پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگیهای آموزش صلح در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع زمینهیابی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمین دوره ابتدایی منطقه 2 شهر تهران بود. که بر این اساس با استفاده از فرمول کوکران 250 نفر از معلمین دوره ابتدایی و 16 نفر صاحبنظران برنامهریزی درسی و دبستان به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. به منظور گردآوری دادهها از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 84/. محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، میانه، مد و انحراف معیار) و همچنین از روشهای آمار استنباطی (آزمون t برای گروههای مستقل و تحلیل واریانس یکراهه) استفاده شد که نتایج پژوهش نشان داد؛ اگر چه دیدگاه معلمان و کارشناسان بر اساس ویژگیهای جمعیت شناختی در ارتباط با برخی مؤلفهها تفاوت معناداری با یکدیگر دارد؛ اما بهطور کلی میزان استفاده از تمامی مؤلفههای آموزش صلح در برنامهی درسی از دیدگاه معلمان پایینتر از حد متوسط ارزیابی شده است. کارشناسان نیز مؤلفههای «آگاهی از صلح و روشهای حصول به آن»، «احترام به تمامی اشکال حیات و زندگی» و «احساس همدردی در سطح ملی و بینالمللی» کمتر از حد متوسط و مؤلفههای «مشارکت، همکاری و تشریک مساعی»، «مسئولیت پذیری در برابر اعمال شخصی و اجتماعی» و «حل مسالمتآمیز اختلافات» متوسط و متوسط به بالا ارزیابی کردهاند. همچنین بین دیدگاه معلمان و کارشناسان فقط در مورد مؤلفههای «همکاری و تشریک مساعی» و «احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات» تفاوت معناداری وجود دارد.کلید واژه: صلح، آموزش صلح، برنامه درسی صلحمحور، آموزش ابتدایی، کارشناسان، معلمان فهـرست مطالـبفصل اول.................................................................................................................................................1طرح پژوهش...........................................................................................................................................1مقدمه. ...................2بیان مسئله.................................. 3اهمیت و ضرورت پژوهش..................................... 6اهداف تحقیق....................................... 8الف) هدف کلی........................ 8ب) اهداف جزیی..................................................... 8سؤالات تحقیق................................. 9الف) سؤال کلی............................... 9ب) سؤالات جزیی............................ 9متغیر های تحقیق................................ 9تعاریف نظري.............................. 9تعاریف عملیاتی......................................... 10فصل دوم...............................................................................................................................................12مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش...............................................................................................................12مقدمه....................................... 1تعاریف و مفاهیم صلح................................................ 14تعیین چهارچوبی برای صلح .........................................14مفهوم صلح با توجه به معلومات بی واسطه................................... 14مفهوم برنامه ی درسی.................................. 16طراحی برنامه ی درسی......................................... 18ماهیت برنامه ی درسی صلح از نظر کانت................................ 19تعریف برنامه ی درسی صلح..................................... 20پیشینه ی آموزش صلح....................................... 22جایگاه آموزش صلح در جهان معاصر................................ 24نقش آموزش و پرورش در اشاعه فرهنگ صلح...................................... 25نقش مدرسه در آموزش صلح................................. 27آموزش صلح و دستاوردهای آن................................... 28اهمیت آموزش صلح................................ 29اهداف آموزش صلح................................ 31برنامه های آموزش صلح............................................ 33آموزش صلح در برنامه های درسی................................. 36آموزش صلح به عنوان یک اصل فراگیر. ..............................37الف) دوره ی خلع سلاح اتمی:............................39ب) دوره ی آموزش خلع سلاح:..................................40ج) دوره ی وابستگی متقابل جهانی و سیارهای......................................... 40اقدامات یونسکو در زمینه فرهنگ صلح در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی........................... 40برخی از اقدامات یونسکو در سطوح ملی و منطقه ای...................................... 41یونسکو و فرهنگ صلح............................................... 41اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی.................................... 42برنامه درسی دوره ابتدایی.............................. 43اصول آموزش و پرورش ابتدایی................................ 43اهداف دوره ابتدایی (مصوب ششصدوچهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش). ............................44تحقیقات پیشین................................ 49تحقیقات داخلی............................... 49تحقیقات خارجی.......................................... 51بحث و جمع بندی......................... 54مدل نظری تحقیق............................ 56فصل سوم..............................................................................................................................................60روش و مراحل اجرای پژوهش...............................................................................................................60مقدمه...................................... 61روش تحقیق................................. 61جامعه ی آماری............................... 62نمونه و روش نمونه گیری................................. 62ابزار گردآوری داده ها....................................62روايي پرسشنامه ها..............................63پايايي پرسشنامه ها...............................64روش‌هاي تجزیه و تحلیل داده ها...............................65فصل چهارم...........................................................................................................................................66تجزیه و تحلیل داده های پژوهش............................................................................................................66مقدمه. 67اطلاعات جمعیت شناختی.. 68بررسی سؤالات تحقیق.. 69سؤال اول تحقیق: میزان توجه به مؤلفه آگاهی از صلح و روش های حصول به آن در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟.................. 69سؤال دوم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه مشارکت، همکاری و تشریک مساعی در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟.................. 73سؤال سوم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی مسئولیت پذیری برای اعمال شخصی و اجتماعی در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟...................................... 77سؤال چهارم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی حل مسالمت آمیز تعارضات در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟. ............80سؤال پنجم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟.......................................... 84سؤال ششم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟. ..............................87سؤال هفتم تحقیق: دیدگاه های معلمان و کارشناسان در محور ویژگی های آموزش صلح چه تشابه و تفاوتی با یکدیگر دارند؟ 91فصل پنجم.............................................................................................................................................93بحث و نتیجه گیری................................................................................................................................93مقدمه................................. 94نتایج پژوهش...................................... 95خلاصهی توصیفی نتایج پژوهش........................................ 95بررسی نتایج سؤالات پژوهش..................................... 95پیشنهادها.......................................103پیشنهادهای کاربردی................................... 103پیشنهادهای پژوهشی......................................... 104محدودیتهای پژوهشی............................ 105محدودیتهای در اختیار...................................... 105محدودیت های خارج از اختیار............................. 105بحث و جمع بندی نهایی................................... 105فهرست منابع........................................... 109پیوستها..................................................117چکیده لاتین.................................................................................................................120 فهرست جداولجدول 3-1 : مؤلفه های پرسشنامه آموزش صلح....................................................................................63جدول 3-2: ارزش عددی سؤالات ........................................................................................................63جدول 3-2. نتایج مربوط به آزمون آلفای کرونباخ.................................................................64جدول 4-1 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس جنسیت......................................................................68جدول 4-2 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس مدرک تحصیلی.........................................................68جدول 4-3 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سابقه خدمت .............................................................69جدول 4-4 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال اول تحقیق از دیدگاه معلمان.............................................. .70جدول 4-5 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال اول تحقیق از دیدگاه کارشناسان........................................ .71جدول 4-6 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه آگاهی از صلح و روشهای حصول به آن، با در نظر گرفتن جنسیت آنها.......................................................................................................... 72جدول 4-7 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه آگاهی از صلح و روشهای حصول به آن، با در نظر گرفتن تحصیلات آنها......................................................................................................73جدول 4-8 : مقایسه ی دیدگاه معلمان در مورد مؤلفه آگاهی از صلح و روش های حصول به آن، با در نظر گرفتن سابقه ی آنها............................................................................................................................... 73جدول 4-9 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال دوم تحقیق از دیدگاه معلمان ...............................................74جدول 4-10 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال دوم تحقیق از دیدگاه کارشناسان...................................... 74جدول 4-11 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه مشارکت، همکاری و تشریک مساعی، با در نظر گرفتن جنسیت آنها.................................................................................................................75جدول 4-12 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه مشارکت، همکاری و تشریک مساعی، با در نظر گرفتن تحصیلات آنها............................................................................................................ 76جدول 4-13 : مقایسه ی دیدگاه معلمان در مورد مؤلفه مشارکت، همکاری و تشریک مساعی، با در نظر گرفتن سابقهی آنها............................................................................................................................... 76جدول 4-14 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال سوم تحقیق از دیدگاه معلمان............................................77جدول 4-15 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال سوم تحقیق از دیدگاه کارشناسان......................................78جدول 4-16 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه مسئولیت پذیری برای اعمال شخصی و اجتماعی، با در نظر گرفتن جنسیت آنها..................................................................................................78جدول 4-17 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه مسئولیت پذیری برای اعمال شخصی و اجتماعی، با در نظر گرفتن تحصیلات آنها .............................................................................................79جدول 4-18 : مقایسه ی دیدگاه معلمان در مورد مؤلفه مسئولیت پذیری برای اعمال شخصی و اجتماعی، با در نظر گرفتن سابقه ی آنها.....................................................................................................................80جدول 4-19 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال چهارم تحقیق از دیدگاه معلمان......................................... 81جدول 4-20 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال چهارم تحقیق از دیدگاه کارشناسان................................... 81جدول 4-21 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه حل مسالمت آمیز تعارضات، با در نظر گرفتن جنسیت آنها............................................................................................................................... 82جدول 4-22 : مقایسه ی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه حل مسالمت آمیز تعارضات، با در نظر گرفتن تحصیلات آنها.......................................................................................................................... .83جدول 4-23 : مقایسهی دیدگاه معلمان در مورد مؤلفه حل مسالمت آمیز تعارضات، با در نظر گرفتن سابقهی آنها.......................................................................................................................................... 83جدول 4-24 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال پنجم تحقیق از دیدگاه معلمان...........................................84جدول 4-25 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال پنجم تحقیق از دیدگاه کارشناسان.....................................85جدول 4-26 : مقایسهی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات، با در نظر گرفتن جنسیت آنها .....................................................................................85جدول 4-27 : مقایسهی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات، با در نظر گرفتن تحصیلات آنها..................................................................................86جدول 4-28 : مقایسهی دیدگاه معلمان در مورد مؤلفه احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات، با در نظر گرفتن سابقهی آنها .................................................................................................................87جدول 4-29 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال ششم تحقیق از دیدگاه معلمان........................................... 87جدول 4-30 : نتایج توصیفی مربوط به سؤال ششم تحقیق از دیدگاه کارشناسان.....................................88جدول 4-31 : مقایسهی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف، با در نظر گرفتن جنسیت آنها ..................................................................................................89جدول 4-32 : مقایسهی دیدگاه معلمان و کارشناسان در مورد مؤلفه احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف، با در نظر گرفتن تحصیلات آنها...............................................................................................90جدول 4-33 : مقایسهی دیدگاه معلمان در مورد مؤلفه احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف، با در نظر گرفتن سابقهی آنها......................................................................................................................... 90جدول 4-34 : مقایسهی دیدگاه معلمان و کارشناسان در هر یک از مؤلفههای آموزش صلح در سطوح مختلف در برنامه درسی دوره ابتدایی....................................................................................................91 فهرست اشکالشکل 2-1: مدل نظری تحقیق (مؤلفههای آموزش صلح).........................................................................59شکل 5-1: الگوی برنامهی درسی آموزش برای صلح (ملکی و فیروز کمیشانی، 2014)........................107