اين تحقيق گذري است بر يكي از موضوعاتي كه چندين سالي است پيرامون آن خيلي صبحتي وجود ندارد و يا اگر باشد بسيار محدود است . هنوز هم اين مكان تاريخي – مذهبي كه ريشه در نگرش هاي ديني ما دارد و کم کم با يك سري باورها و عقايد عجين شده ، در نظر بسياري از اهميت خود ساقط نشده و فقط گرد و غبار زمانه بر روي آن نشسته است .در اين تحقيق سعي كردهام با کنکاشي در تاريخ مطالبي پيرامون علل پيدايش سقاخانه، معماري ظاهري آن ، عناصر ونشانههاي نمادين در آن ، كه هر يك براي مردم معنا و مفهومي دارد را بگنجانم و از ديگر سو به پيوند سقاخانه و هنر پرداخته و نمونه هايي از اين آثار ارائه گرديده است ،كه در طول اين پروژه ميتوانيد ملاحظه فرماييد و با اين آرزو که موثر واقع شود و چه بسا روزگاري ، سقاخانه نذر شما را نيز برآورده سازد. تعداد صفحات 165 word فهرست مطالب مقدمه....................................................................................................................... 1فصل اول : نماد و نگرشي نمادينفصل دوم : سقاخانه2-1وجود افتراق فضاهاي سنتي و مدرن............................................................. 132-1-1 شناختي از دو واژه «نوگرايي» و «سنت گرايي»...................................... 132-1-2 گرايش به فضاهاي شهري سنتي ............................................................. 142-1-3 مقايسه فضاهاي سنتي و مدرن ............................................................... 162-2 فرهنگ واژگاني سقاخانه .............................................................................. 182-3 علل پيدايش سقاخانه ................................................................................... 242-4 دو عنصر اساسي در سقاخانه ..................................................................... 312-4-1 آب............................................................................................................. 322-4-1-1 آب عنصر مقدس و مشترک در اديان پهنه ي ايران زمين................... 342-4-1-2 آب در ديگر آيين هاي باستاني............................................................. 362-4-1-3 آب در اديان و آيين ها.......................................................................... 372-4-1-3-1 آب در ديانت يهود............................................................................ 372-4-1-3-2 آب در مسيحيت ............................................................................... 382-4-1-3-3 آب در آيين مندائي و صابئين ......................................................... 382-4-1-3-4 آب در اسلام ................................................................................... 39الف : بازتاب آب در اسلام .................................................................................... 39ب: آب در عرفان اسلامي – ايراني ....................................................................... 40ج: آب ، واقعه كربلا و آب تربت ............................................................................ 42د: آب و مذهب دو روي يك سكهاند در سقا خانه ................................................ 452-4- 2 آتش ........................................................................................................ 502-4-2-1 آتش و نور در ايران باستان ............................................................... 502-4-2-1-1 اهميت آتش و نور درجهان بيني آفرينش ايران باستان ................. 532-4-2-1-2 آتش و نور واسطوره هاي آن در فرهنگ آريايي ........................... 532-4-2-2 كاركرد رمزهاي آتش و نور در اسلام ............................................... 542-4-2-3 كاركرد رمزهاي آتش و نور در ايران ................................................ 552-4-2-4 نور و هنر ............................................................................................ 562-5 معماري سقا خانه ......................................................................................... 572-6 عناصر نمادين سقا خانه ............................................................................... 602-6-1 آينه ........................................................................................................... 612-6-2 شمع ( چراغ نفتي ، لوستر ) ...................................................................... 632-6-2-1 شعله شمع ........................................................................................... 642-6-2-2 سوگند به نور و روشنايي و فروغ و شمع افروزي ............................ 662-6-2-3 شمع گرداني در مراسم مقدس ............................................................ 672-6-2-4 شمع در سقا خانه : آتش و آب ........................................................... 672-6-3 قفل ........................................................................................................... 682-6-4 آدمكهاي فلزي .......................................................................................... 702-6-5 پنجه ........................................................................................................ 722-6-6 چشم ......................................................................................................... 742-6-7 ظرف سقا خانهاي .................................................................................... 752-6-8 ستاره ....................................................................................................... 762-7 تزئينات ديگر سقاخانه .................................................................................. 762-7 -1 کتيبه نويسي............................................................................................. 762-7-2 سنگاب....................................................................................................... 802-8 رنگ در سقاخانه .......................................................................................... 812-8-1 پيشينه اي از رنگ .................................................................................... 812-8-2 خواص رنگ سبز ..................................................................................... 822-8-2-1 مسرت بخشي و شاد آور بودن .......................................................... 832-8-2-2 تقويت تحمل پذيري و صبر ................................................................. 832-8-3 رنگ سبز در سقاخانه .............................................................................. 842-9 معرفي تعدادي از سقاخانههاي معروف2-9-1 سقاخانه عزيز الله ..................................................................................... 902-9-2 سقاخانه سردر مجلسي ............................................................................ 922-9-3 سقاخانه طوقچي ....................................................................................... 932-9-4 سقاخانه آقا ميرزا اسدالله روضاتي .......................................................... 952-9-5 سقاخانه در دشت .................................................................................... 972-9-6 سقاخانه حاج آقا شجاع ............................................................................ 992-9-7 سقاخانه پنج شنبه دين ........................................................................... 1012-9-8 سقاخانه قديمي رو به روي سردر مسجد جورجيو .............................. 1032-9-9 سقاخانههاي درب امام .......................................................................... 1052-9-9-1 سقاخانه دالان درب امام .................................................................. 1052-9-9-2 سقاخانه صحن شمالي درب امام ..................................................... 1062-9-9-3 سقاخانه مجاور درب امام ............................................................... 1072-9-10 سقا خانه مسجد حكيم ......................................................................... 1082-9-11 سقا خانه هارونيه ................................................................................ 1092-9-12 سقاخانه درب كوشك .......................................................................... 1102-9-13 سقاخانه بيدآباد ................................................................................... 1102-9-14 سقاخانه حاج محمد جعفر .................................................................... 1112-9- 15 سقاخانه قصر در دشت ..................................................................... 1122-9-16 سقاخانه گرگ يراق .............................................................................. 1132-9-17 سقاخانه گذرهارونيه ........................................................................... 1142-9-18 سقاخانه حاج علي ................................................................................ 1152-9- 19 سقاخانه آقانور ................................................................................... 1162-9-20 سقاخانه تركها ..................................................................................... 1172-9- 21 سقاخانه مسجد سيد ........................................................................... 1182-9-22 سقا خانه تاج الدين ............................................................................... 1192-9-23 سقاخانه مسجد لبنان ........................................................................... 1202-9- 24 سقاخانه مسجد ذكر الله ...................................................................... 121 فصل سوم : مكتب سقا خانه3-1 مكتب سقا خانه و پيدايش آن ..................................................................... 1223-2 هنرمندان مكتب سقا خانه ........................................................................... 1273-2-1 منصور قندريز ....................................................................................... 1273-2-2 حسين زنده رودي ................................................................................. 1293-2-3 پرويز تناولي .......................................................................................... 1313-2-4 فرامرز پيل آرام ..................................................................................... 1333-2-5 ژازه طباطبايي ........................................................................................ 1343-2-6 جعفر روحبخش ..................................................................................... 1353-2-7 مسعود عربشاهي ................................................................................... 1353-2-8 ناصر اويسي .......................................................................................... 1373-2-9 صادق تبريزي ........................................................................................ 1383-3 تطبيق برخي آثار هنرمندان سقاخانه با ادعيه و طلسمات .......................... 1393-4 نمونهاي ديگر از آثار هنرمندان معاصر با نگاه سقاخانهاي ...................... 145نتيجه گيري ......................................................................................................... 152گزارش كار عملي ............................................................................................... 154منابع ................................................................................................................... 165
پایان نامه گذری و نظری بر سقاخانه
اين تحقيق گذري است بر يكي از موضوعاتي كه چندين سالي است پيرامون آن خيلي صبحتي وجود ندارد و يا اگر باشد بسيار محدود است . هنوز هم اين مكان تاريخي – مذهبي كه ريشه در نگرش هاي ديني ما دارد و کم کم با يك سري باورها و عقايد عجين شده ، در نظر بسياري از اهميت خود ساقط نشده و فقط گرد و غبار زمانه بر روي آن نشسته است .در اين تحقيق سعي كردهام با کنکاشي در تاريخ مطالبي پيرامون علل پيدايش سقاخانه، معماري ظاهري آن ، عناصر ونشانههاي نمادين در آن ، كه هر يك براي مردم معنا و مفهومي دارد را بگنجانم و از ديگر سو به پيوند سقاخانه و هنر پرداخته و نمونه هايي از اين آثار ارائه گرديده است ،كه در طول اين پروژه ميتوانيد ملاحظه فرماييد و با اين آرزو که موثر واقع شود و چه بسا روزگاري ، سقاخانه نذر شما را نيز برآورده سازد. تعداد صفحات 165 word فهرست مطالب مقدمه....................................................................................................................... 1فصل اول : نماد و نگرشي نمادينفصل دوم : سقاخانه2-1وجود افتراق فضاهاي سنتي و مدرن............................................................. 132-1-1 شناختي از دو واژه «نوگرايي» و «سنت گرايي»...................................... 132-1-2 گرايش به فضاهاي شهري سنتي ............................................................. 142-1-3 مقايسه فضاهاي سنتي و مدرن ............................................................... 162-2 فرهنگ واژگاني سقاخانه .............................................................................. 182-3 علل پيدايش سقاخانه ................................................................................... 242-4 دو عنصر اساسي در سقاخانه ..................................................................... 312-4-1 آب............................................................................................................. 322-4-1-1 آب عنصر مقدس و مشترک در اديان پهنه ي ايران زمين................... 342-4-1-2 آب در ديگر آيين هاي باستاني............................................................. 362-4-1-3 آب در اديان و آيين ها.......................................................................... 372-4-1-3-1 آب در ديانت يهود............................................................................ 372-4-1-3-2 آب در مسيحيت ............................................................................... 382-4-1-3-3 آب در آيين مندائي و صابئين ......................................................... 382-4-1-3-4 آب در اسلام ................................................................................... 39الف : بازتاب آب در اسلام .................................................................................... 39ب: آب در عرفان اسلامي – ايراني ....................................................................... 40ج: آب ، واقعه كربلا و آب تربت ............................................................................ 42د: آب و مذهب دو روي يك سكهاند در سقا خانه ................................................ 452-4- 2 آتش ........................................................................................................ 502-4-2-1 آتش و نور در ايران باستان ............................................................... 502-4-2-1-1 اهميت آتش و نور درجهان بيني آفرينش ايران باستان ................. 532-4-2-1-2 آتش و نور واسطوره هاي آن در فرهنگ آريايي ........................... 532-4-2-2 كاركرد رمزهاي آتش و نور در اسلام ............................................... 542-4-2-3 كاركرد رمزهاي آتش و نور در ايران ................................................ 552-4-2-4 نور و هنر ............................................................................................ 562-5 معماري سقا خانه ......................................................................................... 572-6 عناصر نمادين سقا خانه ............................................................................... 602-6-1 آينه ........................................................................................................... 612-6-2 شمع ( چراغ نفتي ، لوستر ) ...................................................................... 632-6-2-1 شعله شمع ........................................................................................... 642-6-2-2 سوگند به نور و روشنايي و فروغ و شمع افروزي ............................ 662-6-2-3 شمع گرداني در مراسم مقدس ............................................................ 672-6-2-4 شمع در سقا خانه : آتش و آب ........................................................... 672-6-3 قفل ........................................................................................................... 682-6-4 آدمكهاي فلزي .......................................................................................... 702-6-5 پنجه ........................................................................................................ 722-6-6 چشم ......................................................................................................... 742-6-7 ظرف سقا خانهاي .................................................................................... 752-6-8 ستاره ....................................................................................................... 762-7 تزئينات ديگر سقاخانه .................................................................................. 762-7 -1 کتيبه نويسي............................................................................................. 762-7-2 سنگاب....................................................................................................... 802-8 رنگ در سقاخانه .......................................................................................... 812-8-1 پيشينه اي از رنگ .................................................................................... 812-8-2 خواص رنگ سبز ..................................................................................... 822-8-2-1 مسرت بخشي و شاد آور بودن .......................................................... 832-8-2-2 تقويت تحمل پذيري و صبر ................................................................. 832-8-3 رنگ سبز در سقاخانه .............................................................................. 842-9 معرفي تعدادي از سقاخانههاي معروف2-9-1 سقاخانه عزيز الله ..................................................................................... 902-9-2 سقاخانه سردر مجلسي ............................................................................ 922-9-3 سقاخانه طوقچي ....................................................................................... 932-9-4 سقاخانه آقا ميرزا اسدالله روضاتي .......................................................... 952-9-5 سقاخانه در دشت .................................................................................... 972-9-6 سقاخانه حاج آقا شجاع ............................................................................ 992-9-7 سقاخانه پنج شنبه دين ........................................................................... 1012-9-8 سقاخانه قديمي رو به روي سردر مسجد جورجيو .............................. 1032-9-9 سقاخانههاي درب امام .......................................................................... 1052-9-9-1 سقاخانه دالان درب امام .................................................................. 1052-9-9-2 سقاخانه صحن شمالي درب امام ..................................................... 1062-9-9-3 سقاخانه مجاور درب امام ............................................................... 1072-9-10 سقا خانه مسجد حكيم ......................................................................... 1082-9-11 سقا خانه هارونيه ................................................................................ 1092-9-12 سقاخانه درب كوشك .......................................................................... 1102-9-13 سقاخانه بيدآباد ................................................................................... 1102-9-14 سقاخانه حاج محمد جعفر .................................................................... 1112-9- 15 سقاخانه قصر در دشت ..................................................................... 1122-9-16 سقاخانه گرگ يراق .............................................................................. 1132-9-17 سقاخانه گذرهارونيه ........................................................................... 1142-9-18 سقاخانه حاج علي ................................................................................ 1152-9- 19 سقاخانه آقانور ................................................................................... 1162-9-20 سقاخانه تركها ..................................................................................... 1172-9- 21 سقاخانه مسجد سيد ........................................................................... 1182-9-22 سقا خانه تاج الدين ............................................................................... 1192-9-23 سقاخانه مسجد لبنان ........................................................................... 1202-9- 24 سقاخانه مسجد ذكر الله ...................................................................... 121 فصل سوم : مكتب سقا خانه3-1 مكتب سقا خانه و پيدايش آن ..................................................................... 1223-2 هنرمندان مكتب سقا خانه ........................................................................... 1273-2-1 منصور قندريز ....................................................................................... 1273-2-2 حسين زنده رودي ................................................................................. 1293-2-3 پرويز تناولي .......................................................................................... 1313-2-4 فرامرز پيل آرام ..................................................................................... 1333-2-5 ژازه طباطبايي ........................................................................................ 1343-2-6 جعفر روحبخش ..................................................................................... 1353-2-7 مسعود عربشاهي ................................................................................... 1353-2-8 ناصر اويسي .......................................................................................... 1373-2-9 صادق تبريزي ........................................................................................ 1383-3 تطبيق برخي آثار هنرمندان سقاخانه با ادعيه و طلسمات .......................... 1393-4 نمونهاي ديگر از آثار هنرمندان معاصر با نگاه سقاخانهاي ...................... 145نتيجه گيري ......................................................................................................... 152گزارش كار عملي ............................................................................................... 154منابع ................................................................................................................... 165