چکیده :پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان همسویی گرایشات تحصیلی و شغلی فرزندان با آرزوهای تحصیلی و شغلی والدین (مادران)، صورت گرفت. روش پژوهش کیفی می باشد و از الگوی نظریه زمینه ای استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان سال اول متوسطه مجتمع آموزشی شهید قرچه لو، شهرستان پاکدشت مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 94-93 و نیز مادرانشان، تشکیل دادند. ابزار اصلی پژوهش، مصاحبه نیمه ساخت یافته بود که زیر نظر اساتید دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی طراحی شد. به روش نمونه گیری هدفمند، با 23 نفر از دانش آموزان و همچنین 17 نفر از مادران آنها مصاحبه انجام شد. پس از تحلیل محتوای مصاحبه ها، نتایج زیر بدست آمد.تقریبا نیمی از دانش آموزان (47.82%) با مادرانشان و 30.43% با پدرانشان در زمینه گرایشات تحصیلی همسویی داشتند و 30.43% با مادرانشان و 17.39% با پدرانشان در زمینه گرایشات شغلی همسویی داشتند.اکثر دانش آموزان به رشته علوم تجربی و شغل پزشکی گرایش داشتند. باور به مستعد بودن در رشته انتخابی و علاقه مند بودن به دروس، جزء بیشترین دلایل دانش آموزان برای انتخاب رشته در دبیرستان و علاقه شخصی جزء بیشترین دلایل آنها برای انتخاب رشته دانشگاهی مورد نظر بود. اکثر دانش آموزان، منابع اطلاعاتی خود را در مورد رشه دبیرستان، افراد دارای رشته مورد نظر و اکثر آنها منابع اطلاعاتی خود را برای رشته دانشگاهی، اقوام شاغل در رشته مورد نظر، عنوان نمودند و نقش مشاور برای آنها کمرنگ بود ولی برای مادران مشاور در انتخاب رشته فرزندشان مهم بود . تقریبا به یک میزان، دانش آموزان با والدینشان در مورد انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه، دارای اختلاف نظر و فاقد اختلاف نظر بودند. اکثر دانش آموزان بیان نمودند که بین والدینشان در خصوص انتخاب رشته شان، اختلاف نظری وجود ندارد. اکثر دانش آموزان اظهار نمودند که در انتخاب رشته خود، مستقل عمل می کنند و تحت تآثیر نظرات والدینشان، اگر مخالف نظرشان باشد، قرار نمی گیرند. اکثر مادران ابراز نمودند که بین خود و همسرانشان در زمینه انتخاب رشته فرزندشان، اشتراک نظر وجود دارد و همچنین نقش خود و همسرانشان را در تصمیم گیری انتخاب رشته فرزندشان مهم دانستند و اکثر آنها، دارای آرزوی شغلی و همسرانشان فاقد آرزوی شغلی بودند و اکثر مادران و همسرانشان، معتقد بودند که آرزوهایشان تأثیری در انتخاب رشته فرزندشان ندارد.کلید واژگان : گرایشات تحصیلی و شغلی، آرزوهای تحصیلی و شغلی صفحه عنوانفصل اول : کلیات پژوهشمقدمه ............................................................................................................................................................................................................1بیان مسئله ..................................................................................................................................................................................................4اهمیت و ضرورت تحقیق ..........................................................................................................................................................................6اهداف تحقیق ..............................................................................................................................................................................................7سؤالات تحقیق ............................................................................................................................................................................................7تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم ..............................................................................................................................................................9تعاریف نظری ...............................................................................................................................................................................................9تعاریف عملیاتی.........................................................................................................................................................................................10فصل دوم : مبانی نظری و تجربی پژوهشمقدمه .........................................................................................................................................................................................................11اهمیت انتخاب رشته تحصیلی ..............................................................................................................................................................11شاخه های تحصیلی نظام آموزش و پرورش ......................................................................................................................................12ملاک های هدایت تحصیلی ..................................................................................................................................................................13جهت گیری آرزوهای تحصیلی .............................................................................................................................................................14انتخاب رشته تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن.......................................................................................................................................15رغبت ..........................................................................................................................................................................................................16خانواده ......................................................................................................................................................................................................18استعداد ......................................................................................................................................................................................................20انتخاب رشته تحصیلی و مشکلات مربط به آن ................................................................................................................................21اهمیت انتخاب شغل ...............................................................................................................................................................................22رابطه انتخاب شغل با انتظارات شغلی .................................................................................................................................................23جهت گیری آرزوهای شغلی .................................................................................................................................................................23انتخاب شغل و عوامل مؤثر بر آن ........................................................................................................................................................24وضعیت جسمانی .....................................................................................................................................................................................25استعداد ......................................................................................................................................................................................................25امکانات فردی و اجتماعی ......................................................................................................................................................................25خودپنداره ..................................................................................................................................................................................................26خانواده ........................................................................................................................................................................................................26انتخاب شغل و مشکلات مربوط به آن ................................................................................................................................................30نظریه های مربوط به انتخاب شغل و حرفه .......................................................................................................................................31الگوی رشدی گینزبرگ...........................................................................................................................................................................31نظریه کسب منزلت (بلو و دانکن) ........................................................................................................................................................31نظریه رو .....................................................................................................................................................................................................32دیدگاه بوردین، نیچمن، سیگل .............................................................................................................................................................33دیدگاه روانکاوی........................................................................................................................................................................................34نظریه بلا و سایرین ..................................................................................................................................................................................34الگوی چند محوری شفیع آبادی...........................................................................................................................................................34تحقیقات انجام شده در ایران ................................................................................................................................................................35تحقیقات انجام شده در خارج از کشور ...............................................................................................................................................38فصل سوم : روش تحقیقمقدمه .........................................................................................................................................................................................................43جامعه آماری .............................................................................................................................................................................................43نمونه و روش نمونه گیری ......................................................................................................................................................................43ابزار جمع آوری اطلاعات .......................................................................................................................................................................44روش اجرای تحقیق .................................................................................................................................................................................44روش تجزیه و تحلیل داده ها ................................................................................................................................................................45فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها مقدمه .........................................................................................................................................................................................................46یافته ها ......................................................................................................................................................................................................46فصل پنجم : بحث و نتیجه گیریمقدمه .........................................................................................................................................................................................................78جمع بندی و نتیجه گیری نهایی .........................................................................................................................................................89محدودیت های پژوهش .........................................................................................................................................................................90پیشنهادها ..................................................................................................................................................................................................90پیشنهادهای پژوهشی .............................................................................................................................................................................90 پیشنهادهای کاربردی .............................................................................................................................................................................90منابع فارسی ..............................................................................................................................................................................................92منابع لاتین ................................................................................................................................................................................................97پیوست ....................................................................................................................................................................................................100 فهرست جداولجدول1-4 ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه (دانش آموزان) ..........................................................................................46جدول 2-4 ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه (مادران) ......................................................................................................47جدول 3-4 میزان شناخت دانش آموزان از رشته های تحصیلی در دبیرستان ودانشگاه........................................................48جدول 4-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته ادبیات و علوم انسانی ...........................................................................................49جدول 5-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته ریاضی فیزیک ........................................................................................................50جدول 6-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته علوم تجربی ............................................................................................................51جدول 7-4 نظر دانش آموزان در مورد رشته فنی و حرفه ای و نظری ......................................................................................52جدول 8-4 رشته های تحصیلی منتخب دانش آموزان در دبیرستان و دانشگاه .......................................................................53جدول 9-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان در دبیرستان .......................................................................................54جدول 10-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی در دانشگاه .................................................................................................................56جدول 11-4 میزان آگاهی دانش آموزان از شرایط ورود به رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه...................................57جدول 12-4 میزان تحقیق دانش آموزان در مورد رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه ..................................................58جدول13-4 منابع اطلاعات دانش آموزان در مورد رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه....................................................59جدول14-4 نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند در دبیرستان از دیدگاه دانش آموز....................................60جدول 15-4 نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند در دانشگاه از دیدگاه دانش آموز ......................................62جدول 16-4 میزان هماهنگی والدین در مورد انتخاب رشته فرزند در دبیرستان و دانشگاه از دیدگاه دانش آموز...........63جدول 17-4 میزان هماهنگی دانش آموزان با والدینشان در مورد انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه..........................63جدول18-4 مقایسه اختلاف نظر دانش آموز با والدین در زمینه انتخاب رشته در دبیرستان و دانشگاه..............................64جدول 19-4 میزان اهمیت دادن فرزندان به نظر والدینشان در انتخاب رشته تحصیلی ........................................................65جدول 20-4 افراد مهم برای دانش آموزان و مادر در انتخاب رشته تحصیلی .........................................................................66جدول 21-4 گرایشات تحصیلی مادر و پدر برای فرزند از دیدگاه مادر .....................................................................................67جدول 22-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر مادر در دبیرستان ..................................................................................68جدول 23-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر پدر در دبیرستان از دیدگاه مادر ........................................................69جدول 24-4 گرایشات شغلی مادر و پدر برای فرزند . از دیدگاه مادر.........................................................................................70جدول 25-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر مادر در دانشگاه ......................................................................................71جدول 26-4 دلایل انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر پدر در دانشگاه از دیدگاه .....................................................................72جدول 27-4 میزان هماهنگی والدین و فرزندان در مورد انتخاب رشته تحصیلی از دیدگاه مادر ......................................73جدول 28-4 اشتراک نظر والدین در مورد انتخاب رشته تحصیلی فرزند ..................................................................................73جدول 29-4 ارزیابی نقش والدین در تصمیم گیری انتخاب رشته تحصیلی فرزند .................................................................74جدول 30-4 آرزوهای شغلی والدین از دیدگاه مادر .......................................................................................................................75جدول31-4 میزان تأثیر آرزوهای شغلی والدین در انتخاب رشته تحصیلی فرزند .................................................................. مقدمهشغل فرد عامل اصلی در داستان زندگی اوست و تا حدود زیادی تعیین کننده ی امید و نا امیدی در زندگی روزانه است. از طریق کار، شیوه هایی که فرد، هویت فردی اش را ابراز می کند، آماده شده و منابع مالی جمع آوری می گردد ( نیومن[1]،2003 به نقل از زونکر[2]،2006،ترجمه نظری،1388).انتخاب نادرست شغل، عواقبی برای توسعه ملی دارد. در هر جامعه کیفیت کارگران و همچنین میزان رضایت شغلی به طور مستقیم یا غیر مستقیم منجر به ثبات اقتصادی و اجرای هموار امور جاری کشور می شود. اگر افراد قادر به کسب رضایت از شغل خود نباشند، مجموعه این سرخوردگی ها همراه با کاهش در بهره وری افراد و آشفتگی مدنی، تحقق اهداف را خنثی می نماید. شغل یک روش زندگی است که تعیین کننده قالبهای شخصیت فرد، موقعیت اجتماعی فرد، درآمد، سبک زندگی، انتخاب دوست و سلامت روانی و جسمانی است و این نشان می دهد که انتخاب شغل رابطه قانع کننده ای با سراسر سبک زندگی یک فرد دارد (یورو، آنتونی، سانی و بیمبو[3]،2012).بر اساس نظریه هالند مردم تمایل دارند شغلی را انتخاب کنند که با شخصیت آنان هم خوانی داشته باشد. علاوه بر آن اگر فرد قادر باشد شغل و حرفه ای را انتخاب کند که با شخصیت وی هم خوانی داشته باشد ، احتمال اینکه در کار خود خوشحال باشد و به کارش نیز برای مدتی طولانی ادامه دهد بیشتر است (فلاح و داودآبادی،1389).تصمیم گیری حرفه ای اشتباه می تواند شادی فرد را از بین برده و منجر به نازسازگاری های حرفه ای شود. تصمیم نا مناسب حرفه ای نه تنها به فرد بلکه به کل جامعه آسیب می رساند. پس تجهیز دانش آموز به مهارتهای تصمیم گیری حرفه ای بسیار ضروری است (ورای، ا هیولی،2009[4]).بی تردید دوره آموزش متوسطه یکی از مهمترین و حساس ترین مراحل تحصیلات رسمی بشمار می رود زیرا در این دوره است که بخش بزرگی از استعدادهای اختصاصی نوجوانان بروز کرده ، قدرت یادگیری آنان به حد اعلا ی خود رسیده ، کنجکاوی آنان جهت معینی یافته و مسایل جدید زندگی مانند انتخاب رشته ،انتخاب حرفه و شغل ، اداره خانواده و مسائلی از این دست ذهن آنها را به خود مشغول می سازد. این دوره از لحاظ مبانی فلسفی، زیستی، روانی و اجتماعی نیز دوره بسیار مهمی بشمار می رود زیرا دوره ای است که آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند داده و گروه کثیری را برای ورود به جامعه و بازار کار مهیا می سازد. در واقع در بسیاری از کشورها از جمله ایران، این دوره منبع اصلی تربیت نیروی انسانی نیمه ماهر و ماهر بشمار رفته و بدین جهت تاثیر ویژه ای در میزان موفقیت برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد (مرادی و اخوان تفتی، 1392).تنوع رشته های تحصیلی در آموزش متوسطه و آموزش عالی از یک طرف و دامنه وسیع مشاغل در جامعه امروز و ارتباط تحصیلات با شغل از طرف دیگر ایجاب می کند دانش آموزان برای آینده تحصیلی و شغلی خود بر اساس اطلاعات و علایق و استعدادهای شخصی برنامه ریزی صحیحی داشته باشند چرا که امروزه تحصیل و اشتغال مهم ترین مسایلی هستند که در آموزش و پرورش و سایر عرصه های اجتماعی و اقتصادی مطرح می باشند (امین بیدختی و دارایی،1390).