در عصر حاضر به جرات میتوان گفت بشر برای انجام فعالیتهای روزمره و افزایش رفاه زندگی خود، بیش از هر انرژی دیگر از انرژی الکتریکی بهره میبرد. با توجه به مشکل ذخیرهسازی انرژی الکتریکی، پیشبینی میزان بار مورد نیاز به منظور داشتن یک شبکه توزیع برق مطمئن و پایدار حیاتی است. مشترکین برق یکی از اصلیترین ارکان زنجیره عرضه برق میباشند. هدف این تحقیق پیشبینی برق مصرفی مشترکین و تحلیل رفتار مصرفی آنها تحت تاثیر عوامل آبوهوایی و متغیرهای زمانی میباشد. در صورت داشتن یک پیشبینی مناسب و دقیق میتوان از هدررفت منابع مالی ناشی از افزایش هزینههای عملیاتی جلوگیری نمود. از سوی دیگر، با توجه به حجم انبوه دادههای مصرف مشترکین و عوامل موثر، تنها میتوان با استفاده از ابزارهای نوین فنآوری اطلاعات همچون دادهکاوی به تجزیهوتحلیل دادهها پرداخت. ابزار دادهکاوی به استخراج الگوها و دانش پنهان از دادهها جهت یک پیشبینی درست میپردازد.در این تحقیق، به بررسی و پیشبینی میزان مصرف برق مشترکین شرکت توزیع نیروی برق آذربایجان غربی میپردازیم. برای این منظور و با در اختیار داشتن دادههای مصرفی 5595 مشترک طی 12 دوره دوماهه، الگوریتمهای پیشبینی کننده همچون CHAID، C&R،Regression ،Neural Networks را بر روی دادههای موجود اجرا نموده و نتایج حاصل از اجرای هر الگوریتم بر اساس معیارهای ارزیابی خطای پیشبینی مانند میانگین درصد قدرمطلق خطا مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نیز با خوشهبندی مشترکین با استفاده از الگوریتم Kohonen به بررسی رفتار مصرفی آنها پرداخته شد. در نهایت، به نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات پرداختیم.کلمات کلیدی: پیشبینی، مصرف برق، مشترک، دادهکاوی، دستهبندی، رگرسیون، خوشهبندی فهرست عنوان صفحهفصل اول: مقدمه و طرح مسئله1-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-2- بیان مسئله تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21-3- ضرورت و اهداف تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31-4- جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61-5- ساختار پایاننامه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 فصل دوم: مبانی نظری تحقیق2-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92-2- انرژی الکتریکی و اهمیت آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92-3- ویژگیهای انرژی الکتریکی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112-4- تاریخچه صنعت برق در جهان و ایران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142-5- زنجیرهی عرضهی برق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152-5-1 تولید . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .16عنوان صفحه2-5-2- انتقال . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162-5-3- توزیع . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162-5-3-1- مصرف برق در ایران و جهان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172-5-3-2- مشترک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182-5-3-2-1- مشترکین بخش خانگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182-5-3-2-2- مشترکین بخش تجاری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192-5-3-2-3- مشترکین بخش صنعت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192-5-3-2-4- مشترکین بخش عمومی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 192-5-3-2-5- مشترکین بخش حملونقل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202-5-3-2-6- مشترکین بخش کشاورزی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202-6 مطالعه و پیشبینی بار . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222-6-1- الگوی مصرف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232-6-2- پیشبینی مصرف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232-6-3- عوامل موثر بر مصرف برق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242-6-3-1- شرایط آبوهوایی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252-6-3-2- متغیرهای زمانی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262-6-3-3- ویژگیهای محل اقامت مشترک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272-7- دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272-7-1- اهداف دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292-7-2- روشهای دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .302-7-2-1- دستهبندی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30عنوان صفحه2-7-2-2- خوشهبندی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312-7-2-3- تحلیل وابستگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312-7-3- فرآیند دادهکاوی ( مدل CRISP-DM ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322-8- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 فصل سوم: مروری بر ادبیات تحقیق 3-1- پیشینه تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363-2- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 فصل چهارم: روش تحقیق 4-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434-2- فرآیند دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444-3- استاندارد CRISP-DM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444-3-1- مرحله درک تجاری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454-3-2- مرحله درک دادهها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .464-3-3- مرحله پیشپردازش دادهها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .504-3-4- مرحله ساختن مدل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .534-3-4-1- الگوریتم C&R. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534-3-4-2- الگوریتم CHAID. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554-3-4-3- الگوریتم رگرسیون خطی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564-3-4-4- الگوریتم شبکه عصبی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574-3-4-5- الگوریتم کوهونن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58عنوان صفحه4-3-5- مرحله ارزیابی مدل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594-3-6- بکارگیری مدل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .614-4- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 فصل پنجم: نتایج و ارزیابی 5-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635-2- نتایج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645-2-1- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "تعطیلات" به عنوان عامل موثر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645-2-2- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "میانگین ارتفاع سقف ابر" به عنوان عامل موثر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .665-2-3- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "کمینه دما و بیشینه دمای موثر" به عنوان عوامل موثر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .675-2-4- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "تعطیلات، میانگین ارتفاع سقف ابر، کمینه دما و بیشینه دمای موثر" به عنوان عوامل موثر . . . . . . . . .685-2-5- مقایسه عملکرد حالتهای مختلف بر اساس معیار ارزیابی میانگین درصد قدرمطلق خطا . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715-2-6- خوشهبندی رفتار مصرفی مشترکین برق با در نظر گرفتن عوامل موثر . . . . . . .725-3- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 فصل ششم: نتیجهگیری و پیشنهادات6-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .776-2- یافتههای تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .786-3- پیشنهاد برای تحقیقات آتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81منابع . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 فهرست جدولها عنوان و شماره صفحهجدول 4-1- اطلاعات کارکرد مشترکین . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46جدول 4-2- اطلاعات هواشناسی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48جدول 5-1- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "تعطیلات" . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65جدول 5-2- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "میانگین ارتفاع سقف ابر" . . . . . . . .66جدول 5-3- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "کمینه دما و بیشینه دمای موثر" . 67جدول 5-4- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "تعطیلات، میانگین ارتفاع سقف ابر، کمینه دما و بیشینه دمای موثر " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69جدول 5-5- خوشههای رفتاری مشترکین برق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 فهرست شکلها عنوان صفحهشکل 2-1- نمودار مصرف برق در جهان در طی سالهای 2000-20009 . . . . . . . . . . . . .17شکل 2-2- نمودار مصرف برق در ایران در طی سالهای 1383-1389 . . . . . . . . . . . . . . .18شکل 2-3- درصد انرژی برق مصرفی کشور به تفکیک بخشهای مختلف در سال 1389. . .21شکل 2-4- درصد مشترکین بخشهای مختلف در سال 1389 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21شکل 2-5- درصد انرژی مصرفی استان آذربایجان غربی به تفکیک بخشهای مختلف در سال 1389 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21شکل 2-6- درصد مشترکین بخشهای مختلف استان آذربایجان غربی در سال 1389 . . . .21شکل 2-7- دادهکاوی به عنوان یک مرحله از فرآیند کشف دانش . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29شکل 2-8- مراحل مدل مرجع فرآیند دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33شکل 4-1- ساختار شبکه کوهونن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58شکل 5-1- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "تعطیلات" . . 65شکل 5-2- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "میانگین ارتفاع سقف ابر" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67شکل 5-3- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "کمینه دما و بیشینه دمای موثر" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68شکل 5-4- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "تعطیلات، میانگین ارتفاع سقف ابر، کمینه دما و بیشینه دمای موثر " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69شکل 5-5- قسمتی از درخت تصمیم ایجاد شده توسط مدل Kohonen-CHAID. . . . . 70شکل 5-6- مقادیر میانگین مصرف واقعی و پیشبینی شده توسط مدل Kohonen-CHAID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71شکل 5-7- عملکرد حالتهای مختلف بر اساس معیار ارزیابی میانگین درصد قدرمطلق خطا . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 کلمات اختصاری Co2 Carbon dioxideGDP Gross Domestic ProductNI National IncomeIEA International Energy AgencyLTF Long-Term Load ForecastingMTLF Medium-Term Load ForecastingSTLF Short-Term Load ForecastingCRISP-DM Cross Industry Standard Process for Data MiningCI Computational IntelligenceC&R Classification & RegressionCHAID Chi-squared Automatic Interaction DetectionSOM Self-Organizing MapMSE Mean-Square ErrorRMSE Root-Mean-Square ErrorMAE Mean Absolute ErrorMAPE Mean Absolute Percentage Errorفصل اول: مقدمه و طرح مسئله 1-1- مقدمه انرژي به طور عام و انرژي الکتریکی به صورت خاص، از ارکان مهم رشد و توسعه اقتصادي جوامع میباشد. صنعت برق در اقتصاد ملی و تامین رفاه اقتصادی و اجتماعی کشورها ارزش زیادی دارد و جزء صنایع مهم زیربنایی است. اصولا انرژی الکتریکی تمیزترین و بهترین نوع انرژی است که به آسانی میتوان آن را به هر نقطهای انتقال داد.تأمین انرژی الکتریکی همواره یکی از نیازهای جوامع پیشرفته کنونی بوده است. با توجه به پیشرفتهای صورت گرفته در حالحاضر تقریبا اکثر فعالیتهای روزمرهی تجاری، پزشکی، صنعتی و ... با استفاده از این انرژی صورت میگیرد. با در نظر گرفتن رشد سریع جوامع، نیاز به تأمین انرژی برق هر چه بیشتر احساس میگردد.یکی از مسائلی که در این رابطه حتماً باید مدنظر قرار گیرد، زمانبر و هزینهبر بودن ساخت تأسیسات بزرگ تولید و انتقال انرژی الکتریکی میباشد. همین امر لزوم پیشبینی میزان انرژی الکتریکی مورد نیاز در دورههای بعدی را هر چه بیشتر مشخص میکند. بنابراین برای داشتن یک شبکهی قابل اطمینان باید یک دید کلی از مصرف انرژی در دورههای مصرف بعدی داشت و با توجه به آن برنامهریزی ساخت و نصب تجهیزات گوناگون شبکههای تولید، انتقال و توزیع را انجام داد. در این راستا مسألهی برآورد انرژی الکتریکی از اهمیت بالایی برخوردار میباشد که دقیقتر بودن آن به معنی استفاده بهتر از امکانات و جلوگیری از به هدر رفتن سرمایه میباشد .در ايران نيز با توجه به نيازهاي روزافزون كشور به انرژي و رشد سريع مصرف انرژي، بخصوص انرژي الكتريكي، نياز به مديريت و برنامهريزي مناسب در جهت تامين اين انرژي براي مشتركين از اهميت بالايي برخوردار خواهد بود.از سوي ديگر با توجه به تاثیر عوامل متعدد و پیچیده بر میزان مصرف انرژی الکتریکی، شناخت این عوامل و بررسی میزان تاثیر هر گروه از عوامل میتواند در تدوین الگوهای مصرف مطلوب کارا باشد. استفاده از روشهای آماری سنتی با توجه به حجم عظیم اطلاعات کارکرد مشترکین و تعدد عوامل موثر بر مصرف در زمینه برآورد انرژی الکتریکی مورد نیاز بسیار دشوار میباشد، بنابراین ابزارهای نوین فنآوری اطلاعات همچون پایگاه داده و دادهکاوی میتواند با پیشبینی دقیق میزان مصرف برق و استخراج الگوها و دانش پنهان در اطلاعات مصرفی مشترکین راهکار مناسبی در زمینهی مدیریت مصرف انرژی الکتریکی باشد. 1-2- بیان مسئله تحقیق امروزه اهمیت انرژی بر هیچ کسی پوشیده نیست. انرژی در حیات جوامع، نقش زیربنائی را ایفا میکند و به عنوان عامل اصلی هرگونه فعالیتی به شمار میرود. يكي از ويژگيهاي دنياي امروز ، استفاده گسترده از انرژي الكتريكي است. انرژی الکتریکی ما را قادر به استفاده از لوازم الکتریکی از جمله لوازم خانگی، رایانهها، تجهیزات مخابراتی، پزشکی و حملونقل، و همهی آنچه که کیفیت زندگی را افزایش میدهد، میسازد؛ مسلما بسیاری از این لوازم، در زندگی روزمره ضروری و حیاتی میباشند]6[.سهولت تبدیل انرژی الکتریکی به سایر انواع انرژی و امکان انتقال سریع آن به نقاط مختلف بر اهمیت استفاده از آن در دنیای مدرن امروزی افزوده وآن را به مهمترین منبع تامین انرژی تبدیل کرده است. این امر موجب گستردگی و مقبولیت استفاده از برق در مصارفی همچون خانگی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و سایر مصارف گردیده است. بنابراین سهم و میزان مصرف برق هر یک از بخشهای مصرفکننده از اهمیت ویژهای برخوردار است ]1[. در سراسر جهان، مشترکین خانگی درصد قابل توجهی از مصرف برق را به خود اختصاص میدهند ]7[. در سال 1390، بخش خانگی 9/30% از کل انرژی برق کشور را مصرف نموده و بعد از بخش صنعت در رتبه دوم مصرف انرژی الکتریکی قرار گرفته است ]5[
تحلیل و پیش بینی رفتار مصرف برق مشترکین با استفاده از تکنیک های داده کاوی (مطالعه موردی: شرکت توزیع نیروی برق آذربایجان غربی)
در عصر حاضر به جرات میتوان گفت بشر برای انجام فعالیتهای روزمره و افزایش رفاه زندگی خود، بیش از هر انرژی دیگر از انرژی الکتریکی بهره میبرد. با توجه به مشکل ذخیرهسازی انرژی الکتریکی، پیشبینی میزان بار مورد نیاز به منظور داشتن یک شبکه توزیع برق مطمئن و پایدار حیاتی است. مشترکین برق یکی از اصلیترین ارکان زنجیره عرضه برق میباشند. هدف این تحقیق پیشبینی برق مصرفی مشترکین و تحلیل رفتار مصرفی آنها تحت تاثیر عوامل آبوهوایی و متغیرهای زمانی میباشد. در صورت داشتن یک پیشبینی مناسب و دقیق میتوان از هدررفت منابع مالی ناشی از افزایش هزینههای عملیاتی جلوگیری نمود. از سوی دیگر، با توجه به حجم انبوه دادههای مصرف مشترکین و عوامل موثر، تنها میتوان با استفاده از ابزارهای نوین فنآوری اطلاعات همچون دادهکاوی به تجزیهوتحلیل دادهها پرداخت. ابزار دادهکاوی به استخراج الگوها و دانش پنهان از دادهها جهت یک پیشبینی درست میپردازد.در این تحقیق، به بررسی و پیشبینی میزان مصرف برق مشترکین شرکت توزیع نیروی برق آذربایجان غربی میپردازیم. برای این منظور و با در اختیار داشتن دادههای مصرفی 5595 مشترک طی 12 دوره دوماهه، الگوریتمهای پیشبینی کننده همچون CHAID، C&R،Regression ،Neural Networks را بر روی دادههای موجود اجرا نموده و نتایج حاصل از اجرای هر الگوریتم بر اساس معیارهای ارزیابی خطای پیشبینی مانند میانگین درصد قدرمطلق خطا مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نیز با خوشهبندی مشترکین با استفاده از الگوریتم Kohonen به بررسی رفتار مصرفی آنها پرداخته شد. در نهایت، به نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات پرداختیم.کلمات کلیدی: پیشبینی، مصرف برق، مشترک، دادهکاوی، دستهبندی، رگرسیون، خوشهبندی فهرست عنوان صفحهفصل اول: مقدمه و طرح مسئله1-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-2- بیان مسئله تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21-3- ضرورت و اهداف تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31-4- جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61-5- ساختار پایاننامه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 فصل دوم: مبانی نظری تحقیق2-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92-2- انرژی الکتریکی و اهمیت آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92-3- ویژگیهای انرژی الکتریکی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112-4- تاریخچه صنعت برق در جهان و ایران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142-5- زنجیرهی عرضهی برق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152-5-1 تولید . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .16عنوان صفحه2-5-2- انتقال . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162-5-3- توزیع . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162-5-3-1- مصرف برق در ایران و جهان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172-5-3-2- مشترک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182-5-3-2-1- مشترکین بخش خانگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182-5-3-2-2- مشترکین بخش تجاری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192-5-3-2-3- مشترکین بخش صنعت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192-5-3-2-4- مشترکین بخش عمومی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 192-5-3-2-5- مشترکین بخش حملونقل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202-5-3-2-6- مشترکین بخش کشاورزی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202-6 مطالعه و پیشبینی بار . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222-6-1- الگوی مصرف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232-6-2- پیشبینی مصرف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232-6-3- عوامل موثر بر مصرف برق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242-6-3-1- شرایط آبوهوایی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252-6-3-2- متغیرهای زمانی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262-6-3-3- ویژگیهای محل اقامت مشترک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272-7- دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272-7-1- اهداف دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292-7-2- روشهای دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .302-7-2-1- دستهبندی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30عنوان صفحه2-7-2-2- خوشهبندی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312-7-2-3- تحلیل وابستگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312-7-3- فرآیند دادهکاوی ( مدل CRISP-DM ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322-8- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 فصل سوم: مروری بر ادبیات تحقیق 3-1- پیشینه تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363-2- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 فصل چهارم: روش تحقیق 4-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434-2- فرآیند دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444-3- استاندارد CRISP-DM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444-3-1- مرحله درک تجاری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454-3-2- مرحله درک دادهها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .464-3-3- مرحله پیشپردازش دادهها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .504-3-4- مرحله ساختن مدل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .534-3-4-1- الگوریتم C&R. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534-3-4-2- الگوریتم CHAID. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554-3-4-3- الگوریتم رگرسیون خطی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564-3-4-4- الگوریتم شبکه عصبی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574-3-4-5- الگوریتم کوهونن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58عنوان صفحه4-3-5- مرحله ارزیابی مدل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594-3-6- بکارگیری مدل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .614-4- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 فصل پنجم: نتایج و ارزیابی 5-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635-2- نتایج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645-2-1- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "تعطیلات" به عنوان عامل موثر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645-2-2- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "میانگین ارتفاع سقف ابر" به عنوان عامل موثر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .665-2-3- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "کمینه دما و بیشینه دمای موثر" به عنوان عوامل موثر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .675-2-4- نتایج حاصل از پیشبینی مصرف برق مشترکین با در نظر گرفتن "تعطیلات، میانگین ارتفاع سقف ابر، کمینه دما و بیشینه دمای موثر" به عنوان عوامل موثر . . . . . . . . .685-2-5- مقایسه عملکرد حالتهای مختلف بر اساس معیار ارزیابی میانگین درصد قدرمطلق خطا . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715-2-6- خوشهبندی رفتار مصرفی مشترکین برق با در نظر گرفتن عوامل موثر . . . . . . .725-3- چکیده فصل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 فصل ششم: نتیجهگیری و پیشنهادات6-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .776-2- یافتههای تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .786-3- پیشنهاد برای تحقیقات آتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81منابع . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 فهرست جدولها عنوان و شماره صفحهجدول 4-1- اطلاعات کارکرد مشترکین . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46جدول 4-2- اطلاعات هواشناسی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48جدول 5-1- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "تعطیلات" . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65جدول 5-2- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "میانگین ارتفاع سقف ابر" . . . . . . . .66جدول 5-3- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "کمینه دما و بیشینه دمای موثر" . 67جدول 5-4- پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "تعطیلات، میانگین ارتفاع سقف ابر، کمینه دما و بیشینه دمای موثر " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69جدول 5-5- خوشههای رفتاری مشترکین برق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 فهرست شکلها عنوان صفحهشکل 2-1- نمودار مصرف برق در جهان در طی سالهای 2000-20009 . . . . . . . . . . . . .17شکل 2-2- نمودار مصرف برق در ایران در طی سالهای 1383-1389 . . . . . . . . . . . . . . .18شکل 2-3- درصد انرژی برق مصرفی کشور به تفکیک بخشهای مختلف در سال 1389. . .21شکل 2-4- درصد مشترکین بخشهای مختلف در سال 1389 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21شکل 2-5- درصد انرژی مصرفی استان آذربایجان غربی به تفکیک بخشهای مختلف در سال 1389 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21شکل 2-6- درصد مشترکین بخشهای مختلف استان آذربایجان غربی در سال 1389 . . . .21شکل 2-7- دادهکاوی به عنوان یک مرحله از فرآیند کشف دانش . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29شکل 2-8- مراحل مدل مرجع فرآیند دادهکاوی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33شکل 4-1- ساختار شبکه کوهونن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58شکل 5-1- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "تعطیلات" . . 65شکل 5-2- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عامل "میانگین ارتفاع سقف ابر" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67شکل 5-3- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "کمینه دما و بیشینه دمای موثر" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68شکل 5-4- مقایسه الگوریتمها در پیشبینی مصرف برق مشترکین با عوامل "تعطیلات، میانگین ارتفاع سقف ابر، کمینه دما و بیشینه دمای موثر " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69شکل 5-5- قسمتی از درخت تصمیم ایجاد شده توسط مدل Kohonen-CHAID. . . . . 70شکل 5-6- مقادیر میانگین مصرف واقعی و پیشبینی شده توسط مدل Kohonen-CHAID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71شکل 5-7- عملکرد حالتهای مختلف بر اساس معیار ارزیابی میانگین درصد قدرمطلق خطا . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 کلمات اختصاری Co2 Carbon dioxideGDP Gross Domestic ProductNI National IncomeIEA International Energy AgencyLTF Long-Term Load ForecastingMTLF Medium-Term Load ForecastingSTLF Short-Term Load ForecastingCRISP-DM Cross Industry Standard Process for Data MiningCI Computational IntelligenceC&R Classification & RegressionCHAID Chi-squared Automatic Interaction DetectionSOM Self-Organizing MapMSE Mean-Square ErrorRMSE Root-Mean-Square ErrorMAE Mean Absolute ErrorMAPE Mean Absolute Percentage Errorفصل اول: مقدمه و طرح مسئله 1-1- مقدمه انرژي به طور عام و انرژي الکتریکی به صورت خاص، از ارکان مهم رشد و توسعه اقتصادي جوامع میباشد. صنعت برق در اقتصاد ملی و تامین رفاه اقتصادی و اجتماعی کشورها ارزش زیادی دارد و جزء صنایع مهم زیربنایی است. اصولا انرژی الکتریکی تمیزترین و بهترین نوع انرژی است که به آسانی میتوان آن را به هر نقطهای انتقال داد.تأمین انرژی الکتریکی همواره یکی از نیازهای جوامع پیشرفته کنونی بوده است. با توجه به پیشرفتهای صورت گرفته در حالحاضر تقریبا اکثر فعالیتهای روزمرهی تجاری، پزشکی، صنعتی و ... با استفاده از این انرژی صورت میگیرد. با در نظر گرفتن رشد سریع جوامع، نیاز به تأمین انرژی برق هر چه بیشتر احساس میگردد.یکی از مسائلی که در این رابطه حتماً باید مدنظر قرار گیرد، زمانبر و هزینهبر بودن ساخت تأسیسات بزرگ تولید و انتقال انرژی الکتریکی میباشد. همین امر لزوم پیشبینی میزان انرژی الکتریکی مورد نیاز در دورههای بعدی را هر چه بیشتر مشخص میکند. بنابراین برای داشتن یک شبکهی قابل اطمینان باید یک دید کلی از مصرف انرژی در دورههای مصرف بعدی داشت و با توجه به آن برنامهریزی ساخت و نصب تجهیزات گوناگون شبکههای تولید، انتقال و توزیع را انجام داد. در این راستا مسألهی برآورد انرژی الکتریکی از اهمیت بالایی برخوردار میباشد که دقیقتر بودن آن به معنی استفاده بهتر از امکانات و جلوگیری از به هدر رفتن سرمایه میباشد .در ايران نيز با توجه به نيازهاي روزافزون كشور به انرژي و رشد سريع مصرف انرژي، بخصوص انرژي الكتريكي، نياز به مديريت و برنامهريزي مناسب در جهت تامين اين انرژي براي مشتركين از اهميت بالايي برخوردار خواهد بود.از سوي ديگر با توجه به تاثیر عوامل متعدد و پیچیده بر میزان مصرف انرژی الکتریکی، شناخت این عوامل و بررسی میزان تاثیر هر گروه از عوامل میتواند در تدوین الگوهای مصرف مطلوب کارا باشد. استفاده از روشهای آماری سنتی با توجه به حجم عظیم اطلاعات کارکرد مشترکین و تعدد عوامل موثر بر مصرف در زمینه برآورد انرژی الکتریکی مورد نیاز بسیار دشوار میباشد، بنابراین ابزارهای نوین فنآوری اطلاعات همچون پایگاه داده و دادهکاوی میتواند با پیشبینی دقیق میزان مصرف برق و استخراج الگوها و دانش پنهان در اطلاعات مصرفی مشترکین راهکار مناسبی در زمینهی مدیریت مصرف انرژی الکتریکی باشد. 1-2- بیان مسئله تحقیق امروزه اهمیت انرژی بر هیچ کسی پوشیده نیست. انرژی در حیات جوامع، نقش زیربنائی را ایفا میکند و به عنوان عامل اصلی هرگونه فعالیتی به شمار میرود. يكي از ويژگيهاي دنياي امروز ، استفاده گسترده از انرژي الكتريكي است. انرژی الکتریکی ما را قادر به استفاده از لوازم الکتریکی از جمله لوازم خانگی، رایانهها، تجهیزات مخابراتی، پزشکی و حملونقل، و همهی آنچه که کیفیت زندگی را افزایش میدهد، میسازد؛ مسلما بسیاری از این لوازم، در زندگی روزمره ضروری و حیاتی میباشند]6[.سهولت تبدیل انرژی الکتریکی به سایر انواع انرژی و امکان انتقال سریع آن به نقاط مختلف بر اهمیت استفاده از آن در دنیای مدرن امروزی افزوده وآن را به مهمترین منبع تامین انرژی تبدیل کرده است. این امر موجب گستردگی و مقبولیت استفاده از برق در مصارفی همچون خانگی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و سایر مصارف گردیده است. بنابراین سهم و میزان مصرف برق هر یک از بخشهای مصرفکننده از اهمیت ویژهای برخوردار است ]1[. در سراسر جهان، مشترکین خانگی درصد قابل توجهی از مصرف برق را به خود اختصاص میدهند ]7[. در سال 1390، بخش خانگی 9/30% از کل انرژی برق کشور را مصرف نموده و بعد از بخش صنعت در رتبه دوم مصرف انرژی الکتریکی قرار گرفته است ]5[