بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه

دانلود

بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه
مقدمه
مسأله ی کیفیت آفرینش از جمله مباحثی است که از آغاز خلقت ذهن بشر با پرسشهایی در موردآن روبرو بوده است واین مسأله موجب شکل گیری مکاتب مختلف فلسفی گردیده است. در این پژوهش به بررسی مسأله ی آفرینش از نگاه ابن سینا نماینده ی مکتب فلسفی مشاء و هم چنین به بررسی میزان تطابق دیدگاه این فیلسوف با نظریات و بیانات امام علی در نهج البلاغه که مستقیما از مکتب وحی ونبوت سرچشمه گرفته است می پردازیم. نیز از آن جا که بررسی میزان تطابق اندیشه های یک فیلسوف با آموزه های دینی حائز اهمیت بالایی می باشد؛ اهمیت موضوع روشن می گردد. بنابراین ضرورت، یکی از مهم ترین اهداف این پژوهش دستیابی به نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه ابن سینا با دیدگاه وحیانی امام علی علیه السلام در نهج البلاغه می باشد. هرچند که چنین مقایسه ای در واقع قیاسی مع الفارق می باشد و آموزه ای که ازذهن خام بشری سرچشمه گرفته، فاصله ای بسیار با منبع جوشان وحی الهی و تربیت یافته ی دامان نبوت امام علی دارد. با این وجود و بنابر ضرورتی که بیان گردید؛ یکی از اهداف این پژوهش، بررسی میزان بهره گیری این فیلسوف مسلمان از همین آموزه های وحیانی می باشد. پرسش هایی که این پژوهش مطرح و به دنبال پاسخ برای آن هاست پی جویی مبانی وچارچوب-های نظریه ی آفرینش از دیدگاه این فیلسوف درمیان عباراتی که امام علی در نهج البلاغه در زمینه ی خلقت بیان داشته اند، می باشد. قرابت وسازگاری نظریات ابن سینا درمسأله ی خلقت با آموزه های وحیانی نهج البلاغه، یکی از فرضیات این پژوهش می باشد. فرضیه ی دیگر این پژوهش این است؛ که نظریه ی فیض وعنایت الهی و پذیرش آن از سوی ابن سینا می تواند راه گشای بسیاری از مباحث کیفیت آفرینش از جمله؛ مسأله ی حدوث و قدم عالم باشد.
پیشینه ی مسأله ی مورد بحث در این موضوع (آفرینش)، به فلاسفه ی یونان باز می گردد وهمواره دغدغه ی فلاسفه ی مختلف چه درغرب و چه درجهان اسلام بوده است. درجهان اسلام همواره سه مکتب فلسفی مشاء، اشراق و متعالیه سعی داشته اند؛ معضلات فلسفی در این زمینه از جمله؛ خلق ازعدم و حدوث عالم را به گونه ای تبیین نمایند. نمایندگان این سه مکتب هریک آثاری از جمله؛ کتب و رساله های مستقل را به تبیین این موضوع اختصاص داده اند. این پژوهش نیز به منبع شناسی جایگاه خلقت در آثار سینوی پرداخته است. پس از تتبع درزمینه ی موضوع مورد بحث، پژوهشی که به طور مستقل در قالب پایان نامه یا مقاله به بررسی ابعاد کامل مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی پرداخته باشد، یافت نشد وپایان نامه-ها ومقالاتی که مورد مطالعه واقع گردید، هریک به بخشی از این موضوع(مسأله ی آفرینش)، از جمله حدوث و قدم عالم، عالم عقول، قاعده ی الواحد وعنایت الهی پرداخته اند. هم چنین برخی ازکتبی که در رابطه با این موضوع تألیف شده اند؛ به آفریش ازابعاد مختلف آن، نگریسته اند؛ اما نگاهی تطبیقی و مقایسه ای به این موضوع با نهج البلاغه ی شریف نداشته اند. به همین دلیل این موضوع، یعنی بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه مورد نظر بوده و این پژوهش درراستای پاسخ به پرسش هایی است که در زمینه ی این تطابق و میزان قرابت و سازگاری این دو دیدگاه مطرح می باشند.
1-1-مفاهیم پایه
قبل از بحث در رابطه با موضوع آفرینش؛ بیان تعاریفی از واژه هایی که در این پژوهش با آن ها روبرو هستیم ضروری می باشد.
‏1-1-1-آفرینش،خلق
کلیدواژه ای که در این تحقیق با آن روبرو هستیم «آفرینش» است آفرینش در لغت به معنای خلقت آمده است و از آن جا که آفرینش یک واژه ی فارسی است و در کتب عربی و فلسفی بیشترتعبیر خلقت استعمال می شود، بنابراین ما به تعریف واژه ی خلقت می پردازیم. خلقت از مشتقات خلق است و خلق در لغت به معنای آفریدن و آفریده است.
ناگفته نماند، اصل خلق به معنای اندازه گیری و تقدیر است.خلق درقرآن کریم اغلب در مورد کار خداوند استعمال شده، ولی بعضا درکار آدمی نیز به کار رفته است. البته این خلق، تصرف درخلق الله است؛ و خلق به معنای إبداع فقط در مورد حق تعالی است. درلسان العرب نیزبه معنای پدید آوردن چیزی بدون نمونه آورده شده است.خداوند آفریننده ی همه چیز است و از اسماء حسنای او «خالق» می باشد. بنابراین در این اثر، منظور از آفرینش و خلقت به معنای فعل آفرینش گری خداوند متعال است.
1-1-1-1-دراصطلاح حکمت
خلق به فتح خاء درفلسفه ايجاد شى‏ء است از شى‏ء ديگر و يا ايجاد مسبوق به ماده و مدت. عالم عناصر و جسمانيات را عالم خلق مي نامند، درمقابل عالم امر و ابداع كه مسبوق به ماده و مدت نيست. به هر حال عالمى است كه موجود به ماده و مدت باشد، مانند افلاك و عناصر و مواليد ثلاث كه عالم شهادت و عالم ملك و عالم خلق‏ نامیده می شود. خلق دراصطلاح سالکان نیز به این معنا آمده است. کاربرد دیگر خلق به معنای ایجاد این است که مخلوقات از مواد مخصوص و صور و اشکال معینی می باشند مانند اشیاء مصنوعی وگاهى به معنى صرف ايجاد است بدون توجه به اين كه چه چيزى ايجاد شده است.
گاهی نیز به معنای صنعت و ابداع و نيز به معنى جعل آمده است وگاهی در معنای جمع(مخلوقات) به کار رفته است. از مشتقات آن لفظ خليقه‏ است به معنى طبيعت يا آن چه خدا آفريده است. می گويند انسان اشرف مخلوقات است.خلقى كه به معنى ايجاد شى‏ء از نيستى باشد، فقط مخصوص خداست كه آن را ابداع گويند. غزالى می نویسد:«خلق اسم مشترك است.گاهى مى‏گويند خلق و مقصود از آن افاده ی چگونگى وجود است و گاهى مى‏گويند خلق و مقصود از آن افاده ی وجود ماده و صورتى است به هر شكل كه باشد. گاهى نيز خلق را به معنى دوم به كار مى‏برند اما به طريق اختراع يعنى ايجاد بدون ماده قبلى كه قوه ی وجود درآن باشد.»
خلاصه خلق داراى دو معنى است: اول احداث چيزى از موادى كه قبلا وجود داشته است،مانند خلق يك اثرهنرى يا خلق صور خيالى.دوم خلق مطلق كه صفت خداوند است،زيرا او ايجادكننده ی باقى دارنده است و ابقاء او برابر ايجاد است. جهان را به اراده ی خود ايجاد مى‏كند و به اراده خود باقى مى‏دارد و اگر ابقاء خداوند نباشد وجود عالم باطل (و فاسد) مى‏شود. حال اگر عالم باقى باشد، نتيجه ی اين است كه خداوند هستى آن را ادامه مى‏دهد.
به طورکلی واژه ی خلق در معنای آفرینش درفلسفه در هر دو کاربرد خود استعمال شده است : یکی استعمال عام آن؛ یعنی به طور مطلق در معنای آفرینش به کار رفته است،یعنی بدون اتخاذ یاذکر قیودی مثل خلق از عدم و هم چنین با و یا بدون ماده قبلی. و درمورد دیگر به معنای خاص خود که دربالا ذکر شد یعنی خلق درمعنای اختصاصی برای آفرینش عالم ماده و محسوس به کار می رود.
1-1-1-2-کاربرد درنهج البلاغه
واژه ی خلق درکلمات گوهر بار حضرت علی در چندمعنا به کاررفته است:
«الذی ابتدع الخلق». کسی که خلقت(آفرینش)را ابتداع(ابداع) کرد.
«الصاعدین باعمال خلقه». اعمال آفریدگان را بالا می برند.
«خلق الخلائق علی غیر امتثال». آفریدگان را بدون نمونه و الگویی آفرید.
«ولسنا لدنیا خلقنا». و ما برای دنیا خلق نشده ایم.
همان طور که بیان شد مفاهیم بیان شده در نهج البلاغه ی شریف در حکمت و فلسفه نیز استعمال شده است.
 
1-1-2-مفاهیم قریب المضمون
1-1-2-1-إبداع
إبداع، همان إنشاء وآفريدن است كه بدون نمونه ی قبلى ايجاد و انجام شود، هرگاه كلمه ی بديع، در باره ی خداى تعالى به كار رود به معنى ايجاد و آفرينش چيزى است بدون مادّه و ابزار و بدون زمان و مكان، اين گونه آفرينش و إبداع، خاصّ خداوند است.واژه ی بديع به مبدع يعنى ايجاد كننده گفته مى‏شود، مثل آيه-ی « بَدِيعُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ إِذٰا قَضىٰ أَمْراً فَإِنَّمٰا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ. » و نیز گفته شده است که ابداع، احداث یا آفریدن شیء است بدون این که قبل از آن خلق شده باشد ویا شناختی قبل از آن نسبت بدان وجود داشته باشد. به همین دلیل یکی از اسماء الهی بدیع می باشد، زیراقبل ازخداوند چیزی موجود نبوده است.
همان طور که ملاحظه شد راغب اصفهانی در کتاب خود و هم چنین مؤلف کتاب العین واژه ی إبداع را در لغت همان إنشاء و آفريدن تعریف نموده اند كه بدون نمونه قبلى ايجاد و انجام شود.
عنوان صفحه
مقدمه. 1
فصل اول: کلیات... 3
1-1-مفاهیم پایه. 4
‏1-1-1-آفرینش،خلق.. 4
1-1-1-1-دراصطلاح حکمت... 5
1-1-1-2-کاربرد درنهج البلاغه. 6
1-1-2-مفاهیم قریب المضمون.. 6
1-1-2-1-إبداع. 6
1-1-2-1-1-دراصطلاح حکمت... 7
1-1-2-1-2-کاربرد درنهج البلاغه. 8
1-1-2-2-إنشاء9
1-1-2-2-1-دراصطلاح حکمت... 9
1-1-2-2-2-کاربرد درنهج البلاغه. 10
1-1-2-3-ایجاد. 11
1-1-2-3-1-دراصطلاح حکمت... 11
1-1- 2-3-2-کاربرد درنهج البلاغه. 11
1-1-2-4-إخْتِراع‏. 12
1-1-2-4-1-دراصطلاح حکمت... 12
1-1-2-4-2-کاربرد درنهج البلاغه. 12
1-1-2-5-تکوین‏.. 12
1-1-2-5-1-دراصطلاح حکمت... 13
1-1-2-5-2-کاربرد درنهج البلاغه. 14
1-1-2-6-فیض.... 14
1-1-2-6-1-دراصطلاح حکمت... 14
1-1- 2-6-2-کاربرد درنهج البلاغه. 15
1-1-2-7-صنع.. 15
1-1-2-7-1-در اصطلاح حکمت... 15
1-1-2-7-2-کاربرد درنهج البلاغه. 16
1-1-3-مفاهیم مرتبط... 16
1-1-3-1-حدوث... 16
1-1-3-1-1-دراصطلاح حکمت... 18
1-1-3-1-2-کاربرد درنهج البلاغه. 19
1-1- 3-2-قدم‏. 20
1-1-3-2-1-دراصطلاح حکمت... 20
1-1-3-2-2-کاربرد درنهج البلاغه. 21
1-1-3-3-تجلّی.. 21
1-1-3-3-1-دراصطلاح حکمت... 22
1-1-3-3-2-کاربرد درنهج البلاغه. 23
1-1-3-4-تطوّر23
1-1-3-4-1-دراصطلاح حکمت... 24
1-1-3-4-2-کاربرد درنهج البلاغه. 25
1-1-3-5-حلول.. 26
1-1-3-5-1-دراصطلاح حکمت... 26
1-1-3-5-2-کاربرد درنهج البلاغه. 26
1-2-مبانی کلی وچارچوب­های نظری مسألهی آفرینش درحکمت سینوی.. 27
1-2-1-مبانی هستی شناسی.. 27
1-2-1-1-مسائل مربوط به وجود. 28
1-2-1-2-اطلاق وجود براشیاء28
1-2-1-3-تمایزوجود وماهیت... 29
1-2-1-4-نسبت بین وجودوماهیت... 30
1-2-1-5-حقیقت واصالت وجود. 32
1-2-1-6-تقسیم موجودات به واجب وممکن.. 33
1-2-2-مبانی دین شناسی.. 34
1-2-2-1-جایگاه وحی ونبوت درمسأله­ی آفرینش درحکمت سینوی.. 34
1-2-2-1-1-عقل فعال منبع علوم وحیانی.. 36
1-2-2-1-2-برخورداری نبی ازعقل قدسی.. 37
1-2-2-1-3-چگونگی اتصال نفس باعقل فعال.. 38
1-2-2-2-جایگاه امامت وعصمت درنزدبوعلی سینا39
1-3-سیری گذرا براحوال وآثارشیخ الرئیس.... 43
1-3-1-جایگاه اندیشه ورزی پیرامون مسأله­ی آفرینش دراحوال او43
1-3-2-منبع­شناسی جایگاه خلقت درآثارابن سینا46
1-4-کلیاتی پیرامون نهج البلاغه وگردآورنده آن.. 47
1-4-1-سخنی پیرامون نهج البلاغه. 47
1-4-1-1-ویژگی­های نهج البلاغه. 47
1-4-1-1-1-کلام فوق بشری.. 47
1-4-1-1-2-برجستگی ادبی.. 47
1-4-1-2-وصف خلقت درنهج البلاغه. 48
1-4-1-2-1-آفرينش جهان پرتويي از علم وقدرت حق.. 48
1-4-1-2-2-كيفيت آفرينش جهان و نظام هستي.. 49
1-4-2-سیدشریف رضی8.. 50
1-4-2-1-مختصری از زندگی شریفش.... 50
1-4-2-2-جایگاه حکمت واندیشه های فلسفی-کلامی درآثاروتألیفات سیدرضی8.. 51
نتیجه فصل.. 53
فصل دوم:ماهیت آفرینش 54
2-1-نظریه های مختلف درباب آفرینش.... 55
2-1-1-دیدگاه متکلمین وعلت مخالفت مشائین با آن.. 56
2-1-1-1-اشکالات وارد بردیدگاه متکلمین.. 57
2-1-2-حلول وهمه خدایی.. 58
2-1-3-نظریه­ی تطوّرو تکامل.. 58
2-1-4-تجلّی.. 58
2-1-5-فیض.... 58
2-2-ماهیت آفرینش از نگاه نهج البلاغه. 59
2-2-1-علم الهی و چگونگی ایجاد موجودات... 60
2-3-ماهیت آفرینش ازنگاه ابن سینا61
2-3-1-منشأ پیدایش نظریه­ی فیض.... 61
2-3-2-تفسیرنظریه­ی فیض.... 63
2-3-2-1-کیفیت صدور کثرت از وحدت... 65
2-4-نقد دیدگاه ابن سینا در باب آفرینش بر اساس نهج البلاغه. 67
2-5- مقایسه نظریه­ی فیض و تجلّی.. 67
2-5-1-کیفیت تجلی و تشأن.. 69
2-6-تطابق دیدگاه صدرا با دیدگاه امام J... 70
نتیجه فصل.. 71
فصل سوم:علل آفرینش..... 72
3-1-اصل علیت در تفکر علوی.. 76
3-2-اقسام علت... 78
3-2-1-علل وجود. 80
3-2-1-1-علت فاعلی.. 80
3-2-1-1-1-علت فاعلی طبیعی.. 81
3-2-1-1-2-علت فاعلی الهی.. 81
3-2-1-1-3-اقسام فاعل.. 82
3-2-1-1-3-1-فاعل بالعنایه. 83
3-2-1-1-3-1-1-تفسیرعنایت الهی.. 83
3-2-1-1-3-2-فاعل بالتجلّی.. 85
3-2-1-2-علت غایی.. 86
3-2-1-2-1-علت غایی در طبیعت... 86
3-2-1-2-1-1-نظریه­ی ارسطو دربارهی علت غایى.. 86
3-2-1-2-2-علت غایی خداوند ازخلقت... 88
3-2-1-2-2-1-غایت­مندی با توجه به غایت فاعل.. 89
3-2-1-2-3-1-1-غنای پروردگار89
3-2-1-2-2-1-2-غرض از خلقت، علم و عشق ذاتی خدا به خیر و کمال.. 91
3-2-1-2-2-2-غایت­مندی با توجه به غایت فعل.. 92
3-2-1-2-2-2-1-خداوند غایت الغایات است... 93
3-2-1-2-2-2-2-وصف غایت الغایات درکلام امیرالمؤمنینG.. 96
3-2-1-2-2-2-3-خدای حکیم و غایت­مندی در نهج البلاغه. 97
3-2-1-3-رابطه­ی علت غایی با علت فاعلی.. 98
3-2-2-علل ماهیت... 99
3-2-2-1-1-ملاک نیاز معلول به علت... 100
3-2-2-1-2-نظریه­ی امکان ماهوی.. 100
3-2-2-1-3-ریشه یابی نظریه­ی فقروجودی درحکمت سینوی.. 102
3-2-2-1-3-1-فاصله گرفتن ابن سینا ازتفسیر ارسطویی علیت... 102
3-2-2-1-3-2-گامی ازامکان ذاتی به سوی فقروجودی.. 104
3-2-2-2-علت مادی.. 108
3-2-2-2-1-اثبات هیولا ی اولی.. 112
3-2-2-2-2-علت مادی عالم درنهج البلاغه. 113
3-2-2-3-علت صوری.. 115
نتیجه فصل.. 117
فصل چهارم:مراتب آفرینش..... 118
4-1-اقسام موجودات... 119
4-2-(قاعده­ی الواحد) یا ربط کثیر به واحد. 121
4-3-قاعده الواحد ونقدآن براساس نهج البلاغه. 123
4-4-عقول وافلاک کثیر. 126
4-5-عالم عقول در حکمت سینوی.. 128
4-5-1-عقل اول.. 129
4-5-2-تطبیق عقل اول در روایات با عقل اول در آثار ابن سینا130
4-5-3-نظریه­ی افلاک نه­گانه. 131
4-6-عالم عقول یا فرشتگان درنهج البلاغه. 133
4-6-1-ملائکه در نهج البلاغه. 133
4-6-1-1-تجرد ملائکه. 134
4-6-1-2-زمان خلقت ملائکه. 134
4-6-1-3-رؤیت فرشتگان.. 138
4-6-1-4-خواب فرشتگان.. 140
4-7-نقد نظریه­ی افلاک نه گانه و عقول عشره بر اساس نهج البلاغه. 143
4-7-1-آسمان­هاى هفت­گانه. 144
4-8-عالم مثال.. 146
4-8-1-دیدگاه حکماء مشاء148
4-9-عالم ماده148
4-9-1-نقش عقل فعال در حیات مادی.. 148
4-9-2-حدوث وقدم جهان.. 149
4-9-2-1-اقسام حدوث و قدم. 149
4-9-2-1-ادله­ی متکلمان بر حدوث جهان.. 150
4-9-2-2-استدلال ابن سینا بر قدم زمانی عالم.. 151
4-9-2-3- پذیرش حدوث ذاتی عالم ودلایل آن.. 152
4-9-3-حدوث عالم از دیدگاه نهج البلاغه. 154
4-9-4-کیفیت پیدایش عالم محسوس یا مادی.. 156
4-9-4-1-عالم طبیعت... 158
4-9-4-1-1-طبیعت کل.. 159
4-9-4-1-2-عنصر کل.. 159
4-9-4-1-3-ماهیت جسم.. 160
4-9-4-1-3-1-اقوال مختلف در حقیقت جسم.. 164
4-9-5-عالم نفوس.... 165
4-9-5-1-تعریف نفس.... 166
4-9-5-2-پیدایش نفوس و چگونگی حدوث آن.. 167
4-9-5-2-1-حدوث روحانی نفوس.... 169
4-9-5-2-2-دلایل حدوث نفوس.... 170
4-9-5-3-اقسام نفوس.... 171
4-9-5-3-1-تکوین نفس نباتی.. 172
4-9-5-3-2-تکوین نفس حیوانی.. 172
4-9-5-3-3-نفس انسانی.. 174
4-9-6-سلسله های بعدی موجودات تا مبدأ کل.. 176
نتیجه فصل.. 178
الف) منابع فارسی... 179
ب) منابع عربی... 184
ج) مقالات... 188
د) سایت­ها188

👇 تصادفی👇

حسابداری داخلیدانلود مجموعه آموزشی و مقاله با موضوع تست های غیر مخرب ( NDT )مشخصات و قیمت و خرید و دانلود کتاب آموزش خوشنویسی انگلیسی pdfنمونه سوالات تخصصی رشته کارشناسی مدیریت جهانگردی - باستان شناسی ایران کد درس: 1229003دائرةالمعارف و آموزش کامل تکواندو- جلد سومدانلود تعزیه دو طفلان مسلم - زیاران 95 - سید علی هاشمی - عقیل افتاده - حمید اکبری - سید علی هاشمی - محمد مهدی یوسفیكسب درآمد از اينترنت واقعيپروژه مدیریت پروژه (PM) ✅فایل های دیگر✅

#️⃣ برچسب های فایل بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه

بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه

دانلود بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه

خرید اینترنتی بررسی مسأله ی آفرینش درحکمت سینوی برمبنای نهج البلاغه

👇🏞 تصاویر 🏞