مقدمهبطور کلی انواع شرکتهای تجاری دارای شخصیت حقوقی مستقل می‌باشند و این استقلال شخصیت حقوقی موجب تفکیک دارایی و اموال و حقوق این دسته از اشخاص می‌شود. شرکتهای تجاری، بنگاه‌های اقتصادی و نهادهای مالی گاها به دلایل مختلف در صدد ادغام با یکدیگر و ایجاد تشکیلات جدید، فارغ از استقلال حقوقی قرار می‌گیرند. لذا ادغام شرکتهای تجاری موجب پیوستگی و وابستگی شرکتها در جهت کسب توان تجاری در بازارهای داخلی و خارجی می‌گردد. از جمله اهداف و مقاصد اصلی ادغام مربوط به اصل واگذاری‌های شرکتهای دولتی در اجرای اصل 44 قانون اساسی وکاهش هزینه‌ها و ریسک ناشی از ادغام صورت می‌باشد.دولت در راستای برنامه دوم، سوم و چهارم پنج ساله توسعه اقتصادی، موجبات ادغام شرکتهای تجاری را پیش بینی و حتی برای این موضوع نیز تکالیف و مزایایی در نظر گرفته بود. اما بطور مصرح برای نخستین بار بحث ادغام شرکتهای تجاری در سال 1350 یعنی بعد از لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت در قانون شرکتهای تعاونی و اتحادیه‌های تعاونی مطرح گردید.از طرفی پیش بینی تشریفات ادغام در قوانین مادر بطور کلی و در قانون برنامه پنجم توسعه ( ماده 105 ) موجبات رویه‌های ناصحیح و ابهامات در خصوص ادغام شرکتهای تجاری را ایجاد نموده است و مباحث حقوقی با نیازها و منافع تجاری تجار و دولت هماهنگ نبوده و در عمل با معضلاتی مواجه است که رفع و حل آنها مستلزم، ارائه راهکارهای مناسب بویژه در حوزه‌های مالیاتی و حقوقی و ثبتی و اجرایی است و تنها با تعریف و تدوین قانون و یا آیین نامه مناسب و کارآمد و منطبق با نیازها و واقعیت‌های موجود می‌توان با مسدود نمودن باب سوء استفاده‌های احتمالی، در تثبیت مالکیت سهامداران و شرکا و تنظیم روابط اقتصادی و حقوقی آنان و همچنین اعتبار بخشیدن به معاملات، تعهدات، قراردادها از اختلافات و طرح دعاوی در محاکم و نهادهای قضایی توفیق حاصل نمود.هر چند در لایحه اصلاحی قانون تجارت مباحثی در خصوص ادغام پیش بینی شده است و این امر نشان دهنده اهمیت موضوع از منظر قانونگذار می‌باشد، لکن تبیین مباحث حقوقی و اثار بعدی ان همچنان با ابهام مواجع می‌باشد و بنظر می‌رسد در قانون تجارت علاوه بر بیان مباحث شکلی، می‌بایستی مبانی ماهیتی ادغام نیز تشریح گردد و صرف تبیین تشریفات شکلی یک فرایند پیچیده در قوانین و مقررات، قطعا موجب اختلال در آثار واقعی ادغام می‌گردد.مباحثی مانند موافقت کارمندان و کارگران شرکتها و یا مالکین و سهامداران و همچنین دعوت به همکاری کارمندان جدید در جهت ایجاد ظرفیت‌های بروز، ایجاد موضوعات فعالیت جدید از جمله موارد دیگر مربوط به ادغام می‌باشد که می‌بایستی به آن پرداخت. اهمیت و علت انتخاب تحقیقهر چند که اهمیت ادغام در لایحه جدید قانون تجارت مورد لحاظ قرار گرفته است، لکن به طور کلی در مجموعه قوانین و مقررات تجاری و بازرگانی ایران به موضوع ادغام شرکتهای تجاری به نحو کامل و جامع و شایسته ای پرداخته نشده و وجود خلاء ها، نواقص، کاستیها و ابهام در این حوزه، مراجع مختلف از جمله اداره ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری و سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان خصوصی سازی و دیگر نهادها را با مشکلات و معضلاتی مواجه نموده و وجود رویه‌های ثبتی و تجاری متفاوت و متناقض و عدم پیش بینی و تدوین راهکارهای صحیح و کارا موجب شده است تا ادغام شرکتهای تجاری در ایران نتواند قابلیت‌ها و ظرفیت‌های موجود خود را در ایجاد اعتماد و اطمینان در جامعه تجاری ظاهر و متبلور سازد و از اینرو انجام تحقیق در این حوزه به منظور تدوین راهکارها و ضمانت اجراءهای مناسب از هر حیث ضروری به نظر می‌رسد.شایان ذکر است، مقالات متعددی در حوزه ادغام شرکتهای تجاری موجود می‌باشد، که یا بصورت ترجمه از کتب و منابع خارجی برداشت گردیده است یا اینکه به برخی از مباحث حقوقی جزء ادغام شرکتها پرداخته است، که این موارد نمی تواند موارد و آثار اصلی ادغام را تبیین و تشریح نماید.لذااهداف اصلی در این تحقیق، بررسی شیوه ای ادغام شرکتهای تجاری و نحوه ارزیابی و تقویم دارایی و مسئولیت‌های شرکتهای ادغام پذیر و ادغام شونده در راستای کسب توان در بازارهای تجاری ایران و بین الملل وکاهش ریسک و هزینه ای و صرفه جویی در امر تولید و خدمات و افزایش تنوع و تغییر و افزایش دامنه رقابت آمیز تجارت و اجرای بخشی از سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی توانمندی سازی شرکتها جهت اجرای پروژه‌های مهم اقتصادی می‌باشد.لذا با اصلاح قوانین از جمله قانون تجارت در جهت تطبیق آنها با نیازهای روز می‌توان در تسهیل امور تجاری از حیث کاربردی بسیار اثر گذار بود.سوالات اصلی تحقیق1- با عنایت به سکوت ادغام شرکتهای تجاری در قانون مادر و از طرفی رشد و ظهور نیازهای تجاری جدید در قالب شرکتهای مادر تخصصی و هلدینگ، اجرای ادغام شرکتهای تجاری بر طبق ماده 105 قانون برنامه ای توسعه می‌بایستی به چه نحوی صورت پذیرد ؟2- با توجه به اینکه بعد از ادغام شخصیت حقوقی شرکتهای ادغام شونده قبلی به نحوی از انحاء محو می‌شود، لذا منافع و حقوق اقلیت سهامداران مخالف ادغام شرکتهای تجاری به چه نحوی ملحوظ و مورد حمایت قرار می‌گیرد ؟3- با عنایت به تکالیف مقرر در اجرای اصل 44 قانون اساسی، پیش بینی ماهیت و حقوق و تکالیف شرکتهای ادغام شونده در شرکتهای دولتی به چه نحوی می‌بایست پیش بینی گردد؟4- با توجه به استقلال شرکتهای تجاری و رقابت پذیری انواع شرکت ها، فرایند ادغام چه تاثیری در بازار سرمایه و نظم پذیری فعالیت تجاری خواهد گذاشت ؟سوالات فرعی1-نحوه انتقال مسئولیت و وظایف و خسارات ناشی از عملکرد مدیران قبلی در شرکتهای ادغام شونده به شرکت ادغام پذیر به چه نحوی صورت می‌پذیرد ؟2-نظام مالی و ثبتی کشور تا چه حدی توانسته با اصول حاکم و مبانی حقوقی نسبت به ادغام شرکتهای تجاری بصورت صحیح، اقدام نماید ؟فرضیات تحقیق1-همان طور که بیان شد هر چند در لایحه جدید قانون تجارت، ادغام شرکتها ی تجاری پیش بینی شده است و اجرای آن نیز با ابهام مواجه می‌باشد لکن بطور کلی در قوانین تجاری از جمله قانون تجارت مصوب 1310 و لایحه اصلاحی آن در سال 1347، ادغام شرکتهای تجاری بصورت مصرح بیان نشده است. از طرفی در سایر قوانین و مقررات از جمله قانون مالیات و قانون برنامه‌های پنج ساله توسعه کلیات ادغام شرکتها به تصویب رسیده است. در برخی از مراجع از جمله ادارات ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری، با وحدت ملاک از ماده 111 قانون مالیات‌های مستقیم و آیین نامه اجرایی آن و همچنین قانون بخش تعاونی در خصوص ادغام شرکتهای تعاونی می‌توان نسبت به ادغام شرکتهای تجاری اقدام نمود.2-ماده 94 لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت مقرر نموده است که هیچ اکثریتی نمی تواند بر تعهدات صاحبان سهام بیفزاید. لذا چنانچه در نتیجه ادغام اموال و دارایی و دیون و مطالبات شرکتی به شرکت ادغام پذیر صورت گیرد، باعث افزایش تعهدات شرکت ادغام پذیر می‌شود. اثر مهم ادغام بر سهامداران یا دارندگان سهم الشرکه مترتب می‌گردد. بنابراین چنانچه اقلیتی از سهامداران یا صاحبان سرمایه نسبت به ادغام رضایت نداشته باشند و در تصمیم گیری رای منفی دهند، اما تصمیم ادغام با تصویب اکثریت سهامداران صورت پذیرد، موجب ضایع شدن حقوق این دسته از سهامداران می‌گردد.3-پیش بینی ادغام شرکتهای تجاری بر طبق اجرای اصل 44 قانون اساسی در جهت، اجرای اصل واگذاری‌های شرکتهای دولتی و کاهش هزینه‌ها و ریسک‌های موجود در ادغام شرکتها و بهره برداری از بر خی از معافیت‌های موجود در ظرفیت استفاده از این قانون می‌باشد. لذا به منظور اصلاح ساختار امر مدیریت شرکتهای تجاری و بالا بردن توان رقابتی و توانمند سازی شرکتها جهت اجرای پروژه‌های مهم اقتصادی می‌توان از ظرفیت قانون اجرای اصل 44 قانون اساسی کمک گرفت.4-ادغام شرکتهای تجاری می‌تواند موجب کاهش ریسک و هزینه‌ها و صرفه جویی در امر تولید گردد همچنین دامنه رقابت آمیز تجارت را افزایش دهد. برخی از شرکتها در اثر التهاب بازار سرمایه و فرار مالیاتی خود، نسبت به تشکیل شرکتها با موضوع مرتبط نموده اند که می‌توان به انواع شرکتهای سیمان و نیروگاهی اشاره نمود. اما پس از مدتی با مشکل مدیریتی و زیان انباشته مواجه گردیدند. لذا به منظور استفاده از معافیت‌های مالیاتی تا سقف سرمایه موجود و تصمیم گیری واحد و متمرکز در بازار تجاری و رقابتی نسبت به ادغام شرکتهای زیر مجموعه در شرکت مادر اقدام می‌نمایند.روش تحقیقجهت تهیه پایان نامه از روش کتابخانه ای و میدانی در گرد آوری اطلاعات استفاده گردیده است. استفاده از اسناد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و مراجع ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری و نمونه پرونده شرکتهای ادغام شده موجود در اداره کل ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری و سازمان خصوصی سازی و همچنین استفاده از کتابخانه دانشگاههای حقوقی ایران ( از جمله تربیت مدرس و تهران و شهید بهشتی ) در جهت تکمیل آن بسیار مثمر ثمر بوده است.عنوان صفحهمقدمه. 1اهمیت و علت انتخاب تحقیق. 2سوالات اصلی تحقیق. 3سوالات فرعی.. 3فرضیات تحقیق. 4روش تحقیق. 5فصل اول: کلیات ادغام شرکتهای خصوصی، تعاونی و دولتی.. 6مبحث اول: تعاریف و ماهیت ادغام. 7گفتار اول: تعریف لغوی و اصطلاحی ادغام. 8گفتار دوم : تعریف حقوقی و قانونی ادغام. 9گفتار سوم :تعریف شرکتهای تجاری.. 12گفتار چهارم: ادغام شرکتهای دولتی.. 17گفتار پنجم: ادغام شرکتهای تعاونی.. 19گفتار ششم : ماهیت حقوقی ادغام شرکتهای تجارتی.. 23گفتار هفتم: تفاوت ادغام با مشارکت مدنی.. 27گفتار هشتم : تفاوت ادغام وتحصیل شرکتها31مبحث دوم: انواع ادغام شرکتهای خصوصی و دولتی.. 32گفتار اول : ادغام افقی – عمودی.. 33گفتار دوم: ادغام ساده – ترکیبی.. 33گفتار سوم: ادغام شرکتهای دولتی.. 35گفتار چهارم: ادغام بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری.. 37فصل دوم: عناصر و شرایط ادغام شرکتها خصوصی و دولتی.. 40مبحث اول : الزامات ادغام شرکتهای خصوصی و دولتی.. 41 مبحث دوم : شرایط عمومی ادغام شرکتها42گفتار اول- شرایط حقوقی ادغام شرکت ها44گفتار دوم - شرایط مالی و مالیاتی ادغام شرکتها46گفتار سوم - شرایط ثبت ادغام شرکتها48مبحث سوم : دلایل و اهداف ادغام شرکتها خصوصی و دولتی.. 51گفتار اول - دلایل توجیهی ادغام شرکتهای خصوصی.. 51گفتار دوم - دلایل توجیهی ادغام شرکتهای عمومی.. 52فصل سوم: آثار و مباحث حقوقی ادغام شرکتهای دولتی و خصوصی.. 54مبحث اول: آثار ادغام شرکتهای تجاری.. 56گفتار اول - جانشینی تعهدات و دیون در شرکتهای ادغام شونده و ادغام پذیر. 56بند اول - تاثیر ادغام بر شرکتهای ادغام شونده56بند دوم - تاثیر ادغام بر شرکتهای ادغام پذیرو یا شرکت جدید. 60گفتار دوم : چگونگی انتقال حقوق مربوط به کارکنان و کارگران. 61بند اول - انتقال حقوق مربوط به کارکنان مشمول حقوق کار. 62بند دوم - انتقال حقوق مربوط به کارکنان مشمول قانون استخدام کشوری.. 63گفتار سوم : تاثیر ادغام شرکتهای دولتی در روند خصوصی سازی.. 64مبحث دوم: مباحث حقوقی ادغام شرکتهای دولتی و خصوصی.. 69گفتار اول: زمان انتقال تعهدات و دیون در فرایند ادغام. 70گفتار دوم: چگونگی حفظ حقوق اقلیت سهامداران یا شرکاء مخالف ادغام. 71گفتار سوم: چگونگی انتقال محرومیت‌ها و محدودیت‌های مدیران قبلی به مدیران جدید. 72بند اول : مباحث مربوط به ممنوع الخروجی.. 72بند دوم : مباحث مربوط به تخلفات مدیران قبلی.. 74گفتار چهارم : مباحث مربوط به وضعیت بازداشت سرمایه شرکتهای قبلی.. 75نتیجه گیری.. 78Abstracter. 83