چکیدهفروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باعث شد منطقه آسیای مرکزی با خلأ قدرت مواجه گردد لذا زمینه نفوذ قدرتهای فرامنطقه ای را فراهم کرد. از جمله ایالات متحده با کمک های اقتصادی و نظامی و با ابزار ناتو شروع به توسعه حضور خود در منطقه نمود. روسیه که در ابتدا در حالت غفلت نسبت به منطقه به سر می برد با شدت یافتن حضور آمریکا شروع به جلوگیری از توسعه طلبی آمریکا کرد. چین نیز در این عرصه هم رأی با روسیه شد چرا که حضور آمریکا تهدیدی برای امنیت ملی و کاهش نفوذ آنها بشمار می رفت. لذا با تأسیس سازمان همکاری شانگهای در مقام مقابله بر امدند. این سازمان با تشکیلات داخلی خوداز جمله باشگاه انرژی و ساختار ضد تروریستی توانسته کنترل منابع ا نرژی و امنیت داخلی منطقه را بدست گیرد و ضرورت حضور ایالات متحده را در این منطقه کمرگ کند این عامل به همراه دوری آمریکا از لحاظ مسافت کشورهای آسیای مرکزی را هر چه بیشتر بدور روسیه و چین جمع نموده و موجب پیروزی سازمان شانگهای در مدیریت معادلات منطقه ای و متوقف ساختن برنامه های ایالات متحده شده است. فهرستعنوان صفحهفصل اول:کلیات 1مقدمه 2الف)بیان مسئله 3ب)سوال اصلی 5ج)فرضیه اصلی 5د) ادبیات موضوع 5ر)تعریف عملیاتی 7ذ) تعریف اصطلاحات 8و)اهداف تحقیق 9ه)روش تحقیق 9ی)سازمان دهی تحقیق 10فصل دوم:نگاهی به سازمان همکاریهای شانگهای 11الف)عوامل موثر بر پیدایش سازمان شانگهای 12ب)اعلامیه تاسیس 15ج)منشور سازمان 17د)ارکان سازمان 22و)نهادهای غیر دولتی 24ه)اهداف کشورهای عضو دائم 25ی)اجلاسیه و نشستهای سازمان 28 فصل سوم: نگرش قدرتهای بزرگ به آسیای مرکزی 33الف)رویکرد آمریکا به آسیای مرکزی 341- نگاه آمریکا به آسیای مرکزی 352- ملاحظات سیاسی آمریکا در آسیای مرکزی 373- ملاحظات امنیتی 444- ملاحظات اقتصادی 495- آمریکا در قالب ناتو 51ب)رویکرد روسیه به آسیای مرکزی 571- نگاه روسیه به آسیای مرکزی 582- ملاحظات سیاسی روسیه در منطقه 583- ملاحظات امنیتی 704- ملاحظات اقتصادی 78ج)رویکرد چین به آسیای مرکزی 841- نگاه چین به آسیای مرکزی 852- ملاحظات سیاسی چین در منطقه 853- ملاحظات امنیتی 924- ملاحظات اقتصادی 97فصل چهارم:چالشهای موجود در آسیای مرکزی102الف)افراط گرایی دینی و جدایی طلبی 1031- اسلام و نقش ان در تحولات منطقه 1042- اسلام تندرو 1063- تاثیر عوامل خارجی 1074- اثرات یازده سپتامبر 2001 بر ماهیت اسلام 1085- جدایی طلبی 1126- مسئله سین کیانگ 1137- مسئله چچن 118ب)منابع انرژی 1261- انرژی در آسیای مرکزی 1272- اهمیت انرژی در منطقه 1283- افزایش تصاعدی نیاز به انرژی 1304- عوامل غیر اقتصادی توجه به انرژی 1315- مسیرهای انتقال انرژی منطقه 1326- زمینه های رقابت 1347- سیاست انرژی روسیه 1378- تداخل طرحهای چین و روسیه درباره انرژی 1379- اهداف چین در منطقه 139فصل پنجم: تقابل سازمان همکاری شانگهای با آمریکا 146مقدمه 147الف)چالش قدرتهای بزرگ در بهره گیری از منابع منطقه 148ب)اهمیت فزاینده سازمان شانگهای 154ج)نقش روسیه و چین در تشکیل سازمان 159د)سازمان شانگهای ابزار نفوذ چین و روسیه 161و)همکاریهای اقتصادی اعضای سازمان 170فصل ششم: نتیجه گیری 175منابع 183مقدمهسازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاریهای چندجانبه امنیتی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد. سازمان همکاری شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان «شانگهای ۵» است که در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر داده شد.نقش این سازمان از زمان تاسیس آن تاکنون در منطقه افزایش یافته‌است. این سازمان، بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهده دفاعی چندجانبه به شمار نمی‌رود.مسایل امنیتی در آسیای میانه به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب میشود.ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم سازمان همکاری شانگهای در نشست ژوئن ۲۰۰۴ در شهر تاشکند در ازبکستان تهیه و تصویب شد. این سازمان در سال ۲۰۰۶ اعلام کرد که بر اساس مفاد توافقنامه منطقه‌ای، با قاچاق مواد مخدر در طول مرزهای کشورهای عضو مبارزه خواهد کرد.چهارچوب توافقنامه همکاری اقتصادی کشورهای عضو پیمان نخستین بار در نشست مورخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۳ تهیه و به امضا رسید. در این نشست رئیس دولت چین پیشنهاد کرد که برنامه بلندمدتی برای تشکیل منطقه آزاد تجاری در سازمان تهیه شود. وی در این پیشنهاد ضمناً چندین راهکار کوتاه مدت برای افزایش سطح بازرگانی در میان کشورهای عضو ارائه داد. یکسال پس از این پیشنهاد، در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۴، سندی شامل یکصد برنامه مشخص برای افزایش سطح بازرگانی میان کشورهای عضو به امضا رسید.دستاورد مهم دیگر این نشست توافق برای تشکیل شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو سازمان بود. هدف از تشکیل این شورای مشترک بانکی تسهیل در فراهم نمودن سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های مشترک سازمان عنوان شده‌است. در پی این توافق، نخستین گردهمایی شورای مشترک بانکی سازمان همکاری شانگهای در ۳۰ نوامبر ۲۰۰۶ در پکن پایتخت چین برگزار شد.دستاورد مهم دیگر این نشست توافق برای تشکیل شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو سازمان بود. هدف از تشکیل این شورای مشترک بانکی تسهیل در فراهم نمودن سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های مشترک سازمان عنوان شده‌است. در پی این توافق، نخستین گردهمایی شورای مشترک بانکی سازمان همکاری شانگهای در ۳۰ نوامبر ۲۰۰۶ در پکن پایتخت چین برگزار شد.الف)بیان مسئله:فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و سقوط نظام دو قطبی در پی ان باعث شکل گیری جمهوریهای نو پایی در اطراف روسیه گردید.این جمهوریها به دلیل سالها زندگی در سیستم متمرکز حکومت شوروی بعد از جدا شدن عملا با بحران تصمیم گیری برای انتخاب نوع حکومت،تعیین مرزها،اداره اجتماعی و ساماندهی اقتصادی و تعریف هویت برای خود روبرو شدند.اراده روسیه برای آزاد گذاشتن این جمهوریها در جهت انتخاب سرنوشتشان انها را مجبور به پیدا کردن الگوهای سیاسی و اقتصادی برای کشورشان کرد.روسیه تصمیم گرفت با اعطای استقلال برای انها خود را از مسئولیت هر انچه در داخل این جمهوریها میگذرد، آزاد سازد. چرا که به دلیل کمکهای مالی و اقتصادی و تامین امنیت داخلی اتحادیه هزینه های کمرشکن بر دوش این کشور گذاشته شده بود و این در حالی بود که از نظر تکنولوژیک و توسعه اقتصادی پیشرفتی حاصل نمیشد.و در طرف مقابل بلوک غرب با توان اقتصادی و فنی خود بسیار جلو افتاده بود لذا شوروی دیدگاه مقابله با غرب را کنار گذاشت و در جهت تقویت و بازسازی نواقص و عقب ماندگی خود آزاد سازی جمهوریها و نزدیکی به غرب را پیشه کرد.سالهای اولیه استقلال صحنه را عملا با یک خلأ قدرت روبرو ساخت در این هنگام غرب به رهبری آمریکا فرصت را غنیمت شمرده و جای پای خود را در منطقه باز کرد.حتی قدرت ها منطقه ای چون ترکیه نیز به دنبال افزایش نفوذ خود همراه با آرمانهای پان ترکیستی،شروع به برقراری روابط نزدیک با جمهوریها کرد.و خود را بعنوان برادر بزرگتر ملت های تازه جدا شده آسیای مرکزی معرفی نمود.آسیای مرکزی در محدوده جنوبی شوروی از جمله مناطق جدا شده در این میان به دلایل ژئواستراتژیکی بشدت مورد توجه آمریکا قرار گرفت.از ان جایی که کشورهای منطقه به تازگی از یوغ اسارت روسیه خلاص شده بودند، از لحاظ امنیتی و اقتصادی با بن بست روبرو گشتند؛ لذا فرصت خوبی برای ایالات متحده فراهم آمد تا خود را به عنوان حامی اقتصادی و تضمین کننده امنیت و استقلال جمهوریها در برابر هر گونه خطری حتی روسیه معرفی کند.و بدین وسیله منطقه آسیای مرکزی را به حوزه نفوذ رسمی خود تبدیل کند.و قبل از اینکه روسیه دوباره به فکر احیای تسلط خود و گسترش حوزه نفوذ در محدوده جنوبی مرزهای خود بیفتد، جای پای خود را محکم بکند که البته همینطور هم شد و ایالات متحده خود را وارد صحنه تحولات منطقه کرد که بعدها جبران این بی توجهی برای روسیه بسیار گران تمام شد.منطقه آسیای مرکزی شامل پنج جمهوری و مجموعا بیش از پنجاه میلیون نفر جمعیت که مرتبط کننده دو قاره آسیا و اروپا و با قرار گرفتن بین سه قدرت بزرگ روسیه،چین،هند و واقع شدن در کرانه دریای خزر و داشتن ذخایر غنی انرژی نفت و گاز و معادن گرانبهای اورانیوم و طلا و نقره و داشتن زمینهای حاصلخیز کشاورزی از نظر ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی بسیار حائز اهمیت میباشد.یکی از مشکلات جغرافیایی منطقه واقع شدن منطقه در حصار خشکی ها و دسترسی نداشتن به ابهای آزاد است که حوادث سیاسی و امنیتی زیادی را در منطقه شکل داده و رقابتهای بیشماری را در بهره برداری از این موقعیت خاص جغرافیایی بوجود اورده است.با گسترش ناتو به رهبری ایلات متحده به سمت شرق و علی الخصوص آسیای مرکزی و خطر دست اندازی قدرتهای منطقه ای ترکیه و ایران به منطقه و تشدید خطر اسلام گرایی و جدایی طلبی، روسیه خود را با خطر جدی ای در مرزهای جنوبیش مواجه دید.فشارهای داخلی روسیه نیز در احیای توجه به خارج نزدیک در جهت بازگشت به صحنه موثر افتاد، چرا که روسها بر این اعتقاد بودند که اعتبار و عظمت گذشته انها از دست رفته است و خواستار بازگشت به موقعیت ممتاز خود در صحنه بین المللی بودند.لذا روسیه که تا این زمان دیدگاه نزدیکی به غرب را دنبال میکرد و اعتقاد داشت که هر گونه رابطه از جنس روابط گذشته با جمهوریها باید قطع شود. بعد از این بی اعتمادی به غرب و آمریکا سیاست توجه به شرق و خارج نزدیک را در پیش گرفت و این در حالی بود که آمریکا موفقیتهایی در زمینه جذب این کشورها به سمت خویش با استفاده از کمکهای مالی و سرمایه گذاری در بخش انرژی و فروش تجهیزات نظامی و احداث خط لوله باکو-تفلیس-جیهان را بدست اورده بود.آمریکا بعد از حادثه یازده سپتامبر نیز به بهانه مبارزه با تروریسم حضور مستقیم خود را در منطقه تثبیت کرد و نیروهای نظامی خود را در این جمهوریها مستقر نمود.بطور کلی هدف آمریکا با حضور در منطقه تحدید حوزه نفوذ روسیه و جلو گیری از قدرت یابی دوباره ان در آسیای مرکزی است که با توجه به حساسیت مبحث انرژی و نیاز روزافزون به ان به دنبال کاهش تاثیر گذاری روسیه برکنترل منابع انرژی منطقه میباشد.روسیه در مقابله با سیاستهای آمریکا دست به اقداماتی زده است که گاها موفق و در بعضی موارد با شکست مواجه شده است.از جمله اقدامات موثر روسیه در این زمینه تشکیل سازمان شانگهای بوده است که به همراه متحد استراتژیک خود یعنی چین به دنبال بازدارندگی سیاستهای یکجانبه گرایانه آمریکا برآمده است.جمهوریهای منطقه بهمراه روسیه وچین با مشکلات امنیتی متعددی روبرو بوده اند،که از جمله انها رشد اسلامگرایی افراطی و جدایی طلبی،مسائل مربوط به قاچاق مواد مخدر و تروریسم بوده است که موجبات ناامنی منطقه را فراهم کرده بود لذا سازمان شانگهای به دنبال ضرورتهای امنیتی شکل گرفته است و بعدا با کارکردهای دیگری نظیر کارکردهای اقتصادی و بازرگانی به کار خود ادامه داده است.بعد از حادثه یازده سپتامبر نیز از جمله اهداف این سازمان ممانعت از حضور و دخالت قدرتهای فرا منطقه ای بویژه آمریکا در تحولات منطقه بوده است.چین نیز بعنوان یکی از اعضای اصلی و بنیان گذار سازمان حضور آمریکا در منطقه را بر نتافته است و گسترش ناتو به این منطقه را به شکل محاصره استراتژیک خود معناکرده است که آمریکا قصد دارد با گسترش نفوذ خود و ایجاد پایگاه های نظامی در نزدیکی مرزهایش مانع توسعه چین بشود.این در حالی است که چین بعنوان پرجمعیت ترین کشور دنیا با اقتصادی پویا و قوی، اکنون و در اینده از رقبای صلی هژمونی آمریکا محسوب میشود .لذا آمریکا به دنبال هرگونه ابزاری در جهت محدود سازی این کشور و کاهش نفوذ ان در جهان میباشد.همین عامل نزدیکی هرچه بیشتر چین و روسیه را برای مقابله با دشمن مشترکشان دامن زده است.هرچند نباید فراموش کرد که چین نیز همانند آمریکا به دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی جهت افزایش امنیت خود در این حوزه و کاهش وابستگی خود به حوزه نفتی اوپک بوده است لذا منابع نفتی و گازی این منطقه اهمیت بسیار بالایی برای چین دارد و همین امر موجبات نزدیکی چین را به جمهوریهای منطقه و روسیه و ایجاد همکاریهای منطقه ای را فراهم اورده است.اکنون بعد از گذشت دو دهه از تاسیس این سازمان باید گفت نقش این سازمان بعنوان یک سازمان امنیتی در مبارزه با افراط گرایی و جدایی طلبی،تروریسم،قاچاق مواد مخدر خوب عمل کرده است و بعد از حادثه یازده سپتامبر با محوریت موضوع کاهش نفوذ آمریکا موفق به موازنه نرم ایالات متحده و افزایش گستره تاثیر گذاری و نفوذ در منطقه گشته است و روند ادامه سیاستهای یکجانبه آمریکا را در منطقه با شکست مواجه ساخته است که در این تحقیق مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. ب)سوال اصلی:سوال اصلی پایان نامه حاضر که بر اساس ان اقدام به پژوهش و تحقیق نموده ایم این است که "ایا سازمان همکاری شانگهای در حوزه های مورد چالش با ایالات متحده در بازدارندگی از یکجانبه گرایی این کشور در اسیای میانه موفق بوده است؟ ج)فرضیه اصلی :پاسخ فرضی ما به سوال اصلی بر اساس یافته های موجود در پژوهش حاضر و تحلیل متغیرهای مستقل و وابسته مان این است که سازمان شانگهای به دنبال مبارزه با افراط گرایی و جدایی طلبی،تسلط بر منابع انرژی،جلوگیری از دخالت قدرتهای فرامنطقه ای و گسترش ناتو و در نتیجه بازدارندگی ایالات متحده در منطقه اسیای میانه موفق عمل کرده است. د)ادبیات موضوع: کتاب بازی بزرگ جدید در آسیای مرکزی؛زمینه ها و چشم انداز ها،نوشته الهه کولایی،مرکز چاب و انتشارات وزارت امور خارجه زمستان 1384نویسنده در این کتاب به چالش همگرایی در میان کشورهای مستقل مشترک المنافع و ریشه بحران های سیاسی و همکاری انها در قالب اکو پرداخته است.اما در مورد قدرتهای بزرگ به سه قدرت بزرگ روسیه،آمریکا ،چین اشاره کرده که بر سر انرژی مبارزه با تروریسم،بنیادگرایی و افراط گرایی در آسیای مرکزی با هم رقابت و یا همکاری(چین و روسیه)میکنند.نکته جالب این کتاب این است که اشاره ای به نقش اتحادیه اروپا در این رقابتها نکرده است .کتاب امنیت در آسیای مرکزی؛ چارچوب نوین بین المللی ،نوشته روی الیسون ولنا جانسون ،ترجمه محمد رضا دبیری،مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه،چاپ دوم بهار 1389.کتاب دیگری است در این زمینه که نویسندگان در این کتاب به بررسی امنیت در آسیای مرکزی و پویایی های داخلی و خارجی ان و میراث ها و اختلافات مشترک در ان منطقه و نقش اسلام در جوامع و روابط انها پرداخته است. اما در مورد رقابت قدرتهای بزرگ در این منطقه به نقش سه قدرت بزرگ روسیه و آمریکا و چین پرداخته است و در مورد نگرانی های امنیتی روسیه اظهار میکند که این کشور نگران دخالت های خارجی،اسلام افراطی در آسیای مرکزی است وثبات در این جمهوریها برای روسیه حائز اهمیت است چرا که هر نوع نا ارامی در این جمهوریها میتواند تاثیرات منفی بر امنیت روسیه داشته باشد.او در ادامه بحث میکند که روسیه وچین به همراه ایران یک نگرانی مشترکی در مورد نفوذ فزاینده غرب دراین منطقه دارند که باعث نزدیکی انها میشود اما به نظر انها شکل گیری یک ائتلاف ضد غربی بعید به نظر میرسد .سپس در شکل گیری نگرش ایالات متحده در آسیای مرکزی به عامل انرژی و امنیت ان و جلوگیری از انحصار ان به وسیله روسیه اشاره میکند و معتقدند که ایلات متحده ضمن مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی نگران اتحاد آسیای مرکزی و خاورمیانه و تبدیل شدن به منطقه پویای تندروی اسلامی است که او این مسائل را از اولویت های آمریکا در آسیای مرکزی میداند و سایر مسائل از قبیل حقوق بشر،گسترش دموکراسی و بازار آزاد از اولویت کمتری نسبت به مسائل فوق برخوردارند اما در نگرش امنیتی چین به آسیای مرکزی انها معتقدند که انرژی و مبارزه با تروریسم،افراط گرایی و نگرانی از امنیت ایالت سین کیانگ سبب نگرش امنیتی چین به آسیای مرکزی میگردد همچنین نگران احداث پایگاه های آمریکا در آسیای مرکزی و نیز اجرای مانور مشترک با این کشور هاست که چین انرا تهدیدی برای امنیت مناطق شمال غربی خود میداند.مقاله: ،منابع انرژی و انتقال ان از حوزه دریای خزر، ماجدی، علی(1381)،فصلنامه مطالعات اسیایمرکزیو قفقاز،سال ششم ،دوره سوم، شماره بیست و یکمنویسنده در این مقاله دو عامل انرژی و مبارزه با تروریسم و افراط گرایی اسلامی را دلیلی برای حضور ایالات متحده در آسیای مرکزی میداند.اما در مورد روسیه اظهار میکند که این کشور به دلیل عمق استراتژیک توجه جدی را به این مناطق معطوف داشته و به دلیل نگرانی از تهدیدات تروریستی و ناارامی روابط امنیتی خود مایل به ایجاد روابط امنیتی با این کشورهاست. و معتقد است روسیه میتواند اهداف خود را در مبارزه با تروریسم با آمریکا همسو کند. اما در مورد چین معتقد است که بنیادگرایی در آسیای مرکزی تاثیر کمی بر ایغورهای چین داشته است و جدایی طلبی ایغورها بیشتر به دلیل تصرف سرزمین انها توسط چینی هاست و در ادامه به نقش و اهداف قدرتهای منطقه ای از قبیل هند،پاکستان،ایران و ترکیه میپردازد.مقاله :سازمان همکاری شانگهای ،اهمیت ژئواستراتژیک؛ اخوان کاظمی،مسعود ؛مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز،سال پانزدهم شماره 55.(1385)این مقاله توسط مسعود اخوان کاظمی در چهاردهمین همایش بین المللی آسیای مرکزی و قفقاز که با عنوان سازمان همکاری شانگهای وفرصت های پیش رو در تاریخ ابان 1385برگزار گردید ارائه شد مقاله حاضر ضمن بررسی تاریخچه سازمان ،ساختار و اهداف ان را مورد بررسی قرار میدهد و ضمن بررسی اهداف و منافع کشورهای عضو و ناظر سازمان به طور جداگانه ای تقابل سازمان با آمریکا ودیدگاه آمریکا به سازمان مذکور را مورد بحث و بررسی قرار میدهد اما مقاله مذکور نیز تنها توانسته به جنبه های محدودی از مسائل اشاره کند و جای بسیاری از مباحثات امنیتی راخالی گذاشه است .ر) تعریف عملیاتی:مبارزه با افراط گرایی و جدایی طلبی،رقابت برای تسلط بر انرژی و جلوگیری از دخالت قدرتهای منطقه ای و گسترش ناتو متغیرهای مستقل فرضیه را تشکیل میدهند که در تعریف عملیاتی انها باید گفت تشکیل نیروهای حافظ صلح منطقه و سازمان همکاری شانگهای و همکاریهای امنیتی روسیه و چین با کشورهای منطقه در انهدام و دستگیری عاملان جدایی طلب و افراط گرای اسلامی نمونه هایی از مبارزه با افراط گرایی و جدایی طلبی اعضای این منطقه میباشد.بازدارندگی ایلات متحده بعنوان متغیر وابسته در این پژوهش در نظر گرفته شده است که در تعریف عملیاتی آن میتوان به اخراج نیروهای آمریکایی از پایگاه های کشورهای عضو و تعیین جدول زمانبندی برای خروج کامل ان از خاک اعضای سازمان،پذیرفته نشدن درخواست عضویت این کشور در سازمان شانگهای،برگزاری مانورهای مشترک اعضا در مخالفت و قدرتنمایی در برابر آمریکا،پیروزی اعضای اصلی سازمان یعنی چین و روسیه در تسلط بر حوزه های انرژی در رقابت با آمریکا و گسترش احساسات ضد آمریکایی در منطقه اشاره کرد که شرح مفصل ان در این تحقیق بررسی خواهد شد.ذ)تعریف مفاهیم و اصطلاحات: یکجانبه گرایی: این واژه در مقابل اصطلاح چند جانبه گرایی قرار میگیرد.و ناظر بر اقدامات یک طرفانه یک کشور در مقابل یک یا عده ای از دولتها اطلاق میشود که این امر به سبب قدرت هژمونیک ان کشور میباشد.در این حالت کشور یکجانبه گرا در پیگیری اهداف خود بدون رویارویی با قدرت رقیب بصورت تکتازانه عمل میکند.(حاتمی، تورج (1382) برخورد منافع امریکا و روسیه در اسیای مرکزی،تهران،انتشارات خوارزم ص:20) واژهبازدارندگی: در مقابل واژه انگلیسی deterrence اتخاذ گردیده است.فرهنگ معین «بازداشتن» را در فارسی به معنی «منع کردن، جلوگیری کردن، توقیف کردن و حبس کردن» معنی می کند. اما واژه انگلیسی deterrence از فعل deter و آن نیز از لغت لاتین deterrence می آید که از ترکیب Terrere + de یعنی از ترکیب (Terror + awayFrom)()گرفته شده است، یعنی «پیش گیری (کسی) از انجام عملی به سبب ترس، وحشت، تهدید و ترور»؛ با مفهوم مذکور، بازدارندگی یک اثر روانی بر دشمن دارد و او را از اندیشه حمله یا شروع به جنگ باز می دارد. این نوع تهدید باید پیامی صریح داشته باشد و آن پیام باید تهدید به رنج و آسیب را انتقال دهد.معمولاً در بازدارندگی ، عمل متقابل یا تلافی جویانه نفس اساسی دارد. این پیام باید طوری باشد که اگر دشمن، جنگ را آغاز کند، بهای بسیار سنگینی را بپردازد. پس بازدارندگی بین دو دولت الف و ب عبارت است از قدرت تهدید از ناحیه الف علیه ب به منظور پیش گیری از آغاز جنگ از ناحیه ب، به نحوی که در فقدان این قبیل تهدیدات ب بتواند به جنگ مبادرت ورزد. البته باید متوجه بود که بین بازدارندگی از طریق انکار (denial) و بازدارندگی از طریق عمل متقابل و تلافی (Retaliation) تفاوتهایی وجود دارد. «انکار» یعنی هرگونه پیش گیری از حمله مانند استفاده از فن آوری و عدم توانایی فنی برای ساقط کردن کلاهکهای هسته ای در هنگام حمله، ولی «تلافی»، تهدید به عمل متقابل است.)معین، فرهنگ فارسی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر ، (1363) . جلد اول، ص 454.و 2- ثقفی عامری، ناصر؛(1386) ناتوی جدید در معادلات بین الملل، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، ص: 12) امنیت:امنیت ملی شامل تعقیب روانی و مادی ایمنی است و اصولا جزء مسئولیت حکومتهای ملی است.تا از تهدیدات مستقیم ناشی از خارج نسبت به بقای رژیمها،نظام شهروندی و شیوه زندگی شهروندان خود ممانعت بعمل اورند.(بوزان،باری و ویور(1388)،مناطق و قدرتها،ترجمه رحمان قهرمان پور،مرکز مطالعات راهبردی،صص 47 -4و)اهداف تحقیق:آسیای مرکزی یکی از مناطق ژئوپلیتیک همجوار کشورمان ایران میباشد.موضوعات امنیتی این منطقه در رابطه تنگاتنگ با دول همجوارشان تاثیر گذار است. از نظر اقتصادی هم آسیای مرکزی موقعیت ژئواکونومیکی خاصی دارد که در صورت شناسایی دقیق ظرفیتها و فرصتهای ان نوع سیاستگذاری اقتصادی و سیاسی معنا پیدا میکند. منابع موجود در این منطقه میدان رقابت گسترده ای را بین قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای شکل داده است که هر کدام به نحوی در پی بهره برداری از این منابع و تامین امنیت انتقال این منابع میباشند. عقبه این رقابتها و ماهیت تحولات امنیتی منطقه منجر به شکل گیری یکی از بزرگترین سازمان بین المللی شده است که سرنوشت این رقابتها را در جهت خاصی به پیش برده است. ایران نیز به عنوان عضو ناظر این سازمان به برداشت منافع سیاسی خود رهنمون شده است در این پژوهش سعی بر شناخت دقیق زوایای کارکردی سازمان شانگهای و دامنه تاثیر ان در معادلات قدرت منطقه ای شده است. این امر با توجه به ظهور قدرتهای فرا منطقه ای چون ایالات متحده و سعی آن بر منزوی کردن ایران در آسیای مرکزی و با هدف کوتاه کردن دست ایران در پیگیری منافع اقتصادی و سیاسی اش در این ناحیه بسیار حائز اهمیت میباشد.لذا با شناخت این فرصتها و تهدیدها بهتر میتوان در اتخاذ مواضع درست تصمیم گیری کرد. ه)روش تحقیق:در تحقیق حاضر تلاش بر آن است تا به منظور پاسخ به سوالات تحقیق و آزمون فرضیه از روش تحلیلی_توصیفی استفاده شود. و برای جمع اوری داده ها به روش اسنادی عمل میشود.از این رو برای انجام کار از منابع داخلی و خارجی بصورت مکتوب و نیز از منابع اینترنتی بهره گیری شده است که پس از شناخت و جمع اوری داده ها و تعیین حوزه موضوعی بحث،به ارزیابی یافته ها وارتباط اجزای تحقیق پرداخته و پس از تجزیه و تحلیل ساختار تحقیق جمع بندی و نتیجه گیری میشود.ی)سازمان دهی تحقیق:پژوهش حاضر از شش فصل تشکیل شده است.فصل اول شامل کلیات تحقیق که متشکل از بیان مسئله، فرضیه و سوال اصلی، سوابق موضوع، روش تحقیق، تعریف اصطلاحات و واژگان و سازماندهی تحقیق میباشد.فصل دوم نگاهی است به سازمان شانگهای از حیث بررسی ساختار و تشکیلات ان. در فصل سوم نگرش قدرتهای بزرگ به اسیای مرکزی مورد بحث قرار گرفته است . و در فصل چهارم چالشهای موجود در اسیای مرکزی که شامل مبحث جدایی طلبی و افراط گرایی و مبحث انرژی است تبیین شده است.فصل پنجم بررسی سازمان شانگهای از حیث تقابل با ایالات متحده مورد بحث واقع شده. و در نهایت فصل ششم به عنوان اخرین فصل و نتیجه گیری پژوهش در نظر گرفته شده است که ارتباط اجزای ساختار تحقیق بخوبی مشاهده خواهد شد و اثبات فرضیه اصلی پژوهشمان را در بر خواهد داشت.