تاثير شرايط اقليمي بر كشت برنج در شهرستان ميانهمطالعه موردي روستاهاي آچاچي – ممان امروزه بزرگترين مشكل در اقليم شناسي كشاورزي،اثر عناصر آب و هوايي بر محصول است. رشد گياه به تمام عواملي بستگي دارد كه در محيط زيست اعمال مي شوند. هيچ مطلوبيت ساده اي براي هر يك از عوامل وجود ندارد كه بدون توجه به وضعيت ديگر عوامل توجيه شود. تمام محصولات كشاورزي در اين مساله كه به طور طبيعي رشد نكنند داراي حدود آستانه طبيعي معيني از عناصر آب و هوايي هستند، ولي پرورش و انتخاب تدريجي اين آستانه ها براي بسياري از محصولات مانند: گندم، جو، برنج، ذرت و … قابل ملاحظه و دسترسي است. يعني روش هاي مورد استفاده كشت گاهي در ارائه تغيير قابل ملاحظه در ميكروكليما نقش مهمي را ايفا مي كند.انسان بر خلاف جانوران و گياهان سعي نموده است محيط اطراف خود را بشناسد و سپس به نفع خود ان را تغيير دهد و بعبارت ديگر بر محيط آب و هوايي پيرامون خود احاطه يابد. همين انسان مجبور بوده است براي تهيه غذا، خوراك، پوشاك و بهداشت از طريق كشاورزي اقدام نمايد و به همين جهت است از بدو تاريخ و هم اكنون نيز ثبات و پيشرفت ملل بستگي موثر و مستقيم نسبتت به توسعه و ترقي در توليدات كشاورزي آنها دارد .با بررسي و آناليز عوامل اقليمي مطابق با تغييرات زماني و مكاني نه تنها در بخش زراعي، باغباني و دامپروري و امور زيربنايي مي توان به اقدامات بسيار اساسي مبادرت نمود، بلكه مي توان با استفاده از كاربريهاي ثانويه عوامل اقليمي از پتانسيل هاي منابع طبيعي نيز به نحو احسن بهره گيري كرد.گرچه نمي توان ادعا كرد كه از اولين خاستگاههاي كشت محصول برنج، كشور ما ايران بوده است، اما اين پذيرفتني است كه در اين خطه نيز هزاران سال است اين محصول مورد توجه اقوام وگروههاي انساني ساكن در آن بوده و گونه هاي سازگار با پارامترهاي محيطي و آب و هوايي خاص هر منطقه مورد استفاده قرار مي گرفته و هم اكنون نيز روزبروز توسعه مي يابد. در منطقه آذربايجان نيز فقط در بخشي از آن در جنوب شرقي منطقه ميانه برنج كشت مي شود. بطوري كه امروزه سطح زير كشت اين محصول در حدود 6-5 هزار هكتار مي باشد.كشت محصول برنج در بيش از 50 روستاي منطقه ميانه اهميت وافري به اين خطه بخشيده است و با عنايت به اينكه برنج در تغذيه مردم منطقه نقش بسيار مهمي دارد، بطوريكه در اكثريت خانواده ها غذاي يك وعده از سه وعده تغذيه روزانه را برنج تشكيل مي دهد و همچنين نوع يا واريته هايي كه در اين منطقه استحصال مي شوند از لحاظ كيفيت در مرغوبيت، ارزش غذايي، پخت، تجارت و … مي‌توانند مورد توجه قرار گيرند، بنده را بر آن داشت تا آنجايي كه توان علمي و امكانات موجود و … اجازه مي دهند، نقش عوامل اقليمي را در چگونگي كشت و توليد اين محصول در منطقه سكونتي را مورد بررسي قرار دهم. اميدوارم كه ويژگيهاي ديگر مربوطه نيز از ناحيه متخصصان مربوطه مورد بررسي قرار گرفته و با اجماع و تحليل مجموعه مطالعات بتوان يك چشم انداز مطمئن و ارزشمندي را در فراسوي توسعه كشت محصول برنج درمنطقه ميانه فراهم آيد.2-1- طرح مساله و اهداف موضوع مورد مطالعههدف از اين مطالعه حصول اطلاعات لازم و استفاده عمومي از داده هاي هواشناسي درارتباط با برنامه ريزيهاي كشاورزي و احياناً پروژه هاي توسعه كشاورزي است. مخصوصاً توليد و كشت محصول برنج در منطقه ميانه مي باشد كه داراي ايستگاه هواشناسي سينوپتيك است. همه مي‌دانيم كه شكست يا توفيق در فعاليتهاي كشاورزي وابستگي عميقي به عوامل متعدد از جمله ساختمان ژنتيكي و شرايط محيطي از قبيل خاك و آب و هوا بستگي دارد. در صورتيكه بتوان به اين عوامل در صورت كلي شناخت يافت، بي گمان توليد محصول از نقطه نظر كيفي و كمي افزايش مي يابد و بر عكس عدم توجه، منجر به شكست گرديده و خسارات مالي و اتلاف نيروي انساني و تكنولوژيكي را بدنبال خواهد داشت.بي گمان يكي از عواملي كه باعث اختلاف در ميزان عملكرد محصولات كشاورزي در مناطق مختلف مي گردد، عوامل اگروكليماتيكي است. در يك برنامه‌ريزي منسجم و اصولي در بخش مديريت زمين و محصول، انتخاب سيستم زراعي، احتياجات زيربنائي و … درنظر گرفته مي شود. دراينجا لازم به ذكر است براي آنكه بتوان از رژيم اقليمي حداكثر بهره وري اقتصادي را به دست آورد، لازم است قبل از هر گونه برنامه ريزي ميزان تابش، تبخير، تعرق و دامنه تغييرات روزانه دما، توازن آب و ديگر عوامل اقليمي را در نظر گرفت. براي دستيابي به اين مقاصد سعي شده است با محاسبه آمار و داده‌هاي 29 ساله در منطقه ميانه (آچاچي – ممان) بتوان يك رژيم اقليمي را مشخص نمود و با توجه به نوع اقليم غالب بتوان گياهاني را كشت نمود كه داراي حداكثر سود اقتصادي هستند، از جمله محصول برنج.از طرف ديگر نقشي كه اين محصول در تغذيه مردم منطقه ايفا مي‌نمايد، تا جائيكه بعد از گندم مهمترين قلم غذايي مصرفي مي‌باشدو به لحاظ رشد روزافزون جمعيت منطقه اهميت آن بطور مداوم در سبد تغذيه مردم افزايش مي‌يابد. بنابراين افزايش كمي و كيفي توليد اين محصول بايد به دقت مورد توجه مسئولين در سطح ملي، استاني، منطقه‌اي و … قرار بگيرد.براي افزايش توليد علاوه بر عوامل و عناصر اقليمي، اكولوژيكي، خاك و … روشهاي فني و مهندسيب و … نيز بسيار مهم است كه در نظر گرفته شود. چنانچه كليهپ پارامترهاي طبيعي وقتي در يك چارچوب آگاهانه و تحت مديريتي كارآمد درهم تلفيق شوند، بطوري كه برآيند آنها اتخاذ شيوه‌اي مطلوب و سازگار جهت كشت بهينه اين محصول باشد، نتيجه‌ي تمامي مساعي، هزينه‌ها و … مثمرثمر خواهد بود.با توجه به اراده‌اي كه مديريت محترم كشاورزي شهرستان ميانه براي ترويج مسائل بهزراعي مثل تهيه بذر مناسب برنج، استفاده از سموم و كودهاي شيمايي، استفاده از روشهاي مكانيزه در مراحل توليد، كاشت، داشت و برداشت و … از خود نشان داده و برنامه‌كاري را بر اين مبنا تنظيم نموده‌اند، از جمله مواردي بود كه لزوم پرداختن به اين مساله را تقويت مي‌نمود و مرا برآن داشت تا با توجه به نوع گرايش و پيوندي كه كشت اين محصول با رشته تحصيلي بنده داشت، بخشي از نيازهاي اوليه اقليمي محصول برنج را با عنايت به ويژگيهاي جوي منطقه حل كرده باشيم.3-1- سابقه و پيشينه تحقيق:منطقه ميانه (آچاچي – ممان) در مجموع با داشتن 1250 هكتار شاليزار در استان مقام اول را در بين ساير شهرستانها به خود اختصاص داده است و قرنهايست كه اين محصول با توجه به سازگاري آن با شرايط اقليمي در منطقه كشت مي‌شود. زراعت اين محصول در طول تاريخ اين خطه در حاشيه رودخانه‌هاي پرآب و دائمي جائيكه سرشار از رسوبات حاصلخيز و آبرفتهاي غني مي‌باشد، صورت گرفته و هم‌اكنون نيز منطبق با همان موقعيت‌هاي ديرين صورت مي‌گيرد. در آثار متقدمين، ويژگيهاي طبيعي و انساني منطقه ميانه مكرراً مورد تفحص و تدقيق قرار گرفته است. اين مطلب از ميان نوشته‌هايي چون: «كتاب البلدان ابن يعقوبي، بلاذري، اصطخري، ابن حقول بغدادي، معلوم مي‌شود كه در همه‌ي آنها به عمارن و كشاورزي منطقه ميانه و كشت انواع فلات و حبوبات از جمله گندم، جو، برنج و … اشاراتي شده است.»« بنا به نوشته حمدا… مستوفي اين شهر در اثر حملات مغلو يكبار بطور كلي ويران شده و در ادوار بعدي دوباره رو به آباداني گذاشته است و اين منطقه گاهي ميانج و گاهي هم گرمرود ناميده شده است.»از اين مطلب چنين استنباط مي‌شود كه وجو.د رودهايي مانند گرمرود كه امروزه هم اكثر مناطق كشت برنج در ملتقاي اين رودخانه با رودخانه قزل‌اوزن وجود دارد، موجبات توسعه كشاورزي و كشت انواع محصولات در اين مناطق ويراتن شده (از جمله برنج بر حسب شرايط مناسب طبيعي) گرديده و به مررو با افزايش و بهبود وضعيت تغذيه (امنيت غذايي) اوضاع اجتماعي، عمراني و … هم بهبود يافته است. كمااينكه مناطق آچاچي و ممان نيز درست جلگه‌هاي ساحل اين رودخانه‌ها (گرمرود، قرانقو، قزل‌اوزن و… ) قرار گرفته‌اند. فهرست مطالب:فصل اول چهارچوب تحقیقمقدمهطرح مساله و اهداف موضوع مورد مطالعهسابقه و پیشینه تحقیقسئوالات اساسی تحقیقانگیزه و علت گزینش منطقهمحدوده‌ی تحقیقروش تحقیقمشکلات و محدودیتهای تحقیقفصل دوم کلیات طبیعی شهرستان میانه (آچاچی – ممان)موقعیت جغرافیاییموقعیت ریاضیحدود جغرافیاییپیوندهای طبیعی منطقه با مناطق دیگر یا موقعیت نسبیویژگیهای زمین شناسی منطقهتوپوگرافی و ژئومورفولوژی منطقه میانه (آچاچی – ممان)خاکشناسی منطقهواحدهای ژنومورفولوژیکی مهمرشته کوه بزقوشرشته کوه قافلانکوهرشته کوه میدان داغیهیدرولوژیآبهای زیرزمینیتراکم و فرم شبکه آبراهه هاشبکه آبهای جاریرودخانه قزل اوزنرودخانه آی دوغموشرودخانه قرانقومیانه رود (شهر چایی)رودخانه گرم رودروخانه قوری چای (خشک رود)رودخانه آق چایرودخانه بلانقرودخانه ترکمن چایکلیات آب و هوای منطقهعوامل طبیعی حاکم بر اقلیم منطقهعرض جغرافیاییتوده های هواییتاثیر اقلیمی ناهمواریهای منطقهفاصله از دریامحصولات مهم کشاورزی و سطح زیر کشت آنهاپوشش گیاهی منطقهفصل سوم کلیاتی در رابطه با محصول برنجسابقه کشت برنج در دنیا و ایرانسابقه کشت برنج در منطقه میانه (آچاچی – ممان)اهمیت اقتصادی برنج در تغذیه مردماهمیت غذایی محصول برنجمناطق کشت برنج در دنیا و ایرانارقام مهم برنج در دنیا و ایرانویژیگی های گیاه شناسی برنج و مراحل رشد آنخصوصیات اکولوژیکی (محیطی) برنجنیازهای حرارتی برنجنیازهای نوری برنجنیاز برنج به رطوبتمقاومت برنج در برابر میزان شوریخاک مورد نیاز برنجنیاز فتوپریودیسمی برنجنیازهای آب و هوایی برنج (شرایط اقلیمی)روشهای مختلف کشت برنجشرایط انتخاب بذر و مراحل تهیه آن برای کاشتخزانه و شرایط آننشاء کاری برنجعملیات مربوط به داشت و برداشت برنجفاصله ردیفهای کاشت و تناسب تراکم گیاهیعلفهای هرز در مزارع برنجروشهای مبارزه با علفهای هرز در مزارع برنجمبارزه با جلبکهاآفات و امراض مهم برنج با تاکید بر ایراننتیجه‌گیریفصل چهارم بررسی عناصر اقلیمیمقدمهدمابررسی پارامترهای اقلیمی دما در منطقه آچاچی – ممانبررسی پدیده یخبندان درمنطقهدمای موثر شبانه و روزانه در منطقهتابش خورشیدی و ساعات آفتابی منطقهمحاسبه بری بودن منطقهبارشمحاسبه میانگین متحرک بارندگی سالانه در منطقهضریب تغییر پذیری بارندگی در منطقهانحراف بارندگی در منطقهانحراف بارندگی ماهیانه در منطقهاحتمال وقوع بارندگیها و سالهای خشک، تر و دوره برگشت آنهااحتمال وقوع بارندگی ماهیانه و دوره برگشت آنهادوره برگشت ترسالی و خشکسالیرطوبت نسبی در منطقهتبخیر و تعرق در منطقهمحاسبه تبخر و تعرق بروش تورنت وایتمحاسبه تبخیر و تعرق بروش بلینی کریدلتعیین اقلیم منطقهروش تقسیم بندی کوپن در تعیین اقلیم منطقهتعیین اقلیم منطقه بروش دمارتنتعیین اقلیم منطقه بروش آمبرژهتعیین اقلیم منطقه بروش تورنت وایتبادشرح گلبادهای منطقهنتیجه‌گیریفصل پنجم تاثیر آب و هوا بر کشت برنج در منطقه میانه (آچاچی – ممان)مقدمهتولید محصول برنج در منطقهدما و تاثیر آن بر کشت برنجاثر دمای موثر شبانه بر کشت برنج در منطقهاثر پدیده یخبندان بر کشت برنج در منطقهاثر فتوپریودیسم بر کشت برنج در منطقهاثر رطوبت نسبی بر کشت برنج در منطقهاثر عامل بارش بر کشت برنج در منطقهاثر باد بر کشت برنج در منطقهتولید و نشاء در منطقهامکان رشد رتون یا پنجه های مجدد در منطقهنتیجه‌گیریپیشنهاداتنتیجه‌گیری کلی و نهاییمنابع و مآخذفهرست جداول و نمودارهاجدول شماره ۱-۲ مجموع آبهای سطحیجدول شماره ۲-۲ تعداد قنوات میانهجدول شماره ۳-۲ تعداد چشمه های میانهجدول شماره ۴-۲ تعداد چاههای میانهجدول شماره ۵-۲ اراضی زیر کشت منطقهجدول شماره ۶-۲ انواع پوشش گیاهی منطقهجدول شماره ۱-۳ ارزش غذایی محصول برنججدول شماره ۲-۳ سطح زیر کشت و عملکرد برنج در نقاط مختلف دنیاجدول شماره ۳-۳ مناطق زیر کشت برنج و میزان تولید در ایرانجدول شماره ۴-۳ خصوصیات واریته های متفاوت بدنججدول شماره ۵-۳ خصوصیات زیرگونه های مهم برنججدول شماره ۶-۳ مراحل مختلف رشد برنج وزمان آنجدول شماره ۷-۳ نیاز حرارتی برنج در مراحل متفاوترشدجدول شماره ۸-۳ انواع خاکهای مورد نیاز کشت برنججدول شماره ۹-۳ مشکلات ویژه خاک برای برنججدول شماره ۱۰-۳ میزان اسدیته خاک برای کشت برنججدول شماره ۱۱-۳ انواع طبقات خاک برای کشت برنججدول شماره ۱۲-۳ انواع برنج از لحاظ زمان رسیدگیجدول شماره ۱۳-۳ مهمترین وشایعترین علفهای هرز مزارع برنججدول شماره ۱۴-۳ مبارزه با انواع علفهای هرزجدول شماره ۱۵-۳ انواع آفتهای محصول برنججدول شماره ۱۶-۳ انواع بیماریهای بذرزا یا بیماریهای شالیجدول شماره ۱-۴ میانگین درجه حرارت ماهیانه و سالیانهجدول شماره ۲-۴ میانگین حداکثر و میانگین حداقلجدول شماره ۳-۴ حداکثر میانگین مطلق و میانگین حداقل مطلقجدول شماره ۴-۴ توزیع فصلی دما در منطقهجدول شماره ۵-۴ میانگین تعداد روزهای یخبندان ماهیانهجدول شماره ۶-۴ دمای موثر روزانه و شبانهجدول شماره ۷-۴ تاثیر طیفهای گوناگون نور خورشید بر گیاهانجدول شماره ۸-۴ میانگین ساعات آفتابی منطقهجدول شماره ۹-۴ میانگین حداکثر و حداقل دمای، حداکثر و حداقل مطلق، ماهیانه دمای موثر روزانه و شبانه، یخبندان، ساعات آفتابیجدول شماره ۱۰-۴ انواع بارندگی از لحاظ شدتجدول شماره ۱۱-۴ درصد نزولات ماهیانه و فصلی منطقهجدول شماره ۱۲-۴ نیمه متوسط میانگین متحرک ۱۰ و ۲۰ ساله بارندگیجدول شماره ۱۳-۴ متغیرها، مقادیر مطلق بارندگی ماهیانه، انحراف متوسط، انحراف معیار و غزه Zجدول شماره ۴-۴ فراوانی وقوع و دوره بازگشت بارندگیجدول شماره ۱۵-۴ میانگین ماهانه بارندگی، انحراف معیار، ضریب تغییر پذیری، احتمال ریزش به درصد و دوره برگشت.جدول شماره ۱۶-۴ محاسبه دوره های برگشت خشکسالی و ترسالی در منطقهجدول شماره ۱۷-۴ میانگین، نمره Z و انحراف معیار به تفکیک ماههاجدول شماره ۱۸-۴ میانگین رطوبت نسبی در منطقهجدول شماره ۱۹-۴ ضریب حرارتی ماهیانه و سالیانه بروش تورنت وایتجدول شماره ۲۰-۴ تبخیر و تعرض اصلاح شله و اصلاح نشده بروش تورنت وایتجدول شماره ۲۱-۴ جدول ضریب P برای استفاده در روش بلینی کردیلجدول شماره ۲۲-۴ خصوصیات کلی ۵ گروه اقلیمی کوپنجدول شماره ۲۳-۴ نواحی مختلف اب و هوایی جهان بر اساس روش کوپنجدول شماره ۲۴-۴ میانگین دما و بارش ماهیانه و سالیانهجدول شماره ۲۵-۴ تقسیم بندی اقلیمی بروش دمارتنجدول شماره ۲۶-۴ تعیین اقلیم منطقه بروش آمبرژهجدول شماره ۲۷-۴ تیپ های اقلیمی تورنت وایتجدول شماره ۲۸-۴ تیپ های اقلیمی بر اساس کارائی حرارتی بروش تورنت وایتجدول شماره ۲۹-۴ تیپ های اقلیمی بر اساس کفایت رطوبتی فصلیجدول شماره ۳۰-۴ تیپ های اقلیمی بر اساس تراکم تابستانی کارایی حرارتیجدول شماره ۳۱-۴ تبدیل واحدهای سرعت باد به یکدیگرجدول شماره ۳۲-۴ بادهای منطقه میانه (آچاچی – ممان)جدول شماره ۱-۵ ارقام برنج کشت شده در منطقه میانهجدول شماره ۲-۵ توزیع میانگین ماهیانه، فصلی، حداقل، حداکثر و مطلق دماجدول شماره ۳-۵ میانگین دمای ماهیانه، سالیانه، حداقل، حداکثر و مطلق دما در نیمسال گرم منطقهجدول شماره ۴-۵ دمای موثر شبانه و روزانه در نیمسال گرم منطقهجدول شماره ۵-۵ روزهای یخبندان در نیمسال گرم منطقهجدول شماره ۶-۵ میانگین ساعات آفتابی نیمسال گرم منطقهجدول شماره ۷-۵ میانگین رطوبت نسبی در نیمسال گرم منطقهجدول شماره ۸-۵ میزان بارندگی در دوره نیمسال گرم منطقهجدول شماره ۹-۵ وضعیت بادهای منطقه در نیمسال گرمنمودار شماره ۱-۳ روند رشد جمعیت جهاننمودار شماره ۱-۴ میانگین درجه حرارت ماهیانهنمودار شماره ۲-۳ میانگین دمای ماهیانه، حداکثر مطلق و حداقل مطلق نمودار شماره ۴-۳ توزیع فصلی دمانمودار شماره ۳-۴ توزیع فصلی دمانمودار شماره ۴-۴ میانگین تعداد روزهای یخبنداننمودار شماره ۵-۴ محدوده تغییرات روزانه دما در خشکینمودار شماره ۶-۴ دمای موثر روزانه و شبانهنمودار شماره ۷-۴ میانگین ساعات آفتابینمودار شماره ۸-۴ نوسان بارندگی سالیانه ۷۷-۱۳۴۹نمودار شماره ۹-۴ نوسان میانگین بارندگی ماهیانهنمودار شماره ۱۰-۴ میانگین متوسط ۲۰ ساله بارندگینمودار شماره ۱۱-۴ میانگین متوسط ۱۰ ساله بارندگینمودار شماره ۱۲-۴ انحراف بارندگی ۲۹ ساله منطقه میانه (آچاچی- ممان)نمودارهای شماره ۱۳-۴ الی ۲۵-۴ انحراف بارندگی ماهیانه در منطقه میانه (آچاچی – ممان)نمودار شماره ۲۶-۴ چگونگی تغییرات روزانه رطوبت نسبینمودار شماره ۲۷-۴ چگونگی تغییرات دما و رطوبت نسبی برای یک روز بهارینمودار شماره ۲۸-۴ تغییرات میانگین ماهیانه رطوبت نسبی در منطقه میانهنمودار شمار ۲۹-۴ نوسانات روزانه رطوبت نسبینمودار شماره ۳۰-۴ نوسانات سالیانه رطوبت نسبی ۷۷-۴۹نمودار شماره ۳۱-۴ اقلیم نمای آمبرژهنمودار شماره ۳۲-۴ کلیموگرام تبخیر و تعرق بر روش تورنت وایت در منطقه میانهتصویر شماره ۱-۳ تصویر کامل گیاه برنجتصویر شماره ۲-۳ اشکال پانیکل سه زیرگروه برنج زراعیتصویر شماره ۳-۳ اثر درجه حرارت بر رشد برنجتصویر شماره ۴-۳ شرایط دمایی جهت جوانه زنیتصویر شماره ۵-۳ نقش میزان نور در رشد برنجتصویر شماره ۶-۳ اثر نور و روزهای ابری در رشد برنجتصویر شماره ۷-۳ زیانهای کمبود نور برای رشد برنجتصویر شماره ۸-۳ ورس بوته ها بر اثر رطوبتتصویر شماره ۹-۳ تاثیر رطبوت هوا در رشد برنجتصویر شماره ۱۰-۳ اثر شوری خاک بر رشد برنجتصویر شماره ۱۱-۳ تاثیر باد و باران شدید در ورس بوته های برنجتصویر شماره ۱۲-۳ اثر نشاء کاری و بذرپاشی در رشد برنجتصویر شماره ۱۳-۳ انتخاب دانه با کیفیتتصویر شماره ۱۴-۳ خوشه برنج در دوره رسیدگیتصویر شماره ۱۵-۳ علف هرز سیپروس ایریاتصویر شماره ۱۶-۳ علف هرز سیپروس دیفوریستصویر شماره۱۷-۳ علف هرز مونوکوریا واتژینالیستصویر شماره ۱۸-۳ علف هرز ساگی تاریاساگی تو فولیاتصویر شماره ۱۹-۳ علف هرز بریس تیلس لتورالیس سیپراسهتصویر شماره ۲۰-۳ علف هرز لمناپولی ریزاتصویر شماره ۲۱-۳ علف هرز ژوسیائه سوفروکتی کوزاتصویر شماره۲۲-۳ علف هرز سیپروس ماری تیموستصویر شماره ۲۳-۳ علف هرز لودویگیا هپسوپی فولیاتصویر شماره ۲۴-۳ علف هرز سالوینیا مولستاتصویر شماره ۲۵-۳ بیماری بلاست پیریکولاریا اریزهتصویر شماره ۲۶-۳ بیماری ویروسی تونگروتصویر شماره ۲۷-۳ بیماری ویروسی زرد برنجتصویر شماره ۲۸-۳ بیماری کوتولگی چمنی برنجشکل شماره ۱-۳ فاصله کاشت ۲۵×۲۵ سانتی مترشکل شماره ۲-۴ چگونگی ایجاد بارندگی به اشکال متفاوتشکل شماره ۳-۴ باد کوه و دشت در کوههای بزقوششکل شماره ۴-۴ باد دشت و کوه در کوههای بزقوششکال شماره ۵-۴ تا ۱۲-۴ گلبادهای ماهیانه منطقهشکل شماره ۱-۵ تقویم زراعی ارقام زودرس و نیمه‌زودرسعکس شماره ۱-۵ کاشت نشاء بصورت مستقیمعکس شماره ۲-۵ کاشت نشاء بوسیله ماشینعکس شماره ۳-۵ نشاء کاری در شالیزار بوسیله ماشینعکس شماره ۴-۵ نشاء آماده انتقال به شالیزارعکس شماره ۵-۵ کاشت نشاء بروش خزانهعکس شماره ۶-۵ سینی های نشاءکاری شده در خزانه