، واردات باید «خطر جدی» بالفعل یا بالقوه برای صنایع داخلی کشور وارد کننده ایجاد نماید.اقدامات ضد بازار شکنی به تعرفه هایی اطلاق می گردد که در مقابل قیمت گذاری ناعادلانه وضع می شوند. این تعرفه ها بیشتر از تعرفه های عادی گمرکی هستند. قیمت گذاری ناعادلانه به آنگونه از قیمت گذاری اطلاق می گردد که «آسیب جدی» بالقوه یا بالفعل بر صنایع داخلی رقیب در کشور وارد کننده بار می کند.اقدامات متقابل جبرانی، به تعرفه هایی اطلاق می گردد که در مقابل دولت هایی وضع می شوند که به صادر کنندگان خود یارانه اختصاص می دهند. این تعرفه ها بیشتر از تعرفه های عادی گمرکی هستند و هنگامی قابل استفاده می باشند که این واردات باعث «آسیب جدی» بالقوه یا بالفعل به صنایع داخلی کشور وارد کننده شوند.چنین اقداماتی بر طبق حقوق داخلی مجاز هستند و طبیعتا تابع صلاحدید دولت هستند ولی در حقوق تجارت بین الملل دست یازی به چنین اقداماتی محدودیت هایی دارد.کلید واژه ها: سازمان جهانی تجارت، جبران های تجاری، اقدامات حفاظتی و تأمینی، اقدامات ضد بازارشکنی، اقدامات متقابل جبرانی، جرح و آسیب...نظام فعلی تجارت جهانی که در سازمان جهانی تجارت متبلور شده، از ابتدا تا کنون سعی در برقراری توازن در مسیر تجارت داشته است که تجارت مواد خام از جنوب به شمال و تجارت تولیدات صنعتی از شمال به جنوب از این دست می باشند. اصل اساسی در نظام فعلی تجارت جهانی که هم جنبه اقتصادی دارد و هم جنبه حقوقی، اصل انصاف است. اصل انصاف و تجارت منصفانه سر منشا تمامی اصول حاکم بر تجارت جهانی است و سایر اصول و سازوکارهای تجارت جهانی برای تضمین این اصل وضع شده است.سازمان جهانی تجارت در تاریخ 30 آگوست سال 2002، به کشورهایجوامع اروپایی اجازه داد تا امتیازات تعرفه ای و دیگر تعهدات خود نسبت به ایالات متحده را به میزان 4 میلیارد دلار امریکا، البته به موجب تخلف دوم و Alphaمطابق با تصمیم مرجع استیناف مبنی بر اینکه ایالات متحده قوانین سازمان جهانی تجارت به ویژه قانون یارانه ای سازمان جهانی تجارت[1] را با ارائه یارانه های ممنوع برای شرکت های خارجی فروش تحت لوای معافیت های مالیاتی نقض کرده است، را به تعلیق در آورند[2]. تعلیق گسترده و سخت گیرانه ی کمیسیون اروپا در پاسخ به تخطی ایالات متحده، بی سابقه بوده و حتی به نوعی فراتر از دو پرونده ی قبلی اعمال شده یعنی موز 3 و هورمون ها[3] [4]در سازمان جهانی تجارت که مستلزم تقویت این سازمان بوده است، محسوب می شود. [5]در نگاه اول، ممکن است که اینپایان دراماتیک در چنین مورد مهمی، به عنوان نمودی موثر و واقعی دستاورد سازمان جهانی تجارت، بر خلاف سلف قدیمی خود یعنیموافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت(گات)، مورد استقبال واقع شود[6].هیچ یک از اعضا، حتی ایالات متحده یقدرتمند نیز نمی توانند به سادگی ازعواقب قانونی نقض ها و تخطی هایی که مرتکب شده اند و بدان سبب محکوم به پرداخت قیمت شده اند، بگریزند.قربانیان این موارد نقض قانون، که در این پروندهکمیسیون اروپای می باشد، باید با توسل به اقدامات جبرانی، حمایت و راضی شوند. در مجموع، به نظر عدالت و حاکمیت قانون در زمینه ی تجارت بین الملل قابل تائید می باشد. در واقع، این امر نیز دور از ذهن نخواهد بود اگر بگوییم چنین تصمیمی از سوی مرجع استیناف، فعالان در این حوزه را به پیوند دادن مسائل مختلف به تحریم های سازمان جهانی تجارت تشویق می کند.[7]در وهله ی دوم، این گونه تحریم ها از قبیل اقدامات تلافی جویانه یا انتقام اقتصادی، خود منبع مشکل به نظر می رسد تا یک راه حل. با وجود اقبال عمومی از تحریم ها به عنوان شمایلی از سیستم نوین سازمان جهانی تجارت، این تحریم ها تنها یک بعد از قوانین سازمان جهانی تجارت می باشند نه، تجلی نمادین این سازمان[8]. بزرگ نمایی این جنبه ی خاص از قوانین سازمان جهانی تجارت، که به نوعی تلاش برای اقناع کنگره ی امریکا در تصویب دور اروگوئه بود[9]، در صدد است تا تصویر مخدوشی از سازمان جهانی تجارت ارائه دهد، که بیشتر تجسم یک پیکره ی برتر و حاکم بر کشورهای عضواست تا نشان دهنده ی یک جامعه ی قانونی. در مباحث جبران ها، توافق داخلی و ملی بنا نهاده شده بر عدالت اصلاحی یا انتقام جویانه محدودیت های فراوانی را در ابعاد بین الملل ایجاد می کند که طبیعتا منافع گوناگونی را به خطر می اندازد. این محدودیت ها آن گاه محسوس تر می شود که ببینیم این جبران ها به چه کسی معطوف شده است. سوال این است که آیا برای تامین منافع قربانیان به کار می آیند؟ یا اینکه آیا در خدمت رفاه گروه مشخصی از افراد کمیسیون اروپا که با این کمیسیون پیش از پانل سازمان جهانی تجارت برای پیروز شدن لابی کرده اند، خواهد بود. این مجموعه سوالات، تحقیق و تفحص هایی را در باب علت وجودی نظام سازمان جهانی تجارت می طلبد.اما با توجه به اهمیت و نقش پر رنگ این سازمان در معادلات تجاری و البته تاثیرگذاری آن در سیاست جهان، باید اذعان داشت که تصمیمات اتخاذ شده در دعاوی مختلف و راه کارهایی که در موارد گوناگون ارائه می دهد، علاوه بر مفید فایده بودن، همواره مورد نقد نیز واقع شده است. یکی از سازوکارهای بسیار مهم در تجارت جهانی که برای تضمین رقابت سالم و تضمین تجارت منصفانه و تضمین نفع برابر در تجارت جهانی وضع شده است، مکانیسم جبرانهای تجاری است.«جبران های تجاری» به سه نوع از مقررات ملی اطلاق میگردد که در شرایطی خاص محدودیتهایی بر واردات وارد می آورند. این سه نوع مقررات عبارتند از: 1- اقدامات حفاظتی 2- آنتی دامپنیگ یا اقدامات ضد بازار شکنی 3- اقدامات متقابل جبرانی.اقدامات حفاظتی به سهمیه ها و تعرفه های گمرکی اطلاق می گردد که در برابر موج واردات وضع می گردد. برای وضع این اقدامات، واردات باید «خطر جدی» بالفعل یا بالقوه برای صنایع داخلی رقیب در کشور وارد کننده ایجاد نماید.اقدامات ضد بازار شکنی به تعرفه هایی اطلاق می گردد که در مقابل قیمت گذاری ناعادلانه شرکتهای خصوصی وضع می شوند. این تعرفه ها بیشتر از تعرفه های عادی گمرکی هستند. قیمت گذاری ناعادلانه به آنگونه از قیمت گذاری اطلاق می گردد که «آسیب جدی» بالقوه یا بالفعل بر صنایع داخلی رقیب در کشور وارد کننده بار می کند.اقدامات جبرانی گمرکی به تعرفه هایی اطلاق می گردد که در مقابل دولتهایی وضع می شوند که به صادر کنندگان خود یارانه اختصاص می دهند. این تعرفه ها بیشتر از تعرفه های عادی گمرکی هستند و هنگامی قابل استفاده می باشند که این واردات باعث «آسیب جدی» بالقوه یا بالفعل به صنایع داخلی رقیب در کشور وارد کننده شوند.چنین اقداماتی بر طبق حقوق داخلی مجاز هستند و طبیعتا تابع صلاحدید دولت هستند ولی در حقوق تجارت بین الملل دست یازی به چنین اقداماتی محدودیت هایی دارد. ماده 1 موافقت نامه حفاظت ها مقرر می دارد:« اين موافقتنامه قواعدي براي اعمال اقدامات حفاظتي به وجود مي‌آورد كه به معناي اقدامات مقرر در ماده 19 گات 1994 تلقي خواهد شد.» و ماده 1 موافقت نامه اجرای ماده 6 موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت 1994 مقرر می دارد:«اقدام ضد بازارشكني تنها در شرايط مقرر در ماده 6 موافقتنامه عمومي و متعاقب تحقيقاتي كه طبق مقررات موافقتنامه حاضر آغاز و انجام مي‌شود، صورت خواهد گرفت. مقررات زير تا آنجا ناظر بر اجراي ماده 6 گات 1994 است كه اقدامي به موجب قوانين و مقررات ضد بازار‌شكنی به عمل آمده باشد».در هر یک از این موافقتنامه ها شرایطی برای اجرای این مکانیسم ها پیش بینی شده است و اعمال و اجرای آنها منوط به تحقق شرایطی شده است که هم از سوی کشورهای صنعتی و هم از سوی کشورهای در حال توسعه یکسان است.شرایط توسل به این اقدامات چیست؟ چه محدودیت ها و الزاماتی بر قانونگذاری داخلی در زمینه تجارت دارد؟ حدود اعمال این اقدامات تا کجاست؟ چه نقشی در تضمین تجارت آزاد و منصفانه ایفا میکنند؟ معیار «خطر جدی» و «آسیب جدی» چه چیزی است که کشور در مقابل آنها بتواند به جبران های تجاری توسل جوید؟در پایان نامه ی پیش رو، در صددیم تا این مکانیسم ها را تببین و تشریح کنیم و به سوالات مطرح شده، پاسخ گوییم. سوالات تحقیق:سوال اصلی- سازمان جهانی تجارت برای اعمال جبران های تجاری چه مکانیزمی در نظر گرفته است واین جبران ها مشتمل بر چه مواردی است ؟سوال فرعی- شرایط اجرای این مکانیسم ها بر طبق موافقتنامه های سازمان جهانی تجارت چیست؟ فرضیه ها:فرضیه اصلی: در راستای تضمین تجارت آزاد و رقابت منصفانه، اقدامات سه گانه ای در نظر گرفته شده است که شامل: 1- اقدامات حفاظتی 2- اقدامات ضد بازار شکنی 3- اقدامات متقابل جبرانی.فرضیه فرعی: به نسبت اینکه طرف مقابل شرکت خصوص باشد یا دولت و بسته به اینکه چه اصلی از اصول رقابت آزاد را نقض کرده باشد و بسته به اینکه میزان خطر یا آسیب وارده به کشور وارد کننده در چه حدی باشد، اجرای این مکانیسم شرایط متفاوتی پیدا می کند. اهداف تحقیق:هدف کلی:هدف این تحقیق بررسی و تبیین ساز و کار جبران های تجاری در سازمان جهانی تجارت و تشریح مبانی و شرایط توسل بدانها می باشد. در این پژوهش انواع جبرانهای تجاری تشریح می شود و پیش شرط های توسل به هر یک از آنها در مقررات سازمان بررسی می گردد. از دیگر سو محدودیتها و الزاماتی که این مکانیسم ها بر مقررات داخلی وارد می کنند بررسی نیز مورد مداقه قرار می گیرند. حدود توسل به این اقدامات و حداکثر توانایی دولت ها در اعمال این اقدامات هم تبیین و تشریح می گردد.اهداف جزیی:- بررسی وجوه تمایز سه نوع مختلف جبرانهای تجاری.- بررسی و تشریح معیار آسیب و خطری که می توان در مقابل آنها به جبران های تجاری متوسل شد.- نگاهی نیز به کارآیی این جبران ها در ترمیم آسیب ها و روند تقویت تجارت جهانی، خواهیم افکند. روش شناسینوع روش تحقیق: توصیفیروش گردآوری اطلاعات و داده ها: کتابخانه ای تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح:سازمان جهانی تجارت: مقر این سازمان شهر ژنو بوده و از اول ژانویه سال 1995 تاسیس شده است. هشتمین دور مذاکرات تجاری که در قالب گات انجام گرفت و هفت سال به طول انجامید به نام دور اروگوئه معروف است. پس از این دور مذاکرات، کنفرانسی در سطح وزیران در آوریل 1994 در مراکش تشکیل شد که در آن 125 نماینده از کشورهای جهان به تاسیس سازمان جهانی تجارت به عنوان جانشین گات رای دادند. تعدادی از اصول اساسی در تمام موافقت نامه های این سازمان به چشم می خورد که پایه و اساس نظام تجاری چند جانبه به شمار می روند. این اصول عبارتند از: اصل رفتار دولت کامله الوداد و اصل رفتار ملی، تجارت آزادتر، قابل پیش بینی و شفاف بودن سیاست های تجاری اعضا، تشویق رقابت و مقررات خاص برای کشورهای کمتر توسعه یافته. یکی از اهداف اساسی این سازمان کاهش حمایتگرایی است. (صادقی یارندی ، سیف اله و طارم سری ، مسعود.1385: 432)«جبران های تجاری»: به سه نوع از مقررات ملی اطلاق می گردد که در شرایطی خاص محدودیتهایی بر واردات وارد می آورند. این سه نوع مقررات عبارتند از: 1- اقدامات حفاظتی 2- اقدامات ضد بازار شکنی 3- اقدامات متقابل جبرانی.اقدامات حفاظتی: به سهمیه ها و تعرفه های گمرکی اطلاق میگردد که در برابر موج واردات وضع می گردد. برای وضع این اقدامات، واردات باید «خطر جدی» بالفعل یا بالقوه برای صنایع داخلی رقیب در کشور وارد کننده ایجاد نماید.اقدامات ضد بازار شکنی: تعرفه هایی هستند که در مقابل قیمت گذاری ناعادلانه شرکتهای خصوصی وضع می شوند. این تعرفه ها بیشتر از تعرفه های عادی گمرکی می باشند. قیمت گذاری ناعادلانه به آنگونه از قیمت گذاری ها اطلاق می گردد که باعث «آسیب جدی» بالقوه یا بالفعل به صنایع داخلی رقیب در کشور وارد کننده می گردد.