👈فول فایل فور یو ff4u.ir 👉

جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی

ارتباط با ما

دانلود


جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی
جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی
از آن جایی که فقها گاه از دیدگاه فردی به فقه نگریسته­اند وگاه نقش دوگانه­ای را برای آن ترسیم کرده­اند که علاوه برفردیت، منبع و مرجعي­ در تعیین قواعد و برنامه زندگی آدمی در قلمرو اجتماع نیز مي­باشد، بدیهی است کارکرد اجتهاد و شیوه­ی استنباط احکام بر اساس این دو نوع تفکر دچار تغییرات اساسی خواهد شد. از مباحث لازم وتاثیرگذار در این زمینه که معرکه­ی آرا در مذاهب اسلامي نیز می­باشد، مسأله­ی عدالت است.
بحث عدالت از زوایای مختلفی در علوم اسلامی قابل بررسی است، عدالت درآفرینش، تشریع وجزا در علم کلام بحث می­شود، عدالت در صفات نفس در علم اخلاق جستجو می­شود. اصول فقه عدل وظلم را به مثابه­ی مصداقی از یکی ازمبانی خود مطرح کرده است، در فقه، عدالت فرد ـ که در مقابل آن فسق قرار دارد نه ظلم ـ در امام جماعت، قاضی، مفتی، وصی شرط شده است. در درایه نیز عدالت راوی بنابر برخی مبانی از شروط صحت حدیث شمرده می­شود.
اما آیا عدالت وظلم در فرآیند اجتهاد نیز به کار گرفته می­شود؟ به گونه ای که فقیه با شناخت مصادیق عدل وظلم حکم شرعی را کشف کند. این سؤال عدالت را در معرض طرح آن در قالب یک قاعده­ی فقهی قرار می­دهد. البته در بررسي اين قاعده بايد گفت تنها، تلقي رايج از واژه­ی قاعده ـ همچون ساير قواعد ـ ملاك ومنظور نيست بلكه تلقي از قاعده­ی عدالت امري فراتر از ساير قواعد است. به عبارتي رساتر، عدالت، ميزان ومعياري براي استنباط احكام است؛ يعني هم به واسطه­ی آن مي­توان استنباط حکم كرد وهم مي­توان اين قاعده را به منزله­ی ميزاني براي مجتهد دانست كه برمدار ومحور آن استنباط و استخراج حكم را محك بزند.
همچنين بايد گفت: اين سخن به اين معناست كه عدالت در متن قرآن و سنت است و در معنايِ ملاك وضابطه­ی ارزيابي احكام اسلامي، جزيي از مسير و فرآيند افتاء است، كه فقيه با استناد به آن در متن آيات وروايات، آن را منبع استنباط خود قرار داده و يا درستي استنباط خود را محك مي­زند و اين گونه معناي قاعده بودن عدالت را تحكيم مي بخشد.
در سخن از اهميت جايگاه عدالت در مذاهب اسلامي همين بس كه جمعي بر اين باور هستند كه عدالت را مي­توان به عنوان يك اصل يا قاعده­اي شاخص ومعياري در همه­ی حوزه هاي دين و به ويژه در حوزه­ی فقاهت و استنباط احكام شريعت مطرح نمود. قواعد فقهیي كه بيانگر شاخص براي احكام شرعي است.
چنان چه شهيد مطهري(رحمةالله) نيز در تبيين قاعده بودن عدالت گفته است:
"اصل عدالت از مقياس هاي اسلام است كه بايد ديد چه چيزي برآن منطبق مي­شود، عدالت در سلسله­ی علل احكام است نه در سلسله معلولات؛ نه اين است كه آن چه دين گفت عدل است، بلكه آن چه عدل است دين مي­گويد."[1] از ديدگاه شهيد مطهري عدالت، قاعده­اي است كه مورد غفلت واقع شده است.
اگرچه منابع استنباط در فقه اسلامي محدود به كتاب وسنت واجماع وعقل است؛ اما قواعد و اصول استنباط و فقاهت مي­تواند بسيار باشد. منابع؛ جايگاه جوشش فقه است و قواعد، اصول مسلم استخراج شده از آن منابع مي­باشد كه در هماهنگ سازي محتواي منابع، پاسخگويي به فروع، پركردن منطقة الفراغ ومانند آن مؤثر است. به عبارت دیگر قواعد، به سان ترازويي است كه فقيه در مقام استنباط بايد تلاش فكري خويش را با آن هماهنگ كند.
در اين تحقيق سعي برآن است تا با بيان وتطبيق مصاديق فقهي كه بر مبناي عدالت و نفي ظلم در مذاهب اسلامي آمده است، نشان دهيم كه قاعده­­ی عدالت مي­تواند در جايي كه با سكوت يا اجمال يا نقض وتعارض ادله مواجه هستيم و از قواعد ديگري چون "لاضرر"و يا" لاحرج" كاري ساخته نيست، وسيله­ی استنباط و استخراج احكام گردد، زيرا بنيان دين وشريعت بر عدالت استوار است.
به تعبير دقيق­تر در تدوين اين اثر در پي آن هستیم كه با توجه به سير احكام در مذاهب اسلامي و بيان مصاديق عدل در احكام اسلامي، نشان دهيم عدالت، يك موضوع مستقل فقهي نيست بلكه به مثابه­ی قاعده­اي است كه بر موضوعات مختلف سايه افكنده است. اهمیت بررسی این مسأله در زمان حاضر، که مکاتب بشری احکامی مانند حقوق زنان، اقلیت های مذهبی وحقوق بشر را به چالش کشیده­اند دو چندان شده است.
گرچه استقراء در ميان فتاواي فقهاي نامدار وبررسي كتابهاي فقه استدلالي نشان مي­دهد كه فقيهان بسياري از علماي شيعه و اهل سنت در عرصه هاي مختلفي به قاعده­ی عدالت، ذيل عناويني چون انصاف، عدل، قبح ظلم، عدل وانصاف، عقل، مقاصد الشريعه ، دفع ضرر وامثال ونظائر اين ها استناد كرده­اند وهرچند استقرا، ناقص انجام گرفته است، اما همين مقدار از فحص وجستجو نشان مي­دهد به مرور زمان و در ميدان هاي نياز وضرورت ، توجه دانشمندان خصوصاً فقهاي اماميه به سوي عدل و قاعده­ی عدالت جلب شده است.
 3. پرسش هاي تحقيق
پرسش اصلی: آيا عدالت را مي­توان يك قاعده­ی فقهي براي شناخت حكم شرعي در مذاهب اسلامي به شمار آورد؟
پرسش های فرعی: معنا ومفاد، اصول ومبانی عدالت به عنوان قاعده­ی فقهی چیست؟
ادله­ی دال بر اعتبار این قاعده کدام است؟
رابطه­ی قاعده­ی عدالت با احکام اولیه و دیگر قواعد فقهی چگونه است؟
در فقه مذاهب اسلامي در چه مواردي به عدالت استناد شده است؟ آيا اين قاعده در تمام ابواب فقهي جریان دارد؟
 
آن چه اكنون مورد نظر است و بايد سابقه­ی آن بررسي شود قاعده­ی عدالت در فقه، به معنايي است كه گفته شد. شهيد مطهري (رحمةالله) سابقه­ی اصل عدالت را در فقه، به كارگرفتن رأي وقياس در شريعت از سوي اهل سنت مي­داند.[2] البته انديشمندان اهل سنت همچون مراغي هم اين تلقي را تأييد مي­كنند.[3] چنان چه سابقه­ی اين بحث در شيعه نیز، به بحثهاي ملازمات عقليه وحسن وقبح عقلي برمی­گردد.
بايد گفت به دلیل اهمیت وگستردگی موضوع عدالت ونقش وتأثیر آن در ابواب مختلف فقهی چون امور قضایی، سیاست وحکومت، تقلید ومانند آن و دیگر علوم از جمله اصول ودرایه، تاکنون مقالات و کتب مختلفی در این زمینه به رشته تحریر در آمده است، که هر کدام جنبه­ی خاصی از عدالت را مورد بررسی قرار داده­اند و از فراخوانی اسلام به عدالت سخن گفته­اند. در فقه اماميه نيز تاكنون چند كتاب در باب بررسي اين قاعده وجايگاه آن به مثابه­ی قاعده­ی فقهي به چاپ رسیده است كه از جمله­ی آن کتب، کتاب "قاعده­ی عدالت در فقه امامیه" به کوشش آقای حسنعلی علی اکبریان است که با بررسي ضوابط قواعد فقهي وتطبيق آن بر اصل عدالت و با پرسش از خبرگان پیرامون این قاعده، تفسیر روشنی از آن را بیان کرده است.
از دیگر کتب در این زمینه کتاب "عدالت به مثابه­ی قاعده همراه قواعد لاضرر، لاحرج، عدل وانصاف و..." به همت آقای سید محمد اصغری است. این کتاب از چهار بخش عمده تشکیل شده است که تنها دو بخش ابتدایی آن در معرفی مفهوم و ماهیت عدالت در مکاتب مختلف و دلایل و مدارک این قاعده در فقه امامیه است. در این دو بخش ضمن بیان مفاهیم مرتبط با عدالت، همچون انصاف، از عدالت ترمیمی و نقش آن در مناسبات اجتماعی نیز سخن گفته شده است. دو بخش انتهایی این کتاب نیز به بررسی دیگر قواعد فقهی از جمله قاعده­ی لاضرر اختصاص دارد.
همچنین کتاب "قاعده­ی فقهی عدالت" که توسط آقای علی الهی خراسانی تدوین شده است را می­توان از دیگر کتب در این عرصه به حساب آورد. این کتاب بیش از آن که به بررسی عدالت به عنوان قاعده­­ی فقهی بپردازد، تطبیقات این اصل در تقسیم حقوق را که از آن به عنوان قاعده­ی عدل وانصاف تعبیر می­شود مورد بررسی قرار داده است گرچه به نکات مهمی پیرامون عدالت به عنوان شاخص در اجرای احکام و اداره­ی حکومت اسلامی نیز اشاره کرده است.
مقاله­ی "عدالت به مثابه­ی قاعده­ی فقهی" آقای مهدی مهریزی نیز یکی از مهمترین تلاش هایی است که در راستای قاعده مند سازی مفهوم عدالت در فقه انجام شده است. در این مقاله ابتدا به معانی دقیق­تر و نویی از قاعده­ی فقهی اشاره شده است، سپس برخی از کاربردهای این قاعده را در فقه شیعه به طور خلاصه بیان کرده است. در حقیقت این مقاله مهمترین چارچوب تدوین پژوهش حاضر است که سعی شده با مبنا قراردادن آن، این پژوهش را به نحو گسترده تردر فقه مذاهب اسلامی بررسی کرد.
اما در میان قواعد فقهی اهل سنت، مجموعه­ای که اختصاصاً به مطالعه­ی قاعده­ی عدالت بپردازد وجود ندارد. گرچه در بسیاری از احکام فقهی اهل سنت، عدالت و نفی ظلم به عنوان دلیل حکم شرعی واقع شده است. البته در بررسی قاعده­ی عدالت در میان مذاهب اسلامی با قاعده­ای به نام "الأصل فی العقود جمیعها العدل" برخوردیم که در کنار معرفی دیگر قواعد فقهی اهل سنت در کتاب "القواعد الفقهیه و تطبیقها فی المذاهب" نوشته­ی محمد مصطفی الزحیلی به طور مختصر پیرامون این قاعده سخن گفته شده است. همچنین دربرخی از مقالات فقهی اهل سنت نیز به برخی از ادله­ی این قاعده اشاره شده است. مانند مقاله­ی" العدالة التشرعیه فی القوانین الوضعیه و رأی فی التشریع الإسلامی" نوشته­ی مصطفی مراغی.
اما بايد گفت بینش ویژه­ی اسلام از عدالت نیازمند آن است که مصادیق عدالت مطالعه وتطبیقات آن در ابواب مختلف فقهی در مذاهب اسلامی مورد بررسی دقیق­تری قرار گیرد، تا درضمن ریشه یابی این مسئله در کتب فقهی و مقایسه­ی آن با اصول به کار گرفته شده در دیگر مذاهب به­توان به شناخت جایگاه عدالت در مقام استنباط و ارزیابی احکام شرعی دست یافت و تقریب اصول مورد استفاده در استنباط احکام در مذاهب فقهی را نشان داد که رساله­ی حاضر این مهم را مورد توجه قرار داده است.
شاید به­توان گفت مزیت پژوهش حاضر آن است که در مقایسه با دیگرمنابع پیرامون این موضوع، بررسی تطبیقی این قاعده­ی در فقه اسلامی هدف اصلی این مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش سعی شده است تا با استفاده از دیگر منابع این موضوع، تحقیقی وسیع­تر در میان مذاهب اهل سنت و امامیه انجام شود. همچنین از اشتباه دیگر کتب در خلط مباحث عدل وانصاف و قاعده­ی عدالت جلوگیری شود.
 
[1]. مطهری، مرتضی، مبانی اقتصاد اسلامی، چاپ اول، تهران، انتشارات حکمت، 1409 ه ق، ص 14.
[2]. مطهری، مرتضی، عدل الهی، چاپ هجدهم، تهران،انتشارات صدرا،1382ه ش، ص31.
[3].«مقارنة بین العدالة التشریعیة فی القوانین الوضعیه و الرأی فی التشریع الإسلامی»، مجله­ی الأزهر، ج26، ش1516،مصر، 1374ق.
کلیات تحقیق... 3
1. طرح مسأله( بیان موضوع)3
2. ضرورت و اهمیت تحقیق.. 4
3. پرسش هاي تحقيق.. 5
4. پیشینه و سابقه تحقیق.. 6
5. فرضیه تحقیق.. 8
6. روش تحقیق.. 8
7. اهداف تحقيق.. 9
8. ساختار وسازمان دهی تحقیق.. 9
فصل اول: موضوع شناسی
گفتار اول: مفهوم شناسی
1ـ1ـ1. تعریف عدالت... 15
1ـ1ـ2. عدالت در لغت... 16
1ـ1ـ3. عدالت در عرف عام. 18
1ـ1ـ4. مفاهیم گسترده تری از عدالت... 19
1ـ1ـ4ـ1.عدالت از دیدگاه امیر المؤمنین علی(علیه السلام) (بزرگترین مجری عدالت)19
1ـ1ـ4ـ2. عدالت از دیدگاه علامه طباطبایی(رحمة الله)22
1ـ1ـ4ـ3. عدالت از دیدگاه شهید مطهری(رحمة الله)23
1ـ1ـ5. عدالت در دیدگاه فقها و اندیشه فقهی تشیع. 25
1ـ1ـ6. عدالت در دیدگاه فقها و اندیشه فقهی اهل سنّت... 26
1ـ1ـ7. بررسی مفاهیم مرتبط با عدالت... 28
1ـ1ـ7ـ1. عدالت و حق.. 28
1ـ1ـ7ـ2. عدالت و قسط.. 29
1ـ1ـ7ـ3. عدالت و انصاف.. 30
1ـ1ـ7ـ4. عدالت و مساوات.. 31
1ـ1ـ7ـ5. عدالت و احسان. 32
1ـ1ـ8. موضوع و قلمرو عدالت:34
1ـ1ـ9. اقسام عدالت... 37
گفتار دوم: اصول ومبانی عدالت
1ـ2ـ1. ملاک و مرجع تشخیص عدالت در فقه. 43
1ـ2ـ1ـ1. نظریه عدالت عرفی مطلق.. 43
1ـ2ـ1ـ2. نظریه عدالت شرعی مقیّد. 45
1ـ2ـ2. ذاتی یا عرضی بودن عدالت... 47
1ـ2ـ3. اطلاق و نسبیّت عدالت و رابطه آن با خاتمیّت دین اسلام. 48
1ـ2ـ4. ثبات و تغییر احکام اسلام. 51
1ـ2ـ5. ثبات و تغییر مصادیق عدالت و ظلم در قلمرو زمان و مکان. 52
1ـ2ـ6. منشأ تغییر در مصداق عدالت و تأثیر آن بر حکم شارع. 54
فصل دوم: قاعده فقهی عدالت
گفتار اول: قواعد فقهی
2ـ1ـ1. معنای اصطلاحی قاعده63
2ـ1ـ2. معنای اصطلاحی فقه. 63
2ـ1ـ3. تعریف قاعده فقهی از دیدگاه صاحب نظران شیعی.. 63
2ـ1ـ4. تعریف قاعده فقهی از دیدگاه صاحب نظران اهل سنت... 66
2ـ1ـ5. تفاوت قاعده فقهی و قاعده اصولی از نظر فقهای شیعه و اهل سنت... 67
2ـ1ـ6. منابع قواعد فقهی از دیدگاه شیعه. 70
2ـ1ـ7. منابع قواعد فقهی از دیدگاه اهل سنت... 71
2ـ1ـ8. نقش و ویژگی های قواعد فقهی.. 73
2ـ1ـ9. معیار قواعد فقهی و تطبیق آن بر عدالت... 75
2ـ1ـ10.عدالت به مثابه ی قاعده فقهی.. 77
2ـ1ـ10ـ1. تفسیر عدالت به عدل وانصاف.. 78
2ـ1ـ10ـ2. تفسیر عدالت به اجرای حق.. 79
2ـ1ـ10ـ3. تفسیر عدالت به مصدر استنباط.. 80
2ـ1ـ11. اهمیت عدالت به عنوان قاعده فقهی.. 83
گفتار دوم: مستندات قاعده عدالت
2ـ2ـ1. مستندات قاعده عدالت... 87
2ـ2ـ1ـ1. عدالت در آیات الهی.. 88
2ـ2ـ1ـ2. عدالت در سنت الهی.. 91
2ـ2ـ1ـ3. بررسی عدالت از نگاه عقل.. 93
2ـ2ـ1ـ4. بررسی عدالت در سیره عقلا.. 94
2ـ2ـ1ـ5. ادعای اجماع پیرامون قاعده عدالت.. 96
2ـ2ـ2. ادله مخالفان ثبوت قاعده عدالت... 98
2ـ2ـ2ـ1. عدم دلالت آیات الهی بر قاعده عدالت.. 98
2ـ2ـ2ـ2. عدم دلالت روایات بر قاعده عدالت.. 101
2ـ2ـ2ـ3. قاعده عدالت باعث هرج و مرج می‌شود105
2ـ2ـ2ـ4. قاعده عدالت، نفی ثبات احکام اسلام را در بردارد105
2ـ2ـ2ـ5. روایات، مستند حکم فقهی است نه قاعده عدالت.. 106
2ـ2ـ3. کاربرد عدالت به فرض قاعده بودن. 107
استنباط و کشف احکام فقهی.. 107
فصل سوم: رابطه عدالت به مثابه قاعده فقهی با احکام اولیه و دیگر قواعد فقهی
گفتار اول:رابطهعدالت با احکام اولیه
3ـ1ـ1. عدالت؛ رهيافتي به مقاصد الشريعة. 115
3ـ1ـ2. عدالت؛ حكومت بر احكام اوليه. 116
3ـ1ـ3. عدالت؛ رفع تعارض با طرح برخی از روايات... 119
3ـ1ـ4. عدالت؛ انصراف يا تحديد شمول مطلقات و عمومات... 120
3ـ1ـ5. عدالت؛ و كاربردي غير فقهي.. 124
عدالت معيار اجراي احكام و اداره حكومت اسلامي.. 124
گفتار دوم: رابطه قاعده عدالت با دیگر قواعد فقهی
3ـ2ـ1. رابطه قاعده عدالت با قاعده عدل و انصاف... 131
3ـ2ـ2. رابطه قاعده عدالت با قاعده نفي ظلم. 135
3ـ2ـ3. رابطه قاعده عدالت با قاعده لاضرر. 136
3ـ2ـ4. رابطه قاعده عدالت با قاعده لاحرج.. 138
3ـ2ـ5. رابطه قاعده عدالت با قواعد رفع. 139
3ـ2ـ6. رابطه قاعده عدل و انصاف و قاعده يد. 139
3ـ2ـ7. رابطه قاعده عدل و انصاف با قاعده قرعه. 140
فصل چهارم: تطبیقات فقهی در مذاهب اسلامی
نکات:145
معرفی اجمالی مذاهب فقهی اسلامی.. 149
4ـ1. فقه العبادات... 155
4ـ2. فقه المعاملات... 160
4ـ3. فقه السیاسات... 172
نتیجه پژوهش و چند پیشنهاد........................................................................183

👇 تصادفی👇

مقاله: تقویت و مهارت خواندن و نوشتن در مقطع ابتدائیمقاله: راهبردهای معماری سبز برای طراحی مجتمع اقامتی-توریستی برای گردشگران منطقه پارس اباد مغانگزارش کارآموزی رنگ و رزینمجموعه چندین هزار شابلون گوناگون برای اتوکددانلود امتحانات تخصصی انگلیسی و گرامر پیشرفتهدانلود تحقیق آشنایی و بررسی مودم هاپاورپوینت تحلیل فرهنگسرای فرشچیان اصفهانآموزش جامع وردپرسدانلود تحقیق آماده در قالب word با عنوان ترمودینامیک در متالوژی فیزیکی ۲۲ ص ✅فایل های دیگر✅

#️⃣ برچسب های فایل جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی

جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی

دانلود جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی

خرید اینترنتی جایگاه عدالت به مثابه قاعده فقهی نزد مذاهب اسلامی

👇🏞 تصاویر 🏞