چکیده :ناحيه ي زنجان از سابقه ي تاريخي کهن برخوردار است . گرچه اين ناحيه در دل سرزمين هاي مادي قرار داشته ولي اطلاعات تاريخي در مورد آن اندک است .اين ناحيه در مسير راه هاي مهم ارتباطي قرار داشته و شهرهاي قديمي زنجان و سجاس و سهرورد و طارم در مسير اين راه ها به وجود آمده اند . مذهب رسمي مردنم ناحيه قبل از اسلام ، زرتشتي بوده و زبان شان پهلوي خالص.اعراب نو مسلمان در سال ۲۲ يا ۲۴ هجري شهر زنجان را به جنگ فتح کرده و مدت ها بر اين ناحيه حکم راني کرده و هم چنين علويان و آل بويه بر اين ناحيه ، زير نظر دولت مرکزي بغداد حکومت کرده اند .کنگريان و اسماعيليه ، خارج از نفوذ دولت هاي مرکزي بر اين ناحيه حکم راني کرده اند ، از دژهاي منطقه ، حکومت هاي کنگري و اسماعيليه براي مقابله با حملات دولتهاي مرکزي استفاده مي کردند .کنگريان به دست اسماعيليه منقرض شدند و اسماعيليه به دست هولاکوخان مغول ، مضمحل گرديدند .رودهاي قزل اوزن و زنجان رود در به وجود آمدن تمده در اين منطقه نقش اساسي داشته اند و کشاورزي از ديرباز پايانه ي اصلي اقتصاد اين ناحيه بوده و هست .پیشگفتار:اطلاعاتی که جغرافی دانان، مورخان، صاحبان اندیشه و گردشگران از خود به جای گذاشته اند، در مورد زنجان بسیار اندک و ناچیز است.به قول مینورسکی خاور شناس معروف انگلیسی (۱۸۷۷-۱۹۶۶ م): «منابع قدیم در مورد زنجان، هیچ ندارد.»نویسندگان قرون اولیه ی اسلامی در نوشته های خود، اشاره ای کلی و زودگذر به شهر زنجان نموده اند ولی درباره ی مسایل اجتماعی، فرهنگی، هنری و بزرگان علم و دانش آن، مطالبی نیاورده اند.با عنایت به آثار تمدن و زندگی انسانی که از هزاره ی سوم ق.م در منطقه ی زنجان مشهود است، می توان ادعا کرد که زنجان از نظر قدمت تاریخی، هم سنگ بسیاری از شهرهای قدیم می باشد و همچون آن شهرها باید گذشته ی مدونی داشته باشد. با وجود بزرگانی همچون سهروردی ها، شیخ اخی فرج زنجانی، حافظ ابرو، عماد الدین زنجانی و … در محدوده ی جغرافیایی زنجان از طرفی و داشتن موقعیت سوق الجیشی به سبب واقع شدن در مسیر راه ارتباطی شرق به غرب به ویژه در دوران سلجوقیان که با انشعاب شاخه ای از راه ابریشم که ری و زنجان را به تبریز و ارمنستان و سواحل دریای سیاه، متصل می کرد و زنجان، خود در مسیر این شاهراه بازرگانی قرار داشت و نیز وجود برخی از قلاع زنجیره ای اسماعیلیه در منطقه از طرف دیگر، از معدود شهرهایی است که شناسنامه و هویت تاریخی چندان روشنی ندارد.نتیجه این که در حملات و کشتار و غارت و تخریب، قبایل وحشی و سلاطین خود کامه شهرها، روستاها نابود شده و شهرها بارها و بارها از سکنه خالی گشته و ویران شده و در نتیجه زحمات و ابتکارات هنرمندان و صنعتگران به یغما رفته و یا نابود شده است و دوباره بر روی ویرانه های شهر، شهر دیگری به وجود آمده و زندگی از نو آغاز گشته است.بنا به دلایل فوق و نیز عدم وجود تواریخ محلی در منطقه و نیز عدم حفاری باستان شناسی کافی، اسناد و مدارک کافی در مورد زنجان وجود ندارد. نگارنده از ابتدای ترم سوم تا حال که تقریباً یک سال و نیم را در برمی گیرد به دنبال منابع تحقیق و جمع آوری اطلاعات در مورد موضوع تحقیق خود بوده ام و از کتاب خانه های مختلف شهرهای ابهر، زنجان، صائین قلعه، تاکستان و تهران استفاده کرده ام و بیش از یکصد منبع مختلف دیده و مطالب مورد نظر را از آن ها استخراج کرده ام، ولی در پایان به آن چه که در نظر داشتم، نتوانستم برسم.برای پر کردن خلأ فوق مطالب به صورت کلی بیان گردیده و چون زنجان نیز، جزئی از ایران بوده و هست در اکثر موارد و شاید همه ی موارد از نظر موقعیت اقتصادی، سیاسی با قوانین و مقررات حکومتی که برای کل کشور وضع شده، یکسان بوده است؛ و به همین دلیل، در بعضی از موارد، مطالب و اطلاعات، کلی بیان شده است. به دلیل محدودیت منابع دست اول، نتوانستم آن چنان که شایسته بود به جزییات بپردازم، پوزش می طلبم و اظهار عجز خود را اعلام می دارم. به افرادی که در آینده می خواهند در مورد زنجان تحقیق کنند توصیه می کنم مطالب این پایان نامه را مد نظر داشته باشند و سپس خود نیز به کاوش و جستجو بپردازند تا انشاء الله نتیجه ی بهتری به دست آید.«به وضوح می بینیم که انسان کتابی را می نویسد، مگر آن که بگوید، اگر این بخش تغییر می کرد، بهتر بود، اگر آن جمله اضافه و جمله ای دیگر حذف می شد، بهتر بود. اگر فلان عبارت مقدم بر مطالب دیگر بود، زیباتر می شد. این ها، همه عبرت و بهترین دلیل بر نقص انسان هاست. » «عماد الدین کاتب اصفهانی»در پایان مطلبی دیگر را از گیرشمن خاورشناس معروف فرانسوی که ۲۵ سال در ایران، کار باستان شناسی کرده، نقل می کنم که امیدوارم مقبول افتد:«ملتی که در برابر همه ی مهاجمات عرب با ترک و مغول توانست نیروی ادامه ی زندگی خویش را حفظ کند، بلکه همچنین توانست این عناصر خارجی را ایرانی سازد. موقع جغرافیایی، ثروت های طبیعی فراوان و سکنه ی فعال آن که از سنن یکی از قدیمی ترین فرهنگ های جهان برخوردار است، در آینده، در مجمع ملل آسیایی، مقامی که شایسته ی گذشته ی وی باشد، برای او کسب خواهند کرد.»فهرست مطالب :فصل اول : کلیاتپیشگفتارجغرافیای تاریخی چیست ؟اهداف و اهمیت پژوهشپیشینه ی پژوهشروش پژوهشمحدودیت های پژوهشتحلیل منابع ( مأخذ شناسی )فصل دوم – جغرافیای طبیعی ، موقعیت و حدودجغرافیای استان زنجانناهمواری استاننقش ناهمواری ها در زندگی ساکنان استانآب و هوا و انواع آن در استانتقسیمات سیاسی استانمنابع آب استانموقعیت تاریخی – جغرافیایی زنجانآب و هوارودخانه ها :رودخانه ی قزل اوزنرودخانه ی زنجان رودچشمه هاراه ها و اهمیت آن ها – فاصله هابرج و باروی زنجانوجه تسمیه زنجانزبانمذهبخصوصیات مردم زنجانزنجان جزء کدام ناحیه استفتح زنجان و سکونت اعراب در آنچگونگی و علل پذیرش اسلام توسط مردماهمیت علم و ترجمه در دوران اسلامیمدرسه و مسجدمساجد زنجاندانشمندان و بزرگان زنجانمهاجرت هنرمندان به زنجانمعادن ، صنعت و تجارتکشاورزی و محصول در زنجانمالیات در دوره ای اسلامیزنجان دارالضرب، بوده استشهرهای نزدیک به زنجان۱-۳ – طارم – طارمین۲-۳- سرجهان۳-۳- سهرورد۴-۳- سجاسفصل چهارم – حکومت های مؤثر در زنجانکنگریان طارم و دژ شمیراناسماعیلیه و زنجانآغاز تا فرجام فرقه ی اسماعیلیه در زنجاناتحاد قزوین و ابهر و زنجانفصل پنجم – حکومت ها به ترتیب سلسله در زنجانقبل از اسلامامویانعباسیانعلویان طبرستانسامانیانآل زیارکنگریانآل بویهسلجوقیانخوارزمشاهیانفصل ششم – ساسانیان و پیروی از آداب آنان در دوره ی اسلامیساسانیان و تمدنساسانیان و مذهبساسانیان و مالیاتساسانیان ؛ پول و برات – دوره ای اسلامی ؛ پول و براتدوره ی اسلامی و پیروی از آداب ساسانیانفصل هفتم – آتشکده ها – غارها و قلاع سیاسی زنجانآتشكده ها:آتشکده شیزآتشکده تشویرغارهاغار خرمنه سرغار گلجیکغار کتله خورقلاع سياسي زنجاندژ سر جهاندژ شمیراندژ تاجنتیجه گیریخلاصهمنابع فارسیمنابع عربیچکیده انگلیسی نوع فایل : ورد (doc)حجم فایل : ۰٫۲ مگابایت (zip)تعداد صفحات : ۱۷۳قیمت : 3000 تومان