فهرست مطالبفهرست مطالب هشتفهرست جداول يازدهفهرست اشکال سيزدهچکيده1فصل اول: کليات1-1 مقدمه21-2 تعريف مسأله و ضرورت انجام تحقيق31-3 سؤالات و اهداف پژوهش31-4 فرضيات مورد آزمون41-5 روش تحقيق41-6 ساختار گزارش5فصل دوم: مروري بر مفاهيم مديريت استراتژيک و ارتباط آن با مزيت رقابتي2-1 مقدمه62-2 مديريت استراتژيک72-3 رويکردهاي تدوين استراتژي102-3-1 تئوري سازمان صنعتي122-3-2 رويکرد مبتني بر سناريو122-3-3 نگرش جبرگرايي محيطي132-3-4 نگرش اعمال قدرت132-3-5 نظريهاقتصاديچامبرلين132-3-6 نظريهاقتضايي132-3-7 رويکرد تدوين استراتژي مبتني بر ذينفعان142-3-8 تجزيه و تحليل SWOT152-3-9 رويکرد مبتني بر منابع192-4 مزيتهاي رقابتي272-4-1 مزيت رقابتي پايدار292-4-2 چارچوب VRIO322-4-3 تعيين وضعيت رقابتي منابع توسط چارچوب VRIO342-5 جمعبندي36فصل سوم: معرفي مدل پيشنهادي تدوين استراتژي3-1 مقدمه373-2 سابقه پژوهش373-3 شرح مدل پيشنهادي تدوين استراتژي423-3-1 تعيين مأموريت و چشمانداز سازمان423-3-2 تعيين عوامل چهارگانه423-3-3 غربالسازي عاملها443-3-4 حيطهبندي منابع سازمان443-3-5 تعيين منابع در هر حيطه443-3-6 اجراي چارچوب VRIO453-3-7 تعيين ارتباطات بين عوامل و منابع در هر حيطه453-3-8 تعيين اهداف کلان473-3-9 تعيين گزينههاي استراتژي در هر حيطه473-3-10 اولويتبندي گزينهها و انتخاب استراتژيهاي اصلي493-3-11 هدفگذاري وضعيت رقابتي منابع49فصل چهارم: پيادهسازي مدل پيشنهادي در شرکت بينالمللي مهندسي سيستمها و اتوماسيون4-1 مقدمه514-2 معرفي شرکت بينالمللي مهندسي سيستمها و اتوماسيون524-2-1 تاريخچه شركت524-2-2 زمينه‌هاي فعاليت شركت534-2-3 اهداف كيفي شركت554-2-4 سهامداران، توزيع پرسنل و چارت سازماني شركت564-3 نتايج پيادهسازي مدل پيشنهادي584-3-1 تعيين مأموريت و چشمانداز584-3-2 تعيين عوامل داخلي و خارجي604-3-3 غربال کردن عوامل چهارگانه634-3-4 حيطهبندي منابع سازمان774-3-5 شناسايي منابع784-3-6 اجراي چارچوب VRIO794-3-7 تعيين ارتباطات بين منابع و عوامل چهارگانه804-3-8 تعيين اهداف کلان824-3-9 تعيين گزينههاي استراتژي824-3-10 اولويتبندي گزينهها و انتخاب استراتژيهاي اصلي924-3-11 هدفگذاري وضعيت رقابتي منابع109فصل پنجم: بحث و نتيجهگيري5-1 مقدمه1115-2 تحليل و ارزيابي مدل پيشنهادي1115-2-1 معيار ثبات و سازگاري1135-2-2 معيار هماهنگي1145-2-3 معيار امكانپذير بودن1145-2-4 معيار منابع و مزيت رقابتي1155-2-5 معيار فرآيند تدوين و بروز رساني1155-2-6 وزن دهي به معيارها1165-2-7 پيادهسازي SAW. 1175-3 نتيجهگيري1195-4 نوآوريهاي تحقيق1215-5 محدوديتهاي تحقيق1225-6 پيشنهاد براي تحقيقات آتي122پيوست: پرسشنامههاي تحليل عوامل داخلي و خارجي123پ-1- پرسشنامه تحليل عوامل داخلي123پ-2- پرسشنامه تحليل عوامل خارجي126مراجع128 فهرست جداول عنوانصفحهجدول 2-1 : تقسيمبندي منابع از ديدگاه والنتين24جدول 3-1 : مثالي فرضي از تعيين ارتباط بين منابع و عوامل در حيطه اول46جدول 3-2 : مثالي فرضي از تعيين گزينههاي استراتژي در حيطه148جدول 4-1 : اجزاء اصلي بيانيه مأموريت.................... 58جدول4-2 : ليست نقاط قوت................................ 60جدول4-3 :ليست نقاط ضعف................................. 61جدول4-4 :ليست فرصتها................................... 62جدول4-5 :ليست تهديدها.................................. 62جدول4-6 : توزيع پرسشنامههاي برگشت داده شده به تفکيک سمت افراد64جدول 4-7 : نتايج آماري بررسي نقاط قوت.................. 65جدول 4-8 : نتايج آماري بررسي نقاط ضعف ................. 67جدول 4-9 : نتايج آماري بررسي فرصتها..................... 69جدول 4-10 : نتايج آماري بررسي تهديدها................... 70جدول 4-11: طبقهبندي نقاط قوت بر اساس آزمونهاي آماري..... 72جدول 4-12: طبقهبندي نقاط ضعف بر اساس آزمونهاي آماري..... 73جدول 4-13: طبقهبندي فرصتها بر اساس آزمونهاي آماري....... 74جدول 4-14: طبقهبندي تهديدها بر اساس آزمونهاي آماري...... 75جدول 4-15: فهرست عوامل كليدي............................ 76جدول 4-16: منابع شناسايي شده در سازمان.................. 78جدول 4-17 : نتايج اجراي چارچوب VRIO..................... 79جدول 4-18: ارتباطات بين عوامل چهارگانه و منابع.......... 80جدول 4-19: اهداف کلان.................................... 82جدول 4-20: تعيين گزينههاي استراتژي در حيطهي "مالي"...... 83جدول 4-21: تعيين گزينههاي استراتژي در حيطهي "تجاري".... 84جدول 4-22: تعيين گزينههاي استراتژي در حيطهي "شهرت و اعتبار" 86جدول 4-23: تعيين گزينههاي استراتژي در حيطهي "سازماني"... 87جدول 4-24: تعيين گزينههاي استراتژي در حيطهي "انساني".... 88جدول 4-25: تعيين گزينههاي استراتژي در حيطهي "دانش و تکنولوژي" 89جدول 4-26: تعيين اوزان معيارها.......................... 97جدول 4-27: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "تأثير در وضعيت رقابتي منابع".......................................... 98يازدهجدول 4-28: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "بهرهگيري از ساير منابع سازمان".......................................... 99جدول 4-29: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "همسويي با عوامل چهارگانه"............................................. 100جدول 4-30: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "قابليت اجرا"101جدول 4-31: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "هزينههاي لازم براي اجرا"............................................ 102جدول 4-32: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "زمان لازم براي اجرا"................................................. 103جدول 4-33: اولويتبندي گزينههاي استراتژي بر اساس معيار "همسويي با سياستهاي کلي سازمان".................................. 104جدول 4-34: تعيين نمره کل گزينههاي استراتژي............. 105جدول 4-35: اولويتبندي نهايي گزينههاي استراتژي.......... 107جدول 4-36: تعيين استراتژيهاي اصلي از بين گزينههاي استراتژي108جدول 4-37: هدفگذاري وضعيت رقابتي منابع................. 109جدول 5-1: معيارها و زيرمعيارهاي استفاده شده............ 112جدول 5-2 : وزندهي معيارها و زيرمعيارها................. 117 فهرست اشکالشكل 2-1 : ماتريس SWOT ................................. 17شكل2-2 : زنجيره ارزش پورتر ........................... 25شكل 2-3 : چارچوب 7S .................................. 25شكل 2-4 : مدل گرانت به صورت خلاصه شده ................... 26شكل 2-5 : مدل هانت و مورگان............................. 27شکل 2-6: چگونگي تعيين وضعيت رقابتي منابع توسط چارچوب VRIO35شکل 3-1: چارچوب کلي مدل پيشنهادي تدوين استراتژي ........ 43شكل 4-1 : تقسيمبندي بخشهاي شركت ........................ 53شكل4-2 : چارت سازماني شركت.............................. 56شكل4-3: سهامداران شركت.................................. 57شكل4-4 : توزيع پرسنل برحسب واحد سازماني ............... 57شكل4-5: توزيع پرسنل برحسب تحصيلات ....................... 57شکل 4-6 : بيانيه مأموريت سازمان ........................ 59شکل4-7: حالت کلي يک ماتريس تصميم........................ 94شکل 5-1: مقايسه مدل تلفيقي و تحليل SWOT توسط روش SAW. 118 چکيدهديدگاهها و مدلهاي مختلفي در زمينه تدوين استراتژي وجود دارد که هريک داراي معايب و مزيتهايي ميباشند. يکي از مطرحترين آنها که در کشور ما نيز داراي سابقه زيادي ميباشد، تحليل SWOT است كه همزمان دو محيط داخلي و خارجي را بررسي ميكند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصتها و تهديدهاي پيش روي سازمان به تدوين استراتژي ميپردازد. اخيراً ايرادها و انتقادات بسياري به تحليل SWOT وارد شده است. اين مسئله باعث شده که برخي از صاحبنظران از اتمام دوره مفيد تحليل SWOT سخن بگويند. اما با وجود انتقادهايي كه بر اين تحليل وارد ميشود، اين رويكرد داراي مزاياي بسياري نيز ميباشد. يکي از ايرادات عمده تحليل SWOT عدم تمرکز کافي بر روي مقوله مزيت رقابتي ميباشد. يکي از مطرحترين ديدگاههايي که تمرکز خود را در تدوين استراتژيهاي سازمان، بر دستيابي به مزيت رقابتي قرار داده است ، ديدگاه مبتني بر منابع (RBV) ميباشد. اين ديدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمنديهاي سازمان جهت دستيابي به مزيت رقابتي پايدار معطوف نموده است. در اين پژوهش يک مدل تدوين استراتژي با تلفيق تحليل SWOT و رويکرد مبتني بر منابع ارائه شده است. در توسعه‌ي اين مدل ضمن حفظ مزاياي هر دو رويکرد مذکور، به حذف معايب عمده آنها نيز پرداخته شده است. توجه به نقش منابع و مزيتهاي رقابتي در تدوين استراتژيهاي سازمان، در کنار عوامل چهارگانه ضعف، قوت، فرصت و تهديد، يکي از جنبههاي جديد و مهم اين مدل ميباشد . همچنين مدل مذکور کارايي بالايي در طبقهبندي منابع سازمان به لحاظ وضعيت رقابتي آنها دارد که به برنامهريزي جهت ارتقاء منابع و استفاده بهينه از آنها کمک شاياني مي‌نمايد. اين تحقيق يکي از محدود پژوهشهايي است که در آن مباني رويکرد مبتني بر منابع به صورت کاربردي مورد توجه واقع شده است و ميتواند به سازمانهاي مختلف در تدوين استراتژي کمک نمايد. مدل مذکور در شرکت بينالمللي مهندسي سيستمها و اتوماسيون پيادهسازي شده است که نتايج آن نشانگر کارايي مدل در تدوين استراتژيهاي سازماني ميباشد. کلمات کليدي: تدوين استراتژي، تحليل SWOT، رويکرد مبتني بر منابع، مزيت رقابتيفصل اول: کلياتآنچهدر دنيايامروز،شركتهاوسازمانهارابادنياي چنددههقبلآنهامتمايزميكند،محيطناپايداروپيچيده، رقابتفزاينده،تغييراتوتحولاتسريع،پيشرفتهايتكنولوژيكي،توسعهروزافزونارتباطاتومبادلاتسريع اطلاعاتو ... ميباشد. سازمانها به منظور موفقيت و بقا در چنين محيطي نيازمند استفاده از اصول نوين برنامهريزي و مديريت هستند. يکي از مقولاتي که در چند دهه اخير توجه بسياري از سازمانها را به خود معطوف نموده است، بحث برنامهريزي و مديريت استراتژيک است. برنامه‌ريزياستراتژيكبهسازماناينامكانرامي‌دهدكهبهشيوه‌ايخلاقونوآورعملكندوبرايشكلدادنبهآيندةخودبهصورتانفعاليعملننمايد.برنامهريزي استراتژيک از سه فاز تدوين، اجرا و ارزيابي استراتژيها تشکيل شده است. ديدگاهها و مدلهاي مختلفي در زمينه تدوين استراتژي وجود دارد که هريک داراي معايب و مزيتهايي ميباشند. در اين پژوهش به دنبال اين هستيم که با تلفيق و استفاده توأم از مزاياي تحليل SWOT و رويکرد مبتني بر منابع (RBV[1]) به الگويي کارا براي تدوين استراتژيهاي سازمان دست پيدا کنيم.ديدگاهها و مدلهاي مختلفي در زمينه تدوين استراتژي وجود دارد که هريک داراي معايب و مزيتهايي ميباشند. يکي از مطرحترين آنها که در کشور ما نيز داراي سابقه زيادي ميباشد، تحليل SWOT است كه همزمان دو محيط داخلي و خارجي را بررسي ميكند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصتها و تهديدهاي پيش روي سازمان به تدوين استراتژي ميپردازد. اخيراً ايرادها و انتقادات بسياري به تحليل SWOT وارد شده است. برخي از اين ايرادها به محتوا و برخي ديگر به فرآيند استفاده از اين تحليل برميگردد. اين مسئله باعث شده که برخي از صاحبنظران از اتمام دوره مفيد تحليل SWOT سخن بگويند. اما با وجود انتقادهايي كه بر اين تحليل وارد ميشود، اين رويكرد داراي مزاياي بسياري نيز ميباشد. يكي از امتيازات تحليل SWOT را مي توان كوشش آن در اتصال عوامل داخلي و خارجي براي توليد يك استراتژي جديد بيان كرد. از ديگر مزاياي بكارگيري تحليل SWOT در سازمانها اين است كه به مديران بينشي ميدهد تا بخشهاي مختلف سازمان را به خوبي شناخته، بررسي و مميزي كنند و در نهايت اقدامات مؤثرتري را انجام دهند. از اين رو صاحبنظران زيادي اين تحليل را به عنوان يکي از سودمندترين روشهاي تدوين استراتژي ميدانند.يکي از ايرادات عمده تحليل SWOT عدم تمرکز کافي بر روي مقوله مزيت رقابتي ميباشد. ديدگاههاي مختلفي وجود دارند که تمام تمرکز خود را در تدوين استراتژيهاي سازمان، بر روي دستيابي به مزيت رقابتي قرار دادهاند. يکي از جديدترين و مطرحترين اين ديدگاهها، ديدگاه مبتني بر منابع (RBV) ميباشد. اين ديدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمنديهاي سازمان جهت دستيابي به مزيت رقابتي پايدار معطوف نموده است. ترکيب صحيح ديدگاه مبتني بر منابع با تحليل SWOT ميتواند ابزاري ايجاد کند که از مزاياي توأم تحليل SWOT و ديدگاه مبتني بر منابع برخوردار باشد.در اين تحقيق هدف آن است که علاوه بر استفاده از ديدگاه مبتني بر منابع جهت افزايش کارايي تحليل SWOT در زمينه دستيابي سازمان به مزيت رقابتي پايدار، با شناخت دقيق معايب تحليل SWOT و بر طرف نمودن آنها با روشها و ابزارهاي موجود، الگويي کارا جهت تدوين استراتژيهاي سازمان حاصل گردد.سؤالات اساسي که در اين پژوهش به دنبال يافتن پاسخ آنها هستيم، عبارتند از: