مقدمهبرای شناخت و شناساندن شخصیتهای برجسته علمی، یکی از بهترین روشها بررسی آثار مکتوب آنان است که بازتاب آرا و اندیشه ها و تجلیگاه علم و دانش آنهاست از آنجائیکه شناخت دقیق افکار و اندیشه های هر یک از بزرگان می تواند چراغ روشنگری فراروی نسل جوان باشد ما را بر آن داشت تا برای تحقق این آرمان مقدس، دست به دامن آسمان پرستاره ی علم ادب ببریم تا چراغی برگیریم.لذا در این کهکشان، ستاره ای را رصد کردیم که هرچند غبار غرض ورزی وجهل آمیخته با گذشت زمان، چهره ی عالمتاب او را تا حدودی پوشانده است و آنگونه که شایسته شخصیت او بوده برای جهان علم و ادب شناخته نشده است.وی شخصیت بی نظیری است که با داشتن مناصب فقاهت و زعامت و نقابت علویان و مناصب مختلف سیاسی، هیچگاه شیفته مظاهر و زخارف دنیوی نشد و لذا بواسطه ی اتصال به حقیقت هستی، اهل دل بود. عاطفه ی سرشار، روحیه ی حساس، وقریحه ی وقاد او باعث گردید که برای بیان حقایق و ثبت وقایع سلاح قدرتمند خود را بکار گیرد و در جهت تحقق اهداف و آرمانهایش گوش به ندای دل دهد که نتیجه آن اشعار نغز و دلنشین و سخنان زیبای اوست که دیوان شعری با چنین گلهایی فراهم آورد. با توجه به اینکه دیوان اشعار این نادره ی دوران بازتاب اندیشه های عمیق و آئینه ی تمام نمای سلوک عرفانی اوست ایجاب می کند که برای شناسایی اندیشمند فرزانه و شاعر گرانمایه، دیوان اشعار او را درکنار آثار گرانبها و ارزشمند فقهی و کلامی اش کاملاً مورد نقد و بررسی علمی و ادبی قرار گیرد.اهداف: لذا در این کار تحقیقی هدف ما بر آن بوده است که آرا و اندیشه های یگانه ی دوران را از میان اثر ارزنده ی ادبی اش( دیوان اشعار) مورد ارزیابی و نقد بررسی قرار داد تا از میان اشعار به بازخوانی نظریات و افکار عالمانه ی « شاعر فقیه» بپردازیم. بنابراین در شناخت ابعاد شخصیتی این ادیب گرانقدر نیازمند آن هستیم که پاسخ های قانع کننده ای در قبال پرسش های زیر داشته باشیم:فرضیه ها:با توجه به اینک رضی یک فقیه برجسته و آشنا به ظرایف علوم اسلامی است ولی اشعار خود را مرکب اندیشه های علمی و ادبی و مباحث فلسفی قرارداده و برای بیان مقاصد وتشریح مسائل علمی و عملی بهره های فراوان از آن برده است و در هر جائی که نیاز بوده به طرح مباحث اخلاقی و مبانی فلسفی انسان شناسی و معادشناسی پرداخته است. سبک منحصربه فرد او در هجویات نمونه ی بازر اخلاق اسلامی است. و یا غزلهای عاری از وصف« می» و توصیف نوازندگان و خوانندگان زیباروی، حاکی از محتوای مکتب و تعالیم عرفانی وی است.وی با تأسیس اولین دانشگاه مدرن علوم اسلامی و تربیت شاگردان فاضل و فقهای نامداری چون شیخ طوسی(ره) و نگارش و گردآوری کتاب گوهربار « نهج البلاغه» تأثیر انکارناپذیری بر ادبیات جهان اسلام و عرب و ادبای پس از خود برجای گذاشت. لذا او با این اقدام خدمت ارزنده ای به جهان ادبیات و علم و اندیشه ی بشری نمود. ولی کار پرثمر او دچار تردید واقع شده و در برخی از محافل سخن از گردآورنده و یا نگارنده نهج البلاغه به میان می آید که او واقعاً کیست؟ما نیز د راین مجموعه با توجه به اسلوب نگارش نهج البلاغه و تطبیق آن با سبک نوشتاری رضی در کتابهای ماندگارش و با بیان دلایل وشواهد و قرائن ثابت نمودیم که افتخار گردآوری نهج البلاغه همچنان برای رضی بوده و خواهد بود.انتساب رضی به خاندان علوی وشرافت ذاتی این خاندان باعث گردید که نیروی عجیبی در رضی بوجود آید و چنان مقتدرانه پا به عرصه گذاشت ک در مطالبه ی علنی حقوق خانوادگی خویش در امر خلافت از هیچ مقامی و منصبی هراس به دل نداشت و لذا جسورانه خلیفه ی عباسی را مورد خطاب قرار می دهد و گاهی هم خواسته های قلبی خود را در قالب ستایش پدر به منصه ی ظهور می رساند.حتی برای ابراز انزجار از خلافت عباسی به خلیفه ی فاطمی که در جد و مرام تا اندازه ای با او مشترک بوده اظهار علاقه و محبت می کند.مرثیه های رضی هم از این خواسته ی او خالی نیست و شاید اوج قدرت او در نکوهش خلافت اموی و عباسی باشد. وی در ضمن سوگنامه های حضرت سیدالشهداء(ع) با شیوه ای نو، به بیان وقایع تاریخی و ستم های قدرتمندان غاصب می پردازد.محتوا:پایان نامه ی حاضر در قالب دو باب تدوین شده است که در باب اول به بررسی اوضاع اجتماعی و ادبی قرن چهارم پرداخته که در این فصل علاوه بر بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی، به نقش آل بویه در حرکت فکری و فرهنگی قرن چهارم و مظاهر فرهنگی و ادبی این قرن در قالب محصولات فرهنگی نظیر: شعر، نثر، نقد و علم لغت می پردازد.در فصل دوم این باب به بررسی زندگی نامه ی سیدرضی از ولادت تا وفات می پرازد که در این میان به شجره نامه ی او ، پدر، مادر، و فرزندان بطور کامل توجه شده است و مطالب مفصلی را در باره مقام و منزلت پدرش سیدابواحمد موسوی و نقش اصلاح گرانه ی او در جامعه آن روز و وساطت میان خلفا و سلاطین و بزرگان آورده ایم و در ضمن نکاتی هم درقالب همین بحث درباره ی خصوصیات اخلاقی او بیان کردیم.در ادامه ی سخن از اساتید و مشایخ رضی و تربیت یافتگان مکتب او و نقش مجتمع عظیم علمی، فرهنگی «دارالعلم»در نهضت فکری و تأسیس مجامع شبیه به آن بطور مفصل بحث شده است. رضی در کنار مناصب و مشاغل رسمی و اشتغال کامل، دست از تدریس و تألیف برنداشت و لذا علاوه بر بیان اسامی تألیفات و فعالیتهای علمی و بررسی شاگردان از اثربسیار ارزشمند او« نهج البلاغه» هم غافل نشده و لذا به بررسی نگاره ها و پژوهش های صورت گرفته در زمینه ی نهج البلاغه و پاسخ به شبهات مطرح شده درباره ی متن و گردآورنده آن نیز پرداخته ایم.در باب دوم که به موضوع اصلی تحقیق مرتبط می شود به بررسی ونقد دیوان اشعار رضی و نسخه های خطی کتابخانه های ایران و جهان می پردازد و دیوان اشعار او را از جهت محتوایی با استفاده از مفاهیم و مضامین وموضوعات قصاید مورد نقد کامل قرار می دهد.این باب از شش فصل به ترتیب موضوعات شعری و حجم آنها تدوین یافته است که در هرکدام از این فصول، با طرح مباحثی به بیان ابعاد و ویژگی ها و ساختار و موضوع و مضامین قصاید دیوان و قالبهای شعری پرداخته ایم که عبارتند از: مدایح، رثا و سوگنامه ها، فخرو حماسه، غزلیات و حجازیات، هجویه ها و پند و اندرزهای حکیمانه.لازم به یادآوری است که در هر فصل به تناسب نیاز به شرح و ترجمه ی برخی قصاید و غزلیات نیز اهتمام تمام صورت گرفته است.رضی با سرودن ترانه های سرزمین یار(حجازیات) به همه ی دلسوختگان عاشق و عاشقان دلسوخته فهماند و نشان داد که می توان بی آنکه آلوده ی ناپاکی و فساد شوند در مسیر عشق الهی قدم بردارند؛ و در حقیقت از عشق زمینی راهی به وسعت هستی بسوی معشوق اصلی گشود. او ثابت کرد که می توان شب را درکنار محبوب بسر برد بی آنکه به گناه آلوده شد. رضی با طرحی ابتکاری در هجویات بی آنکه متعرض عیوبی شود که احساسات را جریحه دار می سازد، دست به روشی زد که در آن از روش هجویات برای اصلاح اخلاق ناپسند و رفتار زشت مخاطب استفاده نمود. وی عیبهای اشخاص را متذکر می شود نه اینکه متعرض آبروی او شود بلکه وضعیتی پیش آید که خود شخص به اصلاح خویش بپردازد.رضی که خود حکیم وارسته است لذا در انتظار فرصتهایی است که درهای حکمت را نثار افراد ومخاطب خویش کند. به حق باید گفت که رضی شایسته ی القابی چون« اشعر قریش» و« رائدالعفاف» است.فهرست مطالب :مقدمهباب اولاوضاع سیاسی، اجتماعی فرهنگی و ادبی دوران سید رضیفصل اول: اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبیبخش اول: اوضاع سیاسیبخش دوم: اوضاع اجتماعیبخش سوم: اوضاع فرهنگی و ادبیالف: نقش آل بویه در نهضت فکری و ادبی قرن چهارمب: مظاهر فرهنگی و ادبی قرن چهارم۱- شعر۲- نثر۳- نقد۴- علم لغتفصل دوم: سید رضی شاعری از تبار علی (ع)بخش اول: زندگینامه ی سید رضیالف: ستاره ای از افق بغدادب: شجره نامه۱- پدر (ابواحمد)۲- مادر (شیرزنی از تبار ناصرللحق)۳- ناصر کبیر یا فاتح مازندرانج: روزگار وصل و غنچه های پیوندد: غروبی نابهنگامهـ: ویژگیها و خصوصیات بارز اخلاقی رضیبخش دوم: زندگی علمی، ادبی و اجتماعی سیدرضیالف: اساتید و مشایخ رضیب: دانش آموختگان و تربیت یافتگان و روایت کنندگان مکتب رضیج: مجتمع علمی «دارالعلم» یا اولین دانشگاه علوم اسلامید: مناصب (نقابت، قضاوت، ریاست) «امیرالحاج»هـ: تألیفات۲- سیره نویسی۳- رسائل (مجموعه ی مکاتبات)۴- فقه۵- نحو۶- تفسیرالف: حقائق التأویل فی متشابه التنریلب: معانی القرآن۷- بلاغتالف: تلخیص البیان فی مجازات القرآنب: نهج البلاغهب ۱: گردآورنده ی نهج البلاغه واقعاً کیست؟ب ۲: ادبیات نهج البلاغهب ۳: پژوهش های دانشمندان در اقیانوس نهج البلاغهباب دوم:نقد و بررسی دیوان سیدرضیفصل اول: دیوان رضیالف: نسخه های دیوان در کتابخانه های ایران و جهانب: شروح یا نگاره هایی بر دیوانج: اغراض و موضوعات موجود در دیوانفصل دوم: مدایحالف: ممدوحان رضیب: ساختار قصیده های مدحج: مضامین و مفاهیم مدیحه های رضیج ۱: شجاعتج ۲: بخشش و بخشندگیج ۳: خردورزی و نیک اندیشی (عصاره ی چهار خلیفه)ج ۴: مقام ومنزلت اجتماعیج ۵: تبریک اعیاد و مناسبتهاج ۶: بلیغان در نگاه بلیغمدیحه های رضی در یک نگاهفصل سوم: رثاء «سوگنامه»الف: افرادی که شاعر در سوگ آنها مرثیه سرایی کرده استب: فرهنگ عاشورا در سوگنامه های حسینی (۵ مرثیه با بررسی محتوایی آنها)ج: غمنامه ی مادر و تجلیل از مقام و منزلت زن مسلماند: بررسی ساختار سوگنامه های رضیهـ : مضامین و موضوعات سوگنامه هاهـ ۱: سرانجام و سرنوشت انسانهـ ۲: پدیده ی مرگ و تأثیر آن بر مرثیه های رضیهـ ۳: بزرگداشت و بیان فضائل متوفیهـ ۴: تسلیت و همدردی با بازماندگان متوفیهـ ۵: اعلان جنگ با مرگهـ ۶: تجلی رثای دوران جاهلیت در سوگنامه های شاعرنقد وبررسی سوگنامه های سید سوگوارفصل چهارم: فخر و حماسهالف: بررسی ساختار فخریاتب: مضامین فخریه های رضیب ۱: افتخار به اصل ونسب (شجره ی طیبه)ب ۲: شاعری الگو در میدان اخلاق و عملب ۳: قله ی عظمت در کوهسار ادبج: ابعاد و ویژگی های فخریات رضید: مقایسه ای میان فخریه های رضی و متنبّیفصل پنجم: غزلیات و حجازیاتترانه های سرزمین یار (حجازیات)الف: بررسی ساختارغزلیاتب: مضامین وموضوعات غزلهای رضیج: ابعاد و ویژگی های غزلهای رضیحجازیات یا ترانه های سرزمین یار:الف: ساختار ترانه های سرزمین یار (غزلهای حجازی)متن و ترجمه غزل «لیلة السفح»نقد وبررسی غزل «لیلة السفح»برگزیده غزل «یا ظبیة البان…»ب: بررسی مکانهای سرزمین حجاز در حجازیاتج: مضامین و موضوعات غزلهای حجازید: جایگاه حجازیات و تأثیرآن بر ادبیات عربفصل ششم: هجویاتالف: موضوعات و مضامین هجوهای رضی۱) هجو اخلاقی۲) هجو سیاسیب: نمونه هایی از هجویات رضیفصل هفتم: پند و اندرز و حکمتهاالف: نمای کلی حکمتهای رضیب: نمونه هایی از سخنان حکیمانه ی رضیزبدة البحث (چکیده پایان نامه به زبان عربی)منابعچکیده انگلیسینوع فایل : ورد (doc)حجم فایل : ۲۶۳ کیلوبایت (zip)تعداد صفحات : ۲۸۱ صفحهقیمت : 3500 تومان