هدف: هدف از پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان دوره راهنمایی تحصیلی (متوسطه اول) شهر تهران می باشد. که در راستای 6 سوال پژوهشی مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی ـ پیمایشی بوده و جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان دورۀ راهنمایی تحصیلی شهر تهران می باشند که در سال تحصیلی 92-91 مشغول به تدریس بوده اند و نمونه پژوهش حاضر شامل 306 نفر از معلمان (189 مرد و 117 زن) دوره راهنمایی تحصیلی شهر تهران می باشند که به شیوه خوشهای مرحله ای انتخاب شدند.جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه معلمان رسمی ، پیمانی و قراردادی مرد وزن دوره راهنمایی (متوسطه اول )مناطق آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصیلی 92-1391 بود که بیش از 12 ساعت در هفته به تدریس اشتغال داشتند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان برابر 291 نفر تعیین شد . که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. بدین ترتیب که ابتدا از بین مناطق آموزش و پرورش شهر تهران ، 5 منطقه انتخاب شد ، سپس درهر منطقه 4 مدرسه راهنمائی ( 2 پسرانه و 2 دخترانه) تصادفی انتخاب شدند و در مراجعه به هر مدرسه همه معلمانی که 12 ساعت یا بیشتر در هفته در آن مدرسه یا مدارس دیگر تدریس داشتند ,بعنوان نمونه انتخاب شدند.ودر نتیجه تعداد نمونه های انتخاب شده 306 نفر بود.ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته 56 سوالی می باشد که براساس طیف لیکرت تهیه شده است. ضریب اعتبار آن 99% محاسبه گردید، داده های جمع آوری شده باروشهای آماری توصیفی شامل فراوانی، میانگین و... و روش آمار استنباطی (آزمون t همبسته وt مستقل) تحلیل شدند. یافته ها:نتایج تحلیل نشان داد که معلمین دورۀ راهنمایی تحصیلی(متوسطه اول) وضعیت مهارتهای تربیت شهروندی اجتماعی (21/64-)، فردی(31/68-)، فرهنگی(71/64-)، اقتصادی (74/66-) و سیاسی (73/65-) را در برنامه درسی پایین تر از وضعیت مطلوب ارزیابی کرده اند(p<0.001) و این تفاوت در وضعیت موجود معلمین رشته های مختلف (علوم انسانی و غیر علوم انسانی) مشهود است .نتیجه گیری:نتیجه آنکه از نظر معلمین بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی تفاوت وجود دارد و در طراحی برنامه درسی دوره راهنمایی باید این امر مورد بازبینی قرار گیرد.کلیدواژه: مهارتهای تربیت شهروندی، برنامه درسی، دوره راهنمایی تحصیلی. فهرست مطالبعنوان صفحهچکیده2فصل اول:کلیات پژوهش1-1 بیان مساله41-2- اهمیت موضوع تحقیق و انگيزه انتخاب آن. 61-3- هدف هاي تحقیق (کلی و جزئی)81-3-1- هدف کلی. 81-3-2- اهداف جزئی. 81-4- سوالات يافرضيه هاي تحقيق(بیان روابط بین متغیرهای موردمطالعه)91-5- متغیرها (تعاریف مفهومی و عملیاتی)101-5-1-تعاریف نظری. 101-5-2- تعاریف عملیاتی. 11فصل دوم:پیشینه نظری و پژوهشی2-1- مبانی نظری و پژوهشی. 132-1-1- مقدمه132-2- مفهوم شهروند و شهروندی. 142-3- آموزش شهروندی به عنوان واقعیت اجتماعی. 182-4- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی سیاسی. 212-5- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی فرهنگی. 232-6- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی تربیتی. 242-8- تعلیم و تربیت شهروندی. 322-9- دلالت های پرداختن به تربیت شهروندی. 362-10- عناصر تشکیل دهنده برنامه درسی تربیت شهروندی. 382-11- سطوح و ابعاد شهروندی. 402-11-1- بعد شخصی. 412-11-2-بعد اجتماعی. 422-11-3-بعد مکانی. 422-11-4-بعد زمانی. 432-12- نهاد آموزش و پرورش و تربیت شهروندی. 462-13- اهداف تربیت شهروندی. 492-14- رویکردهای سازماندهی محتوای برنامه درسی تربیت شهروندی. 522-15- روشهای یاددهی ـ یادگیری متناسب با تربیت شهروندی. 542-16- سیر تحول در برنامه درسی دوره راهنمایی تحصیلی ایران. 562-17- اهداف دوره راهنمایی تحصیلی. 582-18- پژوهشهای داخلی و خارجی. 592-19- نتیجه گیری. 64فصل سوم:روش شناسی3-1- مقدمه683-2- روش (جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری)683-3- ابزار گردآوری اطلاعات.. 693-4-شیوه نمره گذاری پرسش نامه703-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها71فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها4- مقدمه734-1- یافته های توصیفی. 734-2- یافته های استنباطی. 784-2-1- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟784-2-2- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟794-2-3- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟804-2-4- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟814-2-5- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟824-2-6 آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های پنج گانه مورد نیاز تربیت شهروندی دربرنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان رشته های مختلف(علوم انسانی و غیر علوم انسانی)تفاوت معناداری وجود دارد؟83فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری5-1:مقدمه855-2: بررسی توصیفی پژوهش... 855-3: بررسی سوال های پژوهش... 855-3-1: آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟855-3-2:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟865-3-3:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟875-3-4:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟875-3-5:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟885-3-6:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارتهای پنج گانه تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان با توجه به رشته تحصیلی آنها تفاوت وجود دارد؟895-4: محدودیت ها و پیشنهادهای پژوهش (پژوهشی و کاربردی)915-4-1: محدودیت ها915-4-2: پیشنهادهای پژوهشی. 915-4-3: پیشنهادهای کاربردی. 92ضمائم : جداول پرسشنامه93منابع فارسی. 96 فهرست جداولجدول (1-2) مولفه ها و عناصر تربیت شهروندی. 39جدول (2-2) : ابعاد مختلف شهروندی. 43جدول 3-1: آلفای کرونباخ هر یک از مولفه های تربیت شهروندی. 69جدول 3-2: آلفای کرونباخ هر یک از مولفه های تربیت شهروندی. 69جدول 3-3: زیر مقیاس ها و گویه های مربوط به آن. 70جدول 3-4: نحوه نمره گذاری گویه های پرسشنامه70جدول (4-1) توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت.. 73جدول 4-2:توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب مدرک تحصیلی. 74جدول 4-3: توزیع فراوانیآزمودنی ها بر حسب رشته تحصیلی. 75جدول 4-4: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سابقه تدریس... 75جدول 4-5: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب وضعیت استخدامی. 76جدول 4-6:: توزیع فراوانی آزمودنی ها 77جدول (4-7): آزمون کولموگروف ـ سیمرنف (KST)78جدول ( 4-8) :آمار نمونه های جفت شده78جدول(4-9): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي اجتماعی. 78جدول ( 4-10) آمار نمونه های جفت شده79جدول(4-11): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد فردی 79جدول (4-12) آمار نمونه های جفت شده80جدول(4-13): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد فرهنگی 80جدول ( 4-14) آمار نمونه های جفت شده:81جدول(4-15): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد اقتصادی 81جدول ( 4-16) آمار نمونه های جفت شده:82جدول(4-17): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد سیاسی 82جدول(4- 18) : مقایسه میانگین نمرات وضعیت موجود مهارت های شهروندی معلمان رشته های مختلف 83جدول (4-19) : مقایسه میانگین نمرات وضعیت مطلوب مهارتهای شهروندی معلمان رشته های مختلف 83 فهرست نمودارهانمودار 4-1: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت.. 73نمودار 4-2: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب مدرک تحصیلی. 74نمودار 4-3: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سابقه تدریس... 75نمودار 4-4: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب وضعیت استخدامی. 76نمودار4-5:توزیع فراوانی شرکت کنندگان. 77 فهرست اشکالشکل (1-2) انواع سطوح شهروندی. 31شکل (2-2) پیوستار برداشت های دوگانه از مفهوم تربیت شهروندی. 34شکل (2-3) ابعاد مکانی و زمانی برنامه درسی شهروندی. 41شکل 2-4 اهداف چندگانه تربیت شهروندی را به نمایش میگذارد.51شکل (2-4) اهداف چندگانه تربیت شهروندی. 51
ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان دوره راهنمایی تحصیلی
هدف: هدف از پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان دوره راهنمایی تحصیلی (متوسطه اول) شهر تهران می باشد. که در راستای 6 سوال پژوهشی مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی ـ پیمایشی بوده و جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان دورۀ راهنمایی تحصیلی شهر تهران می باشند که در سال تحصیلی 92-91 مشغول به تدریس بوده اند و نمونه پژوهش حاضر شامل 306 نفر از معلمان (189 مرد و 117 زن) دوره راهنمایی تحصیلی شهر تهران می باشند که به شیوه خوشهای مرحله ای انتخاب شدند.جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه معلمان رسمی ، پیمانی و قراردادی مرد وزن دوره راهنمایی (متوسطه اول )مناطق آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصیلی 92-1391 بود که بیش از 12 ساعت در هفته به تدریس اشتغال داشتند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان برابر 291 نفر تعیین شد . که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. بدین ترتیب که ابتدا از بین مناطق آموزش و پرورش شهر تهران ، 5 منطقه انتخاب شد ، سپس درهر منطقه 4 مدرسه راهنمائی ( 2 پسرانه و 2 دخترانه) تصادفی انتخاب شدند و در مراجعه به هر مدرسه همه معلمانی که 12 ساعت یا بیشتر در هفته در آن مدرسه یا مدارس دیگر تدریس داشتند ,بعنوان نمونه انتخاب شدند.ودر نتیجه تعداد نمونه های انتخاب شده 306 نفر بود.ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته 56 سوالی می باشد که براساس طیف لیکرت تهیه شده است. ضریب اعتبار آن 99% محاسبه گردید، داده های جمع آوری شده باروشهای آماری توصیفی شامل فراوانی، میانگین و... و روش آمار استنباطی (آزمون t همبسته وt مستقل) تحلیل شدند. یافته ها:نتایج تحلیل نشان داد که معلمین دورۀ راهنمایی تحصیلی(متوسطه اول) وضعیت مهارتهای تربیت شهروندی اجتماعی (21/64-)، فردی(31/68-)، فرهنگی(71/64-)، اقتصادی (74/66-) و سیاسی (73/65-) را در برنامه درسی پایین تر از وضعیت مطلوب ارزیابی کرده اند(p<0.001) و این تفاوت در وضعیت موجود معلمین رشته های مختلف (علوم انسانی و غیر علوم انسانی) مشهود است .نتیجه گیری:نتیجه آنکه از نظر معلمین بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی تفاوت وجود دارد و در طراحی برنامه درسی دوره راهنمایی باید این امر مورد بازبینی قرار گیرد.کلیدواژه: مهارتهای تربیت شهروندی، برنامه درسی، دوره راهنمایی تحصیلی. فهرست مطالبعنوان صفحهچکیده2فصل اول:کلیات پژوهش1-1 بیان مساله41-2- اهمیت موضوع تحقیق و انگيزه انتخاب آن. 61-3- هدف هاي تحقیق (کلی و جزئی)81-3-1- هدف کلی. 81-3-2- اهداف جزئی. 81-4- سوالات يافرضيه هاي تحقيق(بیان روابط بین متغیرهای موردمطالعه)91-5- متغیرها (تعاریف مفهومی و عملیاتی)101-5-1-تعاریف نظری. 101-5-2- تعاریف عملیاتی. 11فصل دوم:پیشینه نظری و پژوهشی2-1- مبانی نظری و پژوهشی. 132-1-1- مقدمه132-2- مفهوم شهروند و شهروندی. 142-3- آموزش شهروندی به عنوان واقعیت اجتماعی. 182-4- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی سیاسی. 212-5- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی فرهنگی. 232-6- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی تربیتی. 242-8- تعلیم و تربیت شهروندی. 322-9- دلالت های پرداختن به تربیت شهروندی. 362-10- عناصر تشکیل دهنده برنامه درسی تربیت شهروندی. 382-11- سطوح و ابعاد شهروندی. 402-11-1- بعد شخصی. 412-11-2-بعد اجتماعی. 422-11-3-بعد مکانی. 422-11-4-بعد زمانی. 432-12- نهاد آموزش و پرورش و تربیت شهروندی. 462-13- اهداف تربیت شهروندی. 492-14- رویکردهای سازماندهی محتوای برنامه درسی تربیت شهروندی. 522-15- روشهای یاددهی ـ یادگیری متناسب با تربیت شهروندی. 542-16- سیر تحول در برنامه درسی دوره راهنمایی تحصیلی ایران. 562-17- اهداف دوره راهنمایی تحصیلی. 582-18- پژوهشهای داخلی و خارجی. 592-19- نتیجه گیری. 64فصل سوم:روش شناسی3-1- مقدمه683-2- روش (جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری)683-3- ابزار گردآوری اطلاعات.. 693-4-شیوه نمره گذاری پرسش نامه703-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها71فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها4- مقدمه734-1- یافته های توصیفی. 734-2- یافته های استنباطی. 784-2-1- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟784-2-2- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟794-2-3- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟804-2-4- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟814-2-5- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟824-2-6 آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های پنج گانه مورد نیاز تربیت شهروندی دربرنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان رشته های مختلف(علوم انسانی و غیر علوم انسانی)تفاوت معناداری وجود دارد؟83فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری5-1:مقدمه855-2: بررسی توصیفی پژوهش... 855-3: بررسی سوال های پژوهش... 855-3-1: آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟855-3-2:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟865-3-3:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟875-3-4:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟875-3-5:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟885-3-6:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارتهای پنج گانه تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان با توجه به رشته تحصیلی آنها تفاوت وجود دارد؟895-4: محدودیت ها و پیشنهادهای پژوهش (پژوهشی و کاربردی)915-4-1: محدودیت ها915-4-2: پیشنهادهای پژوهشی. 915-4-3: پیشنهادهای کاربردی. 92ضمائم : جداول پرسشنامه93منابع فارسی. 96 فهرست جداولجدول (1-2) مولفه ها و عناصر تربیت شهروندی. 39جدول (2-2) : ابعاد مختلف شهروندی. 43جدول 3-1: آلفای کرونباخ هر یک از مولفه های تربیت شهروندی. 69جدول 3-2: آلفای کرونباخ هر یک از مولفه های تربیت شهروندی. 69جدول 3-3: زیر مقیاس ها و گویه های مربوط به آن. 70جدول 3-4: نحوه نمره گذاری گویه های پرسشنامه70جدول (4-1) توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت.. 73جدول 4-2:توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب مدرک تحصیلی. 74جدول 4-3: توزیع فراوانیآزمودنی ها بر حسب رشته تحصیلی. 75جدول 4-4: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سابقه تدریس... 75جدول 4-5: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب وضعیت استخدامی. 76جدول 4-6:: توزیع فراوانی آزمودنی ها 77جدول (4-7): آزمون کولموگروف ـ سیمرنف (KST)78جدول ( 4-8) :آمار نمونه های جفت شده78جدول(4-9): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي اجتماعی. 78جدول ( 4-10) آمار نمونه های جفت شده79جدول(4-11): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد فردی 79جدول (4-12) آمار نمونه های جفت شده80جدول(4-13): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد فرهنگی 80جدول ( 4-14) آمار نمونه های جفت شده:81جدول(4-15): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد اقتصادی 81جدول ( 4-16) آمار نمونه های جفت شده:82جدول(4-17): مقايسه ميانگين نمرات وضعيت موجود و مطلوب برخورداري از مهارت هاي بعد سیاسی 82جدول(4- 18) : مقایسه میانگین نمرات وضعیت موجود مهارت های شهروندی معلمان رشته های مختلف 83جدول (4-19) : مقایسه میانگین نمرات وضعیت مطلوب مهارتهای شهروندی معلمان رشته های مختلف 83 فهرست نمودارهانمودار 4-1: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت.. 73نمودار 4-2: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب مدرک تحصیلی. 74نمودار 4-3: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سابقه تدریس... 75نمودار 4-4: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب وضعیت استخدامی. 76نمودار4-5:توزیع فراوانی شرکت کنندگان. 77 فهرست اشکالشکل (1-2) انواع سطوح شهروندی. 31شکل (2-2) پیوستار برداشت های دوگانه از مفهوم تربیت شهروندی. 34شکل (2-3) ابعاد مکانی و زمانی برنامه درسی شهروندی. 41شکل 2-4 اهداف چندگانه تربیت شهروندی را به نمایش میگذارد.51شکل (2-4) اهداف چندگانه تربیت شهروندی. 51