محدودیت های پیشگیری وضعی از جرم در اسلاممقدمهالف:طرح بحث و اهميت موضوعبموجب بند 5 اصل یکصد و پنجاه و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله وظایف قوه قضاییه « اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» می باشد که حصول این مطلوب و دستیابی به آن در انطباق با بهره وری از دستاوردهای عقل بشری در حوزه مذکور، در بستر فرهنگی و اعتقادی جامعه میسر خواهد بود. دولتها در برخورد با جرم و مجرمین دو رویکرد را مد نظر قرار می دهند که علیرغم گوناگون بودن مقسم در تقسیم بندی فوق الذکر ماهیت امر دارای جوهره ای واحد است. در این گفتار بعنوان مقدمه طرح پیشنهادی، دو رویکرد مزبور را تحت عنوان 1- سیاست های کیفری (سرکوب گرایانه) ،2- سیاست های غیر کیفری (پیشگیرانه) نامگذاری می نماییم.در بخش نخست سیاستهای کیفری یا سرکوب گرایانه را آن دسته از اقدامات دولتها می نامیم که در جهت اعمال حاکمیت و تأمین امنیت در چارچوب مجازاتها به مرحله اجرا گذارده میشوند و در قوانین جاری ما به پنج دسته: حدود، قصاص، تعزیرات، مجازاتهای بازدارنده و اقدامات تأمینی وتربیتی تقسیم می شوند. گرچه در خصوص دو نوع اخیر، تعریف روشنی از مصادیق آن و چهارچوب های مد نظر قانونگذار وجود ندارد لکن اثرات اجتماعی و کیفری خود را به مجموعه مجازاتهای مندرج در قوانین تحمیل می کنند.اما در خصوص بخش دوم و سیاستهای غیر کیفری یا پیشگیرانه که معطوف به اندیشه ورزی متفکران در حوزه علوم جزا و جرم شناسی است، رویکرد نخست – پیشگیری اجتماعی - که حد و مرز آن گسترده و دارای لایه های گوناگونی است از جمله تلاش در جهت ارتقاء آگاهی و دانش حقوقی افراد جامعه، بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی فرهنگ سازی در بستر مولفه های دینی و فرهنگی جامعه و ... می باشد اما پیشگری وضعی بعنوان رویکرد دوم این بخش، معطوف به بکارگیری ابزار و وسایل، لوازم متناسب و اقدامات موثری است که فرد مجرم را از به فعلیت رسانیدن اندیشه مجرمانه خود تحت تأثیر و اجبار اقدامات مذکور باز دارد. لذا به دلیل ماهیت غیر سرکوبگرایانه این چنین اقداماتی، آنها را در زمره سیاستهای پیشگیرانه تقسیم بندی میکنند این مقوله به مانند سایر مقولات در حوزه علوم انسانی، نیازمند نگاه بومی است بدین معنا که در جوامع مختلف و در بسترهای مختلف فرهنگی و اجتماعی می باید با ویژگیهای بومی و فرهنگی جوامع مذکور تطبیق یافته تا بتواند به اهداف عالیه خود دست یابد حالیا اگر بستر فرهنگی و اجتماعی و مهم ترین مولفه جامعه ایرانی را مذهب توصیف کنیم که نزدیک ترین توصیف به واقع خواهد بود. لازم است تا با در معرض پرسش قرار دادن نحوه تقابل این دو مقوله یعنی (دین و عقل) به بازشناسی چالشهای موجود میان متون مقدس همچون قرآن کریم و نهج البلاغه، با پیشگیری وضعی به مثابه دستاورد عقل مدرن بپردازیم. لذاست که پژوهش مزبور به دنبال تبیین محدودیتهای پیشگیری وضعی در نگاه اسلام می باشد.اهداف تحقیق پیش فرض پژوهش، برتری روشهای پیشگیرانه در مقایسه با شیوه های سرکوب گر در مقابله با جرم و جنایت می باشد. این پیش فرض مقتضی آنست که به شیوه پیشگیری وضعی بعنوان یکی از دو قسم سیاستهای غیر کیفری نگاه ویژه ای گردد همچنین با تأمل در این واقعیت که مقوله مذکور- پیشگیری وضعی- بعنوان دستاورد عقل مدرن در حوزه اجتماعی نیازمند بومی سازی است.بدنبال تبیین این مقوله از طریق بررسی نقاط تضاد یا تناقض آن با آموزه های قرآنی نظیر آیه شریفه (یا ایهاالذین امنوا اجتنبوا کثیراً من الظن ان بعض الظن اثم و لا تجسسوا (حجرات 12)) در زمینه ممنوعیت هر گونه تجسس و اعمال محدودیت در زندگی خصوصی و شخصی افراد میباشداینکه برخی آموز های دینی و بویژه تعالیم قرآنی در سطحی مطرح می شود که بکلی با برخی از مصادق « پیشگیری وضعی» در تناقض هستند، فرضیه این پژوهش و تبیین نقاط برخورد، مسأله پژوهش و دستیابی به مصادیق آن به تفکیک اهداف این پژوهش می باشند.ضرورت پژوهش حوزه مزبور را می توان در ضرورت بومی سازی مفاهیم و مقولات علوم انسانی جستجو کرد که در بستری دیگر و در بطن مولفه های متفاوت فرهنگی دیگر متولد شده و رشد کرده اند و حال با ورود به ساحت فرهنگ دینی و اسلامی ما، می بایست به شیوه انطباقی خود را با آموزه های دینی سازگاری دهند به حدی که بتواند در بستر فرهنگی خاص نیز رشد کرده و به بار بنشینند؛ از سوی دیگر استفاده از نظریات و دیدگاههای سیاست جنایی اسلامی و راهبردهای نوین دانش پیشگیری در قالب پیشگیری وضعی و کاربردی نمودن آن در جامعه مستلزم آن است که جایگاه این شیوه ها در متون منابع اسلامی بررسی شده تا از طریق تدوین شیوه های عملی به راهکارهای موثر و قابل اجرا در جامعه خودمان با ویژگی ها و شرایط منحصر به فرد دست پیدا کنیم.مقدمه 2بخش اول: تدابیر پیشگیرانه سیاست جنایی اسلام : پیشگیری اجتماعی مبنا ، پیشگیری وضعی مکملفصل اول: تدابیر پیشگیرانه ناظر به اشخاص 11مبحث اول: تدابیر پیشگیرانه در سطح خرد: 12گفتار اول: تدابیر فردی و شخصیتی: 12بند اول: عوامل اعتقادی 13بند دوم: عوامل عبادی 17گفتار دوم: تدابیر خانوادگی 23بند اول- روابط همسران با یکدیگر 24بند دوم- روابط والدین و فرزندان 26گفتار سوم: تدابیر ارتباطات و تعاملات (همسالان) 30مبحث دوم: تدابیر پیشگیرانه در سطح کلان 32گفتار اول: تدابیر اقتصادی 32گفتار دوم: تدابیر فرهنگی 34گفتار سوم: تدابیر سیاسی 37عنوان صفحه فصل دوم: تدابیر پیشگیرانه ناظر بر موقعیت ها 40مبحث اول :تبیین پیشگیری وضعی از جرم و شیوه های آن 40 گفتار اول: مفهوم پیشگیری وضعی 40گفتار دوم : شیوه های پیشگیری وضعی از جرم 42 بند اول : دشوار یا نا ممکن نمودن وقوع جرم 42بند دوم: انگیزه زدایی 43مبحث دوم :صورت های پیشگیری وضعی از جرم در اسلام 43گفتار اول : اقدامات 44بند اول :امر به معروف و نهی از منکر 44بند دوم : کنترل و مبارزه با فساد جنسی 48بند سوم :حجاب 51گفتار دوم :کنش گران 52نهاد حسبه و محتسب 52نتیجه بخش دوم 55بخش دوم :حدو مرز تدابیر پیشگیری وضعی از جرم در اسلام و شیوه های برون رفت از تزاحماتفصل اول :حدو مرز پیشگیری وضعی در اسلام 60مبحث اول: حريم خصوصی مهمترین چالش فرا روی پیشگیری وضعی در اسلام 60گفتار اول :مفهوم و مصداق حریم خصوصی 61بند اول : مفهوم حريم خصوصي 63بند دوم :مصادیق حریم خصوصی 72الف :حريم خصوصي منزل 72عنوان صفحه ب :حريم خصوصي بدني 72ج : حريم خصوصي رواني 74گفتار دوم : معيار شناخت حريم خصوصي 75فصل دوم : شیوه های برون رفت از تزاحمات با نگاهی بر حق الله و حق الناس 78مبحث اول: محدودیت های پیشگیری وضعی از جرایم حق اللهی و حق الناسی 79گفتار اول: مفاهیم و مصادیق جرايم حق اللهي و حق الناسی 79بند اول : مفهوم و مصداق جرايم حق اللهی 79بند دوم : مفهوم و مصداق جرايم حق الناسی 81گفتار دوم: حكم تزاحم حريم خصوصي و پيشگيري وضعي در جرايم حق اللهي و حق الناسي 83بند اول: بررسي وضعيت حريم خصوصي و پيشگيري وضعي در جرايم حق اللهي 85بند دوم: تزاحم پيشگيري وضعي و حريم خصوصي در جرايم حق الناسي 93نتیجه بخش سوم 100فهرست منابع 102