آثار حقوقي الحاق ايران به موافقت نامه تريپسمقدمه:الف ) بيان موضوع :در روزگاران كهن آثاري كه توسط يك انديشمند و يا هنرمندي پديد مي آمد تنها در محدودهاي جغرافيايي بسيار كوچك انتشار و توزيع مي شد و اين اثر تنها با انگيزه ارائه خدماتي هنري و فرهنگي صورت مي پذيرفت و هيچ يك از پديدآورندگان به چشم منافع مادي به آنها نگاه نمي كرد . با توسعه و گسترش قابل ملاحظه و بسيار سريع خلاقيت هاي فكري در چند قرن اخير و تحول شگرف در وسائل مخابراتي ، ارتباطاتي و رسانه هاي جمعي و انتقال ايده ها ، اختراعات و ابداعات به اقصي نقاط جهان در كمترين زمان ممكن ،قانون گذاران كشورها را بر آن داشت تا در برابر سودجويان ، منفعت طلبان و سارقان آثار فكري اقدام به تصويب قوانين ملي براي جلوگيري از متضرر شدن خالقان آثار فكري ، نمايد . مالكيت فكري كه زاييده انديشه و ذهن انسانها بوده و از تراوشات ذهني ارزشمند بشر محسوب مي گردد . بدين جهت كشورها در ادوار مختلف تاريخي با وضع قوانيني راه را بر سوء استفاده كنندگان از اين آثار تا حدودي مسدود نموده اند . كشور ايران در سال 1338 اولين قانون را در زمينه ثبت علائم تجاري به تصويب رساند ، كه اين قانون در دوره و زمان تصويب يكي از كارآمدترين و سخت گيرانه ترين قوانين در زمينه جلوگيري از تضييع حقوق مالكيت فكري محسوب مي شد .طي دو دهه گذشته نيز قوانين متعدد ديگري به تصويب رسيده كه بيشترين توجه را در حوزه مالكيت صنعتي داشته و از جامعيت لازم در زمينه حقوق مالكيت فكري برخوردار نبوده است . همزمان با تصويب قوانين ملي ، جامعه بين الملل نيز به انحاء مختلف اقدام به پيش بيني قواعدي حقوقي و تصويب قوانين جامع براي حمايت از حقوق پديدآورندگان آثار فكري نموده اند . در سال 1883 معاهد پاريس و بدنبال آن معاهدات و كنوانسيون هاي برن و رم بر توسعه كمي و كيفي هريك نسبت به قوانين مافوق خود كامل تر و جامع تر عرضه شد . در نهايت اين معاهدات و با گفتگوهاي بيشترمیان كشورها ، حاصل نتايج دور اروگوئه موافقت نامه تريپس در حمايت از حقوق مالكيت فكري در سال 1994 صادر گرديد .در حال حاضر جمهوري اسلامي ايران ، به تعدادي از اين معاهدات و كنوانسيونها پيوسته است ، اما عليرغم اينكه بسیاری از كشورها به موافقت نامه تريپس ملحق شده اند ، ايران تاكنون نيز از كشورهايي محسوب مي شود كه هنوز به اين موافقت نامه نپيوسته است . بي شك عضويت در يك موافقت نامه جهاني كه آثار و تبعات گسترده اي را در همه ابعاد داشته باشد ، نياز به انديشه و تدبير همراه با برنامه ريزي دقيق و اساسي و اهتمام ملي در بين تمام سطوح مديريتي و سازماني را مي طلبد . لذا مسئولين سياسي ، فرهنگي و اقتصادي بايد با تمام توان كارشناسي سازمان هاي ذيربط نسبت به بررسي وضعيت كشورهاي مختلف كه به موافقت نامه پيوسته اند و داراي قوانيني هم سنخ يا حداقل با كمترين تعارض با كشور ما هست را مورد بازبيني قرار دهند . باشد كه با چشماني روشن و تفكراتي ايده آل و تدابيري معقولانه از اين قافله جهاني عقب نيافتاده و از كشورهايي محسوب شويم كه در اين راه از صاحب نظران قرار گيريم . اين در حالي است كه ايران از نظر توليد علم ، پيشرفت صنعت و خلق آثار فكري يكي از كشورهاي خلاق در قاره آسيا مطرح مي باشد . از جهتي عدم قبول موافقت نامه تريپس ، باعث متضرر گشتن توليد كنندگان آثار علمي ، فني و هنري در بٌعد بين المللي خواهد شد . كشورهاي متعهد در مقابل اعتراض توليد كنندگان آثار فكري كشورهاي غير عضو به نشر آثارشان هيچ واكنشي را از خود نشان نداده و تعهدي در برابر آنها نخواهند داشت . در جامعه جهاني امروز ، هر كشور تلاش مي نمايد تا عنصري فعال در روابط بين دولتها و مجامع باشد . پذيرش و قبول موافقت نامه مي تواند نقش آفريني كشورمان را در يكي ديگر از مجامع نمايان نموده و مي تواند عاملي در جهت رعايت نظم عمومي و يكسان سازي قوانين فراملي باشد .ب ) ضرورت ، اهداف و فواید انجام پژوهش:تلاش جدي ايران براي پيوستن به سازمان جهاني تجارت(W.T.O) با وجود محاسن و معايب مختلفي كه خواهد داشت حركتي است لازم و اجتناب ناپذير ، زيرا ايران براي بدست آوردن سهم خود از اقتصاد جهان نمي تواند از اقتصاد جهاني به دور بوده و نظاره گر پيشرفت اقتصاد جهان باشد .براي پيوستن به سازمان تجارت جهاني ، ايجاد تغييرات و اصلاحات قانوني و برقراري ساز و كارهاي مناسب جهت استفاده از مزيت هاي نسبي عضويت در اين سازمان ضروري بنظر مي آيد .اكنون كه بحث عضويت ايران در سازمان جهاني تجارت (W.T.O) مطرح است و كشورهايي كه در نظر دارند عضو سازمان تجارتي شوند الزاما مي بايست حداقل استانداردهاي مربوط به حقوق مالكيت فكري را در قوانين ملي خود منظور كنند و براي نهايي شدن عضويت جمهوري اسلامي ايران در سازمان تجارت جهاني ، قبول موافقت نامه تريپس در قوانين ملي خود ميباشد . اما آنچه در خور توجه است ، پايه ها و مباني حقوقي و قانوني موجود مالكيت فكري در ايران است . بي شك بررسي دقيق و موشكافانه تمامي ابعاد موافقت نامه و هم چنين بررسي آثار حقوقي مثبت و منفي الحاق ايران مي تواند كمكهاي ارزنده اي را براي هيأت هاي مذاكره كننده و قانون گذار بگشايد . مسئولين محترم سياسي ، اقتصادي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران بايد با تمام توان كارشناسي خود ، در همه سطوح سازماني نسبت به بررسي وضعيت كشورهاي مختلف ملحق شده را بررسي و دقت موشكافانه به تعمق بيشتر بپردازند . مزايا ، محاسن و معايب تمام بخش ها را با قوانين جاري و حقوق اسلامي كه از منابع غني حقوقي محسوب مي گردد ، مقايسه و تدابير معقولانه اتخاذ تا از قافله پوياي كشورها نه تنها عقب نمانده بلكه بتوانيم داراي ايده و نظر در جامعه جهاني باشيم .ج ) پیشینه تحقیقموضوعي كه در اين پژوهش بدان پرداخته ايم داراي خصائص خاص ميباشد كه : اولاٌ آنچه كه تاكنون در حوزه موافقت نامه تريپس بدان پرداخته شده است ، آثار اقتصادي الحاق بوده و كمتر به پيامدهاي حقوقي و آثار و تبعات مثبت و منفي الحاق توجه شده است و اگر هم بياني در اين زمينه شده بسيار مختصر بوده است . ثانياٌ فقر منابع فارسي و عدم نشر كتب و عدم دسترسي به منابع معتبر وغني ميباشد . متاسفانه تاكنون از طرف دانشجويان مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري نيز توجهي نشده و تحقيقات مفصلي صورت نپذيرفته است . در بخش كتب ، انتشار آن به تعداد انگشتان دستان كمتر ميباشد ، بطوري كه پس از بررسي فراوان در بحث حقوقي آن تنها به اين كتب دست يافتيم : 1- بايسته هاي الحاق ايران به سازمان جهاني تجارت در زمينه حقوق مالكيت فكري توسط اساتيد ارزشمند آقايان دكتر امير هوشنگ فتحي زاده و دكتر وحيد بزرگي ؛ 2- سازمان جهاني مالكيت فكري ، بررسي مقايسه اي حقوق مالكيت فكري در سازمان جهاني تجارت و سازمان جهاني مالكيت فكري ، ترجمه دكتر وحيد بزرگي ؛ 3- حمايت از حقوق مالكيت فكري در سازمان جهاني تجارت و حقوق ايران نوشته دكتر امير ساعد وكيل ؛ 4– حقوق مالكيت معنوي اثر دكتر اسداله امامي ؛ 5- راهكارهاي الحاق ايران به سازمان جهاني تجارت اثر دكتر مهدي فاخري ؛ 6- مقدمه اي بر حقوق مالكيت معنوي نوشته دكتر سيد حسن مير حسينيمقدمه .............. 1بخش اول : كليات.................6فصل نخست : مفاهيم .................7مبحث نخست : مفهوم مالكيت فكري و انواع آن...7گفتار نخست : تعاريف مالكيت فكري از دیدگاه حقوقدانان داخلی.7گفتار دوم : تعاريف مالكيت فكري در كنوانسيون ها و معاهدات بين المللي.........9مبحث دوم : تعريف زير شاخه هاي مالكيت فكري.................10گفتار نخست : مالكيت ادبي و هنري......12گفتار دوم : مالكيت صنعتي...................14فصل دوم : تاريخچه مالكيت فكري..............16مبحث نخست : مروري بر تاريخچه مالكيت فكري.................16گفتار نخست : تاريخچه مالكيت فكري در جهان.......16گفتار دوم : تاريخچه مالكيت فكري در ايران.............21مبحث دوم : تاريخچه موافقت نامه تريپس..........23فصل سوم : توصيف موافقت نامه تريپس......26مبحث نخست : اهداف موافقت نامه تريپس........26مبحث دوم : ويژگيهاي موافقت نامه تريپس.....27مبحث سوم : ماهيت و ارتباط موافقت نامه تريپس با معاهدات قبل از خود29گفتار نخست : ارتباط با كنوانسيون برن..29گفتار دوم : ارتباط با كنوانسيون پاريس.31گفتار سوم : ارتباط با كنوانسيون رم........33گفتار چهارم : ارتباط با معاهده حقوق مالكيت فكري در مورد مدارهاي يكپارچه ..............34فصل چهارم : اصول حقوقی حاكم بر موافقت نامه تريپس34مبحث نخست : اصل رفتار ملي.......34گفتار نخست : در موافقت نامه تريپس...34گفتار دوم : در كنوانسيون پاريس............36گفتار سوم : اصل رفتار ملي در قوانين ايران...............37مبحث دوم : اصل دولت كاملة الوداد...................39گفتار نخست : اصل دولت كاملة الوداد در موافقت نامه تريپس.....39گفتار دوم : اصل دولت كاملة الوداد در قوانين ايران..41مبحث سوم : اصل جلوگيري از سوء استفاده از حق................44بخش دوم : آثار الحاق در حوزه مالكيت ادبي و هنري...................46فصل نخست : اثرهاي قابل حمايت...............47مبحث نخست : در قوانين ايران.......47مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس50مبحث سوم : آثار الحاق...................54فصل دوم : اثرهاي غير قابل حمايت.............59مبحث نخست : در قوانين ايران.......59مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس59مبحث سوم : آثار الحاق...................60فصل سوم : حقوق پديدآورندگان..................61مبحث نخست : در قوانين ايران.......61گفتار نخست : حقوق مادي61الف ) : ويژگيها.....63الف 1 : قابليت نقل و انتقال......63الف 2 : موقتي بودن..................64ب ) : انواع حقوق مادي...........65ب 1 : حق تكثير و انتشار.........65ب 2 : حق پاداش و جايزه نقدي..................65ج ) شرايط تخقق..67گفتار دوم : حقوق معنوي (اخلاقی ) در قوانین ایران.70الف ) : ويژگيها.....70الف 1 : غير قابل نقل و انتقال..70الف 2 : عدم محدوديت زماني و مكاني........70ب ) : مصاديق.......71ب 1 : حق ارائه و انتشار عمومی اثر.............71ب 2 : حق انصراف (استرداد )..71ب 3 : حق تماميت اثر...............71ب 4 : حق دسترسي به اثر........72ب 5 : حق ولايت بر اثر............72مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس74گفتار نخست : حقوق مادي74الف ) : انواع حقوق مادي........74الف 1: حق تكثير و انتشار........75الف 2 : حق تعقيب...................76الف 3 : حق اجاره.76ب ) شرايط تخقق.77گفتار دوم : حقوق معنوي...78مبحث سوم : آثار الحاق...................80فصل چهارم : مدت حمايت......83مبحث نخست : در قوانين ايران.......83گفتار نخست : در حقوق مادي..............83الف ) در اثرهاي عمومي...........83ب ) در اثرهاي مشترك............84ج ) در اثرهاي بي نام يا با نام مستعار...........85د ) در آثار عكاسي85ه ) در اثرهاي سفارشي..............86و ) در نرم افزارهاي رايانه اي...87گفتار دوم : مدت حمایت در حقوق معنوي...............87مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس87گفتار نخست : در حقوق مادي..............87الف ) در اثرهاي عمومي...........87ب ) در اثرهاي مشترك............88ج ) در اثرهاي بي نام يا با نام مستعار.......... 89د ) در آثار عكاسي و هنرهای کاربردی .......89ه ) در اثرهاي سینمایی..............90و ) در نرم افزارهاي رايانه اي.. 90گفتار دوم : در حقوق معنوي................. 91مبحث سوم : آثار الحاق...................91فصل پنجم : محدوديت ها و استثنائات.........92مبحث نخست : در قوانين ايران.......92مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس96مبحث سوم : آثار الحاق...................98فصل ششم : حقوق مرتبط.........98مبحث نخست : در قوانين ايران.......98الف ) اثرهاي مورد حمايت98ب ) حقوق پديدآورندگان..99ج ) معيارهاي حمايت......101د ) مدت حمايت..............102ه ) محدوديت ها و استثنائات...............103مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس..................104الف ) اثرهاي مورد حمايت..................104ب ) حقوق پديدآورندگان107ج ) معيارهاي حمايت......109د ) مدت حمايت..............110ه ) محدوديت ها و استثنائات...............110مبحث سوم : آثار الحاق.................112فصل هفتم : ضمانت اجرا.......113مبحث نخست : در قوانين ايران.....113گفتار نخست : ضمانت اجراي مدني....114گفتار دوم : ضمانت اجراي كيفري.......118گفتار سوم : مقررات اداري و گمركي...121مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس..................122مبحث سوم : آثار الحاق.................123بخش سوم : آثار الحاق در حوزه مالكيت صنعتي.....124فصل نخست : حقوق اختراعات..................125مبحث نخست : اختراع و حق اختراع................125گفتار نخست : در قوانين ايران.............125گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......128مبحث دوم : شرایط اختراع............129گفتارنخست : در قوانين ايران...............1281) شرایط ماهوی129الف-1) جدید بودن (تازگي داشتن)...........129الف-1-1) تازگی محلی ( سرزمینی)..........131الف -1-2) تازگی مطلق.........131الف-1-3) تازگی نسبی..........132زوال تازگی.........132استثنائات وارد بر زوال تازگي.133ب) ابتکاري بودن اختراع........136ج) کاربرد صنعتی داشتن.........1372 ) شرایط شکلی138استثنائات ثبت اختراع..............139گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......145استثنائات ثبت اختراع..............147مبحث سوم : حقوق اعطایی...........149گفتارنخست : در قوانين ايران...............149الف )حقوق مادی...................149ب ) حقوق معنوي..................152گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......152مبحث چهارم : اعطای پروانه و واگذاری...........154مبحث پنجم : اجازه بهره برداري...155گفتار نخست : در قوانين ايران.............155الف ) مجوزهای بهره برداری اختیاری......155ب) مجوز بهره برداری اجباری...................156ج) شرايط اعطاي مجوز اجباري.................156د) ابطال یا لغو گواهینامه اختراع...............160گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......161الف) مجوز بهره برداری اجباری...............161ب) شرايط اعطاي مجوز اجباري................162ج) ابطال یا لغو گواهینامه اختراع..............167مبحث ششم: مدت حمايت............167گفتار نخست : در قوانين ايران.............167گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......168مبحث هفتم :رعایت حق تقدم.......168گفتار نخست : در قوانين ايران.............168گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......169مبحث هشتم : ضمانت اجراي مالكيت صنعتي..169گفتار نخست : در قوانين ايران.............169گفتار دوم : در موافقت نامه تريپس......173الف ) وظیفه اثبات در ثبت فرآیند...............173ب ) اقدامات موقتی................173ج ) ضمانت اجرای مدنی.......175د ) ضمانت اجرای کیفری.......175مبحث نهم : آثار الحاق در حق اختراع...........176فصل دوم : علائم تجاري........178مبحث نخست : در قوانين ايران.....178گفتار نخست : مدت حمايت...............180گفتار دوم : مهلت استفاده از علامت جاري ثبت شده ............... 181 گفتار سوم : حقوق اعطايي.................. 181گفتارچهارم : اعطاي پروانه و واگذاري ...................182گفتارپنجم : علايم غير قابل ثبت ........183گفتار ششم : ضمانت اجرا ..................184مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس .................185گفتار نخست : مدت حمايت ..............185گفتار دوم : حقوق اعطايي ...................186گفتار سوم : اعطاي پروانه و واگذاري .187گفتار چهارم : علائم مشهور ................188گفتارپنجم : علائم غير قابل ثبت ........189مبحث سوم : آثار الحاق ...............190فصل سوم : طرح صنعتی ........190مبحث نخست : در قوانین ایران ....190گفتار نخست : شرائط ثبت و حمايت .191گفتار دوم : طرحهای صنعتی غیر قابل ثبت .............192گفتار سوم : موارد منع ثبت طرح صنعتی ................192گفتار چهارم : حقوق اعطايي ...............193گفتار پنجم : مدت حمایت ..................194گفتار ششم : استثنائات طرح صنعتي .. 194مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس .................195گفتار نخست : طرح صنعتی در کنوانسیون پاریس ..196گفتار دوم : شرایط حمایت از طرح های صنعتی ....196گفتار سوم : طرح های مسنوجات .......197گفتار چهارم : حقوق اعطایی ...............197گفتار پنجم : مدت حمایت ..................198مبحث سوم : آثار الحاق ............... ...................198فصل چهارم : نشانه هاي جغرافيايي ...........198مبحث نخست : در قوانين ايران ....198گفتار نخست : شرايط حمايت ............200گفتار دوم : حمايت از نشانه هاي همنام .................200گفتار سوم : نشانه هاي غير قابل حمايت ................201گفتار چهارم : ضمانت اجرا .................202مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس .................202مبحث سوم : آثار الحاق ..............205فصل پنجم : طرحهاي ساخت مدارهاي يكپارچه ...........205مبحث نخست : در قوانين ايران ....205مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس .................206گفتار نخست : حوزه شمول مدارهاي يكپارچه .......210گفتار دوم : مدت حمايت 212مبحث سوم : آثار الحاق ................213فصل ششم : اسرار تجاري .....213مبحث نخست :در قوانين ايران .....213مبحث دوم : در موافقت نامه تريپس .................215گفتار نخست : مفهوم اسرار تجاري ....215گفتار دوم :مصاديق اسرار تجاري ........216گفتار سوم : معيارهاي تشخيص اسرار تجاري ........217گفتار چهارم : مدت حمايت ................219مبحث سوم : آثار الحاق ..219نتيجه گيري: .............................220منابع : ..........223