فهرست مطالبعنوان صفحهفصل اول: کلیات تحقيق.. 11-1 بيان مسئله21-2 اهداف مطالعه41-2-1 هدف كلي.. 41-2-2 اهداف ويژه41-1-3 اهداف كاربردي.. 51-3 سؤالات مطالعه51-4 فرضيات مطالعه5فصل دوم: ادبيات و پيشينه تحقيق .............................................................................................................................62-1 هوش هیجانی. 72-1-1 محورهای مورد بحث در هوش هیجانی.. 92-2 مؤلفه‌های هوش هیجانی. 132-2-1 مؤلفه‌های آزمون هوش هیجانی بار-آن. 142-3 چگونگی افزایش هوش هیجانی 152-4 رابطه هوش هیجانی با اختلالات ناشی از مواد و دارو. 172-4-1 رابطههوشهيجانيبااستعداداعتياد. 192-4-2 رابطه هوش هیجانی و مکانیزم های دفاعی با اعتیاد. 22فصل سوم: روش انجام مطالعه. 253-1 نوع مطالعه26الف3-2 جامعه مورد مطالعه263-3 روش نمونه‌گيري. 263-4 روش انجام مطالعه263-5 پرسشنامه هوش هیجانی بار- آن (EQ-i)263-5-1 پایایی.. 303-5-2 روایی.. 313-5-3 روش اجرای نمره گذاری (EQ-i)323-5-4 تفسیر نتایج.. 333-6 نحوه جمع‌آوري داده‌ها353-7 ابزار گردآوري داده‌ها353-8 تجزيه و تحليل داده‌ها353-9 ملاحظات اخلاقی. 35فصل چهارم: يافته‌ها36فصل پنجم: نتيجه‌گيري و پيشنهادات.. 585-1 بحث و نتيجه‌گيري. 59منابع. 63پيوست.. 66Abstract70 1-1 بيان مسئلهسوء مصرف مواد مخدر، از جمله مشکلات جامعه بشری است که روز به روز بر میزان آن افزوده می‌شود و کمتر کشوری را می‌توان یافت که از خطرات آن مصون مانده باشد. روان‌شناسان و پژوهشگران اجتماعی برای مصرف مواد مخدر، دلایل گوناگونی مطرح نموده‌اند. برخی بر این باورند که تلاش برای پذیرفته شدن از سوی جامعه و بالغ نشان دادن خود، از جمله علل گرایش به مصرف مواد مخدر است.(1)برخی معتقدند، پذیرفته شدن در گروه‌های اجتماعی و پیشنهاد مصرف از سوی دوستان، از عوامل مهم در افزایش احتمال مصرف مواد مخدر به شمار می‌رود.(2)عدم توانایی فرد در کنترل تکانه‌های خود، هیجان خواهی، تنوع طلبی نیز از جمله عوامل روانشناختی مؤثر در سوء مصرف مواد است.(4و3)از سوی دیگر، برخی محققان معتقدند، کسانی که به سوء مصرف مواد مخدر روی می‌آورند، ماده مخدر را به عنوان راهی برای تسکین اضطراب و افسردگی و تنش‌های روانی مصرف می‌کنند. آنها در اولین تجربه خود با مصرف ماده شیمیایی آشنا می‌شوند که می‌تواند احساس اضطراب یا اندوهی که آنها را به ستوه آورده است، تسکین دهد. افرادی که درماندگی عاطفی و هیجانی بیشتری دارند، تمایل بیشتری هم به مصرف مواد مخدر و الکل را دارند.(5)این مطالب نشان می‌دهد که چرا برخی از افراد به مواد مخدر وابسته می‌شوند. این افراد اغلب اوقات گرفتار هیجانات و احساساتی می‌شوند که گریزی از آن برای خود نمی‌یابند. آنها آگاهی چندانی از عواطف خود ندارند و در نتیجه با این احساس که هیچ کنترلی بر زندگی احساسی خود ندارند، هیچ گونه تلاشی به عمل نمی‌آورند.(6)یکی از مباحثی که بسیار مورد توجه محققان بوده و تحول بزرگی را در حوزه نظریه‌های سازمان ایجاد نموده، بحث هوش هیجانی یا هوش احساسات است. این هوش، از مهم‌ترین مفاهیم تلفیق دهنده جنبه‌های شناختی مانند تفکر و غیرشناختی مانند هیجان است. هیجان مفهوم جدیدی است که در سال‌های اخیر مطرح شده و در مقابل هوش شناختی به کار می‌رود.(8 و7)هرچند پژوهش‌های زیادی در مورد هوش هیجانی و رضایت زناشویی، عملکرد تحصیلی و موفقیت شغلی صورت گرفته است با این حال، ادبیات پژوهشی در زمینه هوش هیجانی و اعتیاد و غنای لازم برخوردار نیست. ترینداد و جانسون (2002) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که نمرات بالا در پرسشنامه هوش هیجانی، با سطوح پایین پذیرش سیگار، قصد سیگار کشیدن و مصرف الکل رابطه منفی دارد. در مطالعه دیگر تایلر (2001) دریافتند که، افرادی که به صورت تفریحی مشروبات الکلی مصرف می‌کنند و هم چنین آنهایی که به الکل اعتیاد دارند از هوش هیجانی پایینی برخوردارند.(12)پژوهش‌هایی هم که در کشورهای کانادا، لهستان و آمریکا صورت گرفته، حاکی از آن است که حدود نیمی از معتادان به مواد مخدر و الکل، هوش هیجانی پایینی دارند. در پژوهش ترینداد (2004) نیز مشخص شد افرادی که هوش هیجانی پایین دارند، از مواد مخدر استفاده می‌کنند. پژوهش اکبری زردخانه و همکاران (1387) نیز حاکی از رابطه منفی بین هوش هیجانی و پذیرش اعتیاد است. در این مطالعه مشخص شد، افرادی که در رفتارهای مصرف مواد درگیر شده‌اند، هوش هیجانی پایینی دارند.(13)بنابراین، از آنجا که بررسی رابطه‌ی هوش هیجانی و اعتیاد می‌تواند تلویحات مهمی برای پیشگیری و درمان اعتیاد داشته باشد، پژوهش حاضر بدنبال بررسی این سؤال است که آیا بین اعتیاد به مواد مخدر با مؤلفه‌های هوش هیجانی رابطه وجود دارد؟ 1-2 اهداف مطالعه1-2-1 هدف كليبررسی ارتباط هوش هیجانی قبل و بعد از ترک اعتیاد در بیماران معتاد به انواع مواد مخدر مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر قم در سال 93-1392 1-2-2 اهداف ويژه1 - بررسی تفاوت‌های بین روش‌های مختلف ترک اعتیاد (MMT، بوپرونورفین و...) در تغییرات هوش هیجانی1- بررسی میزان متوسط هوش هیجانی در بیماران معتاد قبل و بعد از ترک اعتیاد2- بررسی توانایی برقراری ارتباط با اطرافیان در بیماران قبل و بعد از ترک اعتیاد3- بررسی میزان تغییرات هوش هیجانی قبل و بعد از ترک اعتیاد به انواع مخدر 1-1-3 اهداف كاربرديبا توجه به شیوع روزافزون اعتیاد در جامعه و نیز عوارض شدید روانپزشکی، مطالعه حاضر در مورد رابطه بین هوش هیجانی قبل و بعد از ترک اعتیاد باعث دریافتن اثرات مهم روانشناختی اعتیاد، افزایش اثر بازدارندگی در برابر اعتیاد و نیز ایجاد انگیزه به ترک در بیماران می‌شود. 1-3 سؤالات مطالعه1- نمرات مربوط به مؤلفه‌های هوش هیجانی در بیماران معتاد قبل و بعد از ترک اعتیاد اختلاف معناداری خواهند داشت؟ 1-4 فرضيات مطالعه1- میزان هوش هیجانی با اعتیاد مرتبط است.2- هوش هیجانی بیماران مبتلا به اعتیاد پس از ترک مواد مخدر افزایش می‌یابد.3- میان انواع مختلف روش‌های ترک اعتیاد و افزایش هوش هیجانی پس از ترک، اختلاف معنادار وجود دارد. فصل دوم ادبيات و پيشينه تحقيق 2-1 هوش هیجانیهوشهيجاني EIيكسازه‌يچندبعدياستودربرگيرنده‌ي تعاملبينهيجانوشناختاستكهمنجربهكاركردي سازشيمی‌شود. ماير،سالويوكارسو،هوشهيجانيرا دربرگيرنده‌يچهارتواناييبههمپيوستهمي‌دانندكهشامل ادراكهيجاندرخودوديگران،استفادهازهيجان‌هابراي تسهيلتصميم‌گيري،دركهيجانومديريتهيجانمي‌باشد. ازسويديگربار-ان[1]هوشهيجانيرامجموعه مركبيازخودآگاهيهيجانيومهارت‌هاوويژگي‌هايديگرمي‌داند كهبرموفقيتفرددرمقابلهبافشارهاوخواسته‌هايمحيطتأثير مي‌گذارند.پژوهش‌هايانجامشدهدرموردهوشهيجاني نشانداده‌اندكههوشهيجانيعاملمؤثروتعيين‌كننده‌هایدر برآيندهايزندگيواقعيمانندموفقيتدرمدرسهوتحصيل، موفقيتدرشغلوروابطبين فرديوبهطوركليدركاركرد سلامتمي‌باشد.هوشهيجانيباسلامتروانيهمبستگي مثبتوبااختلالاتروانيهمبستگيمنفيدارد.شوت، مالوف،تورتينسون،هولاروروك دريكفراتحليلكهپژوهشراموردبررسيقراردادهبودندبهايننتيجهرسيدند، كههوشهيجانيباسلامتروانيرابطهدارد.هوش هيجانيبارضايتاززندگيوكيفيتزندگيوتعاملات اجتماعيرابطهمثبتوبااحساستنهاييوافسردگيرابطه منفی دارد. بار-انگزارشكردكههوشهيجانيبا روان آزردگيوافسردگيرابطهمنفيوبابرونگرايي، گشودگينسبتبهتجاربجديد،قابلپذيرشبودن، رضايتمندياززندگيوتواناييشناختيرابطهمثبتدارد.بهعلاوهپژوهش‌هايمختلفنقصدرتنظيمهيجاناتو هوشهيجانيرادربرخياختلالاتازجملهاختلالشخصيت،اختلالشخصيتاسكيزوتايپيالمرزیواختلالاتاضطرابي–اسكيزوفرني،افسردگينشاندادهاند.درواقع،ارتباطبينهوشهيجانيكه بامقياسرگه‌هايفراخلقياندازه‌گيريمي‌شودومتغيرهايي مانندافسردگي،اضطرابوسلامتروانيوجسمانيكليدر بزرگسالانموردبررسيقرارگرفتهاست. افراديكهتوجه بيشتريبههيجاناتخوددارندوافراديكهدروضوحهيجاني نمراتپايين‌تريمي‌گيرندوافراديكهعنوانمي‌كنندكه نمي‌توانندحالاتهيجانيخودراتنظيمكنند،دربسيارياز مقياس‌هايمرتبطباهوشهيجاني،سازگاريهيجانيضعيفي رانشانمی‌دهند.برعكس،افراديكهوضوحهيجاني بيشتريراگزارشمي‌كنندوتواناييبيشتريبرايتنظيم هيجان‌هايخوددارند،سطوحبالاتريازعزتنفسراكه شاخصمهميازسلامتروانياست،نشانمي‌دهند.(18)بطور کلی هوش هیجانی[2] معمولاً معیار ارزیابی آن را «ضریب هوش هیجانی» یا EQ می‌نامند، به توانایی، ظرفیت یا مهارت ادراک، سنجش و مدیریت هیجانات خود و دیگران، دلالت دارد. البته به دلیل تازه بودن نسبی این ایده، تعریف دقیق آن هنوز در بین روان‌شناسان مورد اختلاف است.در سال 1920، «تورن دایک» در دانشگاه کلمبیا از عبارت هوش اجتماعی برای تشریح مهارت کنار آمدن با سایر مردم استفاده کرد. در سال 1975، «هاوارد گاردنر» ایده هوش چندگانه را مطرح کرد. او هشت نوع هوش را در دو دسته کلّی هوش میان فردی[3]و هوش درون فردی[4]برشمرد. [1] - Bar-ON[2] - Emotional Intelligence.[3] - interpersonal.[4]Intrapersonal. ب