تحقیق حاضر که تحت عنوان اثرات مخاطرات ژئومورفولوژی در توسعه شهری (مطالعه موردی : حوضه بجنورد) به اتمام رسیده است، براساس تحلیل منابع موجود ، بازدیدهای مکرر از منطقه و برخی از نتایج آزمایشگاهی صورت گرفته و در هشت فصل به شرح زیر تنظیم شده است :در فصل اول ، کلیات طرح شامل چگونگی انتخاب موضوع تحقیق در منطقه بجنورد ، بیان مسئله و ضرورت تحقیق با پرسشهای آغازینی که در حوضه بجنورد قابل طرح بوده ، جهت رسیدن به اهداف مورد نظر مطالعات مشابه یا نزدیک به موضوع مورد نظر که قبلاً انجام گرفته ابزارها ، مواد و داده های موجود و قابل دسترس ؛ نقشه ها (زمین شناسی - توپوگرافی) در مقیاس های مختلف ؛ تصاویر ماهواره ای از دوره های متفاوت ، عکس های هوایی از دوره های مختلف مطرح شده است . در فصل دوم این پژوهش به زمین شناسی و مورفوتکتونیک منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است . از آنجائیکه این واحد از فلات ایران در شمال شرق ، به صورت یک واحد مستقل شکل گرفته است ، تحول ساختمانی و چینه شناسی آن طی دوره های زمین شناسی بررسی و تشریح گردیده ؛ در ادامه مطالبی پیرامون فعالیت تکتونیکی در کپه داغ و قابلیت های لرزه خیزی منطقه و گسلهای موجود در حوضه مورد مطالعه قرار گرفته است .در فصل سوم داده های اقلیمی و تأثیر آن در مورفولوژی منطقه مورد مطالعه ، با استفاده از داده ها آماری ایستگاههای مجاور ، تعیین نوع اقلیم با استفاده از روش آمبرژه و دومارتن انجام گردیده ، تبخیر و تعرق ، رگبارهای کوتاه مدت (شدت - مدت) و تأثیر آن در مخاطرات ژئومورفولوژیکی (مثلاً سیل) مورد بحث شده است در بخش آخر این فصل پالئوکلیما و تأثیر آن در شکل گیری پوشش سطحی زمین، لس ها و برخی از اشکال مورفولوژیکی بررسی شده است .در فصل چهارم به منظور برآورد مخاطرات ژئومورفولوژیکی آبراهه ها ،که در توسعه شهری این حوضه مؤثرین عامل محسوب می شوند. ویژگیهای آبراهه ای از نظر سیل خیزی ، مورفومتری ، شیب عمومی ، ارتفاع ، فرسایش رسوب ، شیب و پروفیل مورد بررسی بوده است ، منطقه به زیر حوضه های هیدرولوژیک و مناطق غیر هیدرولوژیک (حوضه های شهری)، تقسیم شده است آبراهه های مخاطره آمیز(سیل خیزی) آنها در توسعه شهری بجنورد جداگانه بررسی گردیده است.در فصل پنجم خصوصیات سنگ شناسی و رسوبی منطقه مورد مطالعه از نظر ژئومورفولوژی به عنوان دیگر عامل مهم مخاطرات ژئومورفولوژیکی و اثرات آنها در توسعه شهری ،مورد بررسی گرفته است ؛ ضمن تشریح واحدهای سنگی رسوبی و واحدهای رسوبی غیر سنگی اثرات آنها را در پایداری و ناپایداری جهت توسعه شهری ، خواص هر یک از سازندها در توسعه آبهای زیر زمینی ، مخاطرات مکانیکی خاک و قابلیت روان گرایی خاکهای جوان و رسوبات آبرفتی دوران چهارم در حوضه مورد بررسی و تحلیل واقع شده است .در فصل ششم ،به قابلیت های مورفوتکتونیکی و مخاطره شناسی شهر بجنورد پرداخته است . ضمن تشریح تکامل تکتونکی ایران ، تحولات ساختاری و ساختمانی کپه داغ و ویژگیهای هندسی چین ها در پیرامون حوضه و سر انجام به حوضه مورد مطالعه توجه شده است ، گسلها و انواع آن در حوضه مورد بررسی؛و با توجه به تأثیر تکتونیک در شکل زایی حوضه و شهر ، نتایجی بدست آمده است زلزله های احتمالی در دوره بازگشتها و ضرایب آن محاسبه ، پتانسیل لرزه زایی برخی گسلهای فعال پیرامون حوضه تعیین گردید .در فصل هفتم ، پیش بینی روند توسعه شهری و تأثیر آن برفرایندها ، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است . در این فصل ضمن توجه به توسعه شهری ازادوار گذشته ، رشد جمعیت (به عنوان عامل مهم انسانی توسعه شهری بجنورد) ، در طی دوره آماری 1385 – 1335 مورد مطالعه ، نرخ رشد ، زاد ولد و مرگ و میر و تأثیر آن در افزایش و کاهش جمعیت ، برآورد و پیش بینی جمعیت تا افق 1485 (یکصد سال) و نیازهای اساسی ؛آب (مصرف سرانه روزانه و سالانه) فضای مورد نیاز ، جهت توسعه شهری در طی یکصد سال آینده از مواردی است که در این فصل به آن پرداخته شده است .در فصل هشتم این رساله ،با اثبات فرضیه ها و پاسخ به سئوالات پژوهش نتایج بدست آمده و پیشنهادات با توجه به نتایج حاصله ارائه شده است . فهرست عناوینعنوانصفحهچکیده : 1مقدمه : 3فصل اول : کلیات طرح تحقیق1-1 چگونگی انتخاب موضوع تحقیق.. 51-2 معرفی محدوده مورد مطالعه. 51-3 بیان مسئله و ضرورت پژوهش…. 61-4 پرسشهای تحقیق.. 111-5 فرضیه های تحقیق.. 111-6 اهداف تحقیق.. 111 -7 پیشینه تحقیق.. 121-7-1در سطح جهانی.. 121-7-2 در سطح ملی.. 121-7-3 در سطح منطقه مورد مطالعه. 131-8 استفاده کنندگان از تحقیق.. 141-9 متدولوژی پژوهش…. 141-9-1 روش تحلیل.. 141-9-2 روش تحقیق.. 14فصل دوم : داده های ساختمانی2-1واحدهای بزرگ ساختمانی رسوبی در شمال شرق ایران. 212-1-1- بحثی درباره موقعیت ساختاری کپه داغ: 222-2تاریخچه چینه ای کپه داغ: 232-2-1 زمین ساخت کپه داغ : 242-2-2 زمین شناسی – چینه شناسی و لرزه خیزی حوضه بجنورد 242-2-2-1 سازند شمشک یا کشف رود 252-2-2-2 سازند چمن بید یا دلیچای252-2-2-3 سازتند مزدوران 262-2-2-4 سازند کرتاسه262-2-2-5 سازند شوریجه262-2-2-6 سازند تیرگان272-2-2-7 سازند سرچشمه 282-2-8 سازند سنگانه282-2-2-9 نهشته های نئوژن292-2-2-10 سازند کواترنری 302-4 گسل های کپه داغ و لرزه زمین ساخت… 372-5-1-1زون گسلی قوچان- رباط.. 402-5-1-2زون گسلی شمال شرق بجنورد. 402-5-1-3 گسله غربی شیخ.. 402-5-1-4 زون گسلی آشخانه. 412-5-1-5 گسله دنقوز داغ. 412-5-1-6 گسله رباط قره بیل.. 412-5-1-7 گسله میامی.. 412-5-1-8 گسله جاجرم. 412-5-1-9 گسله قلی.. 412-5-1-10 گسله نابیا 412-5-1-11 گسله سوقا 422-5- 1-12 گسله مراوه تپه. 422-5- 1-13 گسله تکل کوه 422-5-1-14 گسله قورخود. 422-5 -2لرزه ساخت استان خراسان شمالی.. 422-5-2-1 قابلیت لرزه خیزی.. 432-5-2-2 پهنه لرزه زمین ساختی زون گسلی کپه داغ. 432-5-2-3 پهنه لرزه زمین ساختی کپه داغ. 442-5-2-4ارتباط پهنه لرزه زمین ساختی ایران مرکزی.. 445-2-2-5 قابلیت و بزرگی لرزه های منطقه. 452-5-2-6 ژرفای لرزه ها 452-6 گسله شناسی روی سازندها در حوضه شهری بجنورد. 462-6-1گسل های تراستی و واژگونه. 462-6-1-1 گسل فیروزه 462-6-1-2 گسل ارکان. 472-6-1-3 گسل حصار. 472-6-1-4 گسل چهار خروار. 472-6-1-5 گسل آبچور. 482-6-2 گسل واژگونه 482-6-2-1 گسل های واژگونه قره قوزی.. 482-6-2-2 گسل واژگونه باباامان. 482-6-3 گسل های راستالغز. 492-6-3-1 زون گسلی شمال خاوری بجنورد. 492-6-3-2گسل چوکانلو. 502-6-4 گسل های عادی.. 512-7 کلیات ساختاری.. 512-7-1 چین ها 512-7-2 ویژگیهای هندسی ساختارهای چین.. 522-7-2-1 مکانیزم چین خوردگی و تحلیل تنش…. 54فصل سوم : اقلیم – ژئومورفولوژی3-1 مقدمه. 583-2- بررسی اقلیم حاکم بر ناحیه مورد مطالعه : 583-3-وضعیت ماکروکلیمائی و توزیع فشار ، توده های هوایی به عنوان تعیین کنندگان اصلی اقلیم: 593-2-1 توده هایی هوایی پرفشار سیبریایی : 593-2-2- توده های مدیترانه ای : 593-2-3- توده های شمالی و غربی : 593-2-4 توده های اقیانوس هند 593-2-5- توده های صحرایی : 593-4 : بارش…. 593-4-1 : بارندگی حداکثر 24 ساعته. 623-4-2- تحلیل رگبارها و منحنی شدت ، مدت ، دوره برگشت (IDF) منطقه : 623-5- مطالعه مشخصات اصلی اقلیم حوضه (دما ، تغییرات روزانه و فصلی آن) : 633-6- تعداد روزهای یخبندان : 663-7 باد : 683-7-1 : تجزیه و تحلیل باد منطقه در دوره شاخص آماری.. 693-8 : تبخیر : 713-9: طبقه بندی و تعیین تیپ اقلیمی حاکم بر حوضه بجنورد. 733-9-2- اندیس خشکی و ضریب رطوبتی دومارتن . 733-9-3- اقلیم نمای آمبرژه : 733-10 : پالئوکلیما و مواریث کواترنر آغازین : 743-10-1- شواهد اقلیمی گذشته : 743-10-2- سیستم های فرسایشی حاکم در کواترنر آغازین : 753-10-3 اشکال فرسایشی تراکمی در حوضه بجنورد : 77فصل چهارم : نقش آبراهه ها در مخاطرات سکونتگاههای شهری4-1- مقدمه. 824-2 رودخانه باباامان. 824-3 ویژگیهای هندسی حوضه بجنورد. 824-4 تعامل توسعه شهری و مخاطرات سیل.. 834-4-1 تأثیرات توسعه شهری در هیدرولوژی حوضه آبریز. 834-5 سیل گیری شهرها 844-6 عوامل ایجاد سیل و خسارتهای ناشی از آن. 854-7 بررسی ، برآورد آبدهی و سیلاب حوضه هیدرلوژیکی بجنورد. 864– 7 – 1 ویژگی های هندسی حوضه و زیر حوضه های بجنورد. 864-7-1-1 شاخصه های شکل حوضه 784-7-1-2 رتبه بندی شبکه زهکشی و نسبت انشعاب حوضه. 884-7-1-4 توزیع ارتفاعی و طبقه بندی شیب حوضه مورد مطالعه. 894-7-2رژیم آبدهی رودخانه فیروزه 974-7-2-1 آبدهی سالانه. 974-7-2-2 برآورد آبدهی سالانه با احتمالات مختلف…. 994-7-3- برآورد آبدهی سالانه با روش تحلیل منطقه ای.. 1004-7-4 آبدهی سالانه برآورد شده در هر یک از آبراهه های اصلی.. 1024-7-5 آبدهی ماهانه. 1034-7-6 آبدهی روزانه. 1044-7-7 سیلاب… 1064-7-7-1 بررسی سیل در ایستگاههای انتخابی.. 1064-7-8 رسوب… 1074-7-8-2 آمار و اطلاعات موجود. 1084-7-8-3 رابطه دبی رسوب و دبی جریان. 1084-7-8-4 بار رسوبی در محل ایستگاههای مورد نظر. 1084-8 بررسی کیفیت آب و مخاطره شناسی آن در توسعه شهری بجنورد. 1094-8-1 کیفیت آب در موقعیت ایستگاههای هیدرومتری حوضه بجنورد. 1104-9برآورد نیاز آبی جهت توسعه شهری در حوضه بجنورد. 1124-9-1 برآورد و میزان مصارف آب پیشنهادی برای جوامع شهری.. 1134-10 بررسی وضعیت هیدرولوژیکی آبراهه های منتهی به شهر در حوضه بجنورد. 1144-10-1 سیلاب و برآورد آن در آبراهه های مورد مطالعه. 1164-10-2 رسوب… 1234-10-2-1 برآورد بار رسوبی در محل ایستگاههای هیدرومتری.. 123فصل پنجم : قابلیت های سنگها و رسوبات و مخاطره شناسی توسعه شهری بجنورد5-1 مقدمه. 1305-2 ویژگیهای لیتولوژیکی واحدهای سنگی و غیر سنگی حوضه بجنورد. 1305-2-1 ویژگیهای لیتولوژیکی واحدهای سنگی.. 1305-2-1-1 سنگهای رسوبی حوضه بجنورد. 1315-2-2 واحدهای غیرسنگی و آبرفتی حوضه شهری بجنورد. 1395-2-2-1 واحد Qt1. 1335-2-2-2 واحد Qt2. 1335-2-2-3 واحد Qa1. 1335-2-2-4 واحد QL 1335-2-2-5 واحد Qc.. 1335-3 بررسی ویژگیهای مهندسی رسوبهای سنگی و غیرسنگی در حوضه بجنورد. 1345-3-1 ویژگیهای واحدهای غیرسنگی.. 1345-3-1-1 شاخص های مهندسی واحد Qt2. 1345-3-1-2 شاخص مهندسی واحد Qa1. 1355-3-1-3 شاخص های مهندسی واحد Qc.. 1365-3 -2 ویژگیهای مهندسی واحد سنگی حوضه بجنورد. 1375-3-2-1 ویژگیهای سنگهای آهکی حوضه. 1385-3-2-2 ویژگیهای سنگهای ماسه سنگی حوضه بجنورد. 1395-3-2-3 بررسی مطالعات ژئوفیزیک (ژئوتکنیک) دشت و حوضه بجنورد : 1405-4 خواص هیدروژئولوژیکی سازندهای سنگی رسوبی حوضه بجنورد : 1415-5 مخاطرات رسوبات سنگی و غیرسنگی در توسعه شهری بجنورد. 1435-5-1 سنگهای رسوبی ومخاطرات آنها در حوضه بجنورد. 1445-5-2 سازندهای رسوبی حوضه و مخاطرات آنها در توسعه شهری.. 1445- 6 ویژگیهای ژئوتکنیکی رسوبات دشت بجنورد و مخاطرات آن. 1465- 7 ویژگیهای ژئوتکنیکی و مخاطرات هیدرودینامیکی رسوبات دشت بجنورد. 1505-7-1 پارامترهای بکار گرفته شده به منظور برآورد نشست خاک… 1505-7-2 نتایج بدست آمده از محاسبات نشست… 1515-8 بررسی استعداد روان گرایی دشت بجنورد و مخاطرات آن. 1525-8 -1 ویژگیهای پروفیل خاک دشت بجنورد. 1545-8-2 زلزله ورودی.. 1545-8-3 بررسی استعداد روانگرایی.. 1545-8-4 داده های مورد نیاز ارزیابی استعداد روانگرایی.. 1565-8-5 محاسبه فاکتور عمق.. 1575-8-6 ارزیابی خطر روانگرایی در بخشهای مختلف حوضه. 157فصل ششم : قابلیتهای تکتونیکی ومخاطره شناسی شهربجنورد6-1 تکامل تکتونیکی.. 1656-1-1 تکامل تکتونیکی در منطقه بجنورد. 1656-2 گسله ها و ویژگیهای آن در حوضه بجنورد 1666-2-1 انواع گسله ها 1666-2-2 گسلش (گسل خوردگی): 1676-2-3 گسله های فشارشی.. 1676-2-4 گسلهای راستالغز: 1726-2-5 مکانیسم گسلش و تحلیل تنش: 1756-3 نتایج بررسیهای نئوتکتونیکی: 1786-3-1 مفهوم علم نئوتکتونیک: 1786-3-2 علائم و شاخص های زمین شناسی: 1786-3-3 شواهد زئومورفولوژی زمین ریخت شناسی.. 1796-3-4 تقسیم بندی گسله‌ها از دیدگاه فعالیت… 1806-3-5 نشانگرهای باستان شناسی: 1816-3-6 نشانگرهای تاریخی: 1816-3-7 نشانگرهای زلزله شناسی: 1816-3-8 نشانگرهای ژئودزی: 1816-3-9 علائم و شواهد فعالیت های نئوتکتونیکی در منطقه بجنورد. 1816-3-10 راستای عمومی تنش : 1886-3-11 تحلیل سطوح لغزش و سازوکار فعال: 1886-3-12 سازو کار ژرفی زمین لرزه ها: 1896-3-13جهت گیری چین خوردگی ها: 1896-3-14 نتیجه‌گیری.. 1906-4 بررسی های لرزه زمین ساختی.. 1906-4-1 لرزه‌خیزی ایران: 1906-4-2 لرزه خیزی کپه داغ. 1916-4-3 ایالت‌های لرزه زمین ساختی ایران: 1926-4-3-1 تقسیم بندی بربریان (1976): 1936-4-3-2 تقسیم‌بندی نوروزی (1976): (شکل 6-44). 1936-4-3-3 تقسیم بندی نوگل سادات (19931936-4-3-4 پورکرمانی و اسدی (1374). 1936-4-4 تاریخچه لرزه نگاری در پیرامون حوضه بجنورد. 1946-4-4-1 زمین لرزه های تاریخی (پیش از سده بیستم) گستره مورد مطالعه: 1946-4-4-2 زمین لرزه‌های قرن بیستم.. 1956-4-5 تقسیم‌بندی لرزه‌خیزی پیرامون حوضه مورد مطالعه بجنورد: 1966-6-4 بررسی گسلهای فعال در گستره پژوهش: 1976-4-7ویژگی های آماری داده های لرزه ای.. 1976-4 -8 توزیع مراکز سطحی زلزله در کپه داغ: 1976-4-9 توزیع مراکز سطحی زلزله در منطقه بجنورد: 1986-4-10 ارتباط زمین لرزه ها با گسل های منطقه: 1986-4-11 روابط آماری داده های لرزه ای: 1996-4-11-1 رابطه فراوانی- سال: 1996-4-11-2 فراوانی – بزرگا: 2026-4-11-3 فراوانی – عمق کانونی: 2036-4-11-4 رابطه بزرگای Ms وmb. 2036-4-11-5 تعیین حد آستانه: 2046-4-11-6 برآورد پارامترهای لرزه خیزی براساس رابطه گوتنبرگ – ریشتر. 2046-4-11-7 برآورد دوره بازگشت زلزله (Return period). 2056-4-11-8 برآورد بیشینه توان لرزه زایی گسله ها: 2056-4-11-9 برآورد جابه جاشدگی در راستای گسله ها: 2056-4-11-10 برآورد شدت در کانون زمین لرزه ها 206فصل هفتم : روند توسعه شهری و تعامل آن با مخاطرات ژئومورفولوژیک7-1 مقدمه : 2117-2 : توسعه تاریخی و شکل گیری اولیه شهر بجنورد. 2117-2-1 شهر قدیم بجنورد. 2127-2-2 بجنورد امروز. 2147-3 بررسی تحولات سیاسی جمعیتی و تأثیر آن بر توسعه شهری.. 2187-3-1 مقدمه. 2187-3-2 تعداد و تحولات جمعیت شهرستان بجنورد بر اساس تقسیمات سیاسی جدید.. 2197-3-3 تحولات جمعیت شهر بجنورد. 2227-3-4 مهاجرت… 2237-3-5 برآورد جمعیت شهر بجنورد با استفاده از رشد طبیعی.. 2257-4 روند توسعه و گسترش فیزیکی شهر بجنورد. 2287-4-1 تحولات و کاربری اراضی شهری.. 2287-4-2 مکان گزینی و توسعه شهر در طی ادوار گذشته.. 2297-4-3 جهات توسعه2317-4-4 ویژگیهای کالبدی 2337-5 توسعه شهری و قابلیت اراضی در حوضه بجنورد2367-5-1 طبقه بندی واحدهای اراضی و قابلیت ان در توسعه شهری2367-5-2 بررسی اثرات شرایط خاکشناسی و منابع اراضی حوضه بجنورد بر فرایندهای مخاطره آمیز2397-5-2-1 رطوبت خاک2407-5-2-2 بافت خاک… 2407-5-2-3 استحکام برشی.. 2407-5-2-4 میزان کربنات کلسیم موجود در خاک… 2417-6 نوع کاربری ـ پوشش زمین و تراکم پوشش گیاهی.. 2417-6-1 نوع کاربری ـ پوشش زمین حوضه های مطالعاتی.. 2417-6-2طبقه بندی نوع کاربری ـ پوشش زمین حوضه بجنورد. 2427-6-3 تراکم پوشش گیاهی در حوضه بجنورد. 243فصل هشتم: نتیجه گیری اولیه بر اساس لایه های اطلاعاتی و GIS8-1 نتیجه گیری اولیه بر اساس نقشه های پایه روند توسعه شهری 2508-2 نقشه توپوگرافی حوضه بجنورد 2518-3 نقشه شیب (Slope map). 2528-4 نقشه جهت شیب… 2548-5 نقشه خاکشناسی و تناسب اراضی حوزه بجنورد. 2568-6 لایه زمین های کشاورزی در معرض خطر. 2578-7 لایه نقاط روستایی ادغام شده و در معرض خطر. 2578-8 ویژگی های گسل شناسی حوضه بجنورد. 2588-9 نقشه منابع آبهای سطحی و زیر زمینی حوضه بجنورد. 2588-10 نقشه زمین شناسی حوضه بجنورد. 2608-11نتیجه گیری نهائی.. 2618-12 ارزیابی و اثبات فرضیات 2678-13 راهبردهای اجرایی جهت توسعه شهر بجنورد 268منابع فارسی:1- آر . یو کوک و جی . سی . دورکمپ ؛ ژئومورفولوژی و مدیریت محیط ( جلد اول ) ترجمه شاپور گودرزی نژاد ، انتشارات سمت ، چاپ اول ، تهران ، پاییز 1377 ؛ صص 207 – 201 .2- آر . یو کوک و جی . سی . دورکمپ ؛ ژئومورفولوژی و مدیریت محیط ( جلد دوم ) ترجمه شاپور گودرزی نژاد ، انتشارات سمت ، چاپ اول ، تهران ، پاییز 1377 ؛ صص 35 .3- استانداری خراسان شمالی – حوادث غیر مترقبه – 1386 – آمار و خسارتا4- خوانساری ، محمد ؛ دور? مختصر منطق صوری ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1364 ؛ ص 48 .5- ریمون ، کیوی ولوک وان کامپنهود ؛ روش تحقیق در علوم اجتماعی ، ترجمه عبدالحسین نیک گهر ، نشر توتیا ، چاپ ششم ، تهران ، بهار 1381 ؛ صص 75 و 218 .6- ریچارد جی ، چورلی ، استانلی اِی سوم و دیوید ای . سودن ؛ ژئومورفورلوژی ( جلد سوم ) ، ترجمه احمد معتمد و ابراهیم مقیمی ، انتشارات سمت ، چاپ اول ، تهران ، زمستان – 1379 .7- سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی ؛ گزارش صندوق بیمه محصولات کشاورزی شهرسان بجنورد ، 1383 ؛ ص 21 .8- سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی ؛ مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان بجنورد ، بخش آبخیزداری ؛ نقشه با مقیاس 50000 : 1 زمین لغزشهای استان خراسان شمالی ، 1382 .9- شجاعی ، حسن ؛ رخداد سوانح طبیعی سال 1995 ، مجله مسکن و انقلاب شمارهای 71 و 72 ؛ ص 59 .