-1-مقدمهشهروندی از جمله مفاهیم نو پدیدی است که به طور ویژه‌ای به برابری و عدالت توجه دارد و در نظریات اجتماعی، سیاسی و حقوقی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. مقوله «شهروندی» وقتی تحقق می‌یابد که همه افراد یک جامعه از کلیه حقوق مدنی و سیاسی برخوردار باشند و همچنین به فرصت‌های مورد نظر زندگی از حیث اقتصادی و اجتماعی دسترسی آسان داشته باشند. ضمن اینکه شهروندان به عنوان اعضای یک جامعه در حوزه‌های مختلف مشارکت دارند و در برابر حقوقی که دارند، مسئولیت‌هایی را نیز در راستای اداره بهتر جامعه و ایجاد نظم بر عهده می‌گیرند، و شناخت این حقوق و تکالیف نقش مؤثری در ارتقاء شهروندی و ایجاد جامعه‌ای بر اساس نظم و عدالت دارد. اسلام به عنوان یک دین فراگیر که به همه ابعاد زندگی بشر توجه نموده است، دستورات صریح و شفافی برای روابط اجتماعی انسانها دارد و نه تنها به کمال معنوی انسانها توجه نموده است بلکه به چگونگی ساختن جامعه‌ای نمونه نیز توجه دارد. از جمله مسائل مهم حقوق شهروندی در اسلام توجه به کرامت انسانها به عنوان اشرف مخلوقات، ارزش حیات و زندگی افراد، برابری بدون توجه به نژاد، رنگ، پوست و ...، هدفمند نمودن خلفت انسانها و بیهوده نبودن زندگی انسان می‌باشد.(رضایی پور، آرزو ،1385)1-2-بیان مسالهحقوقشهروندیدرمکاتبمختلفاعتقادیواجتماعیتعاریفگوناگونیداردمفهوماین حقوقدرفرهنگغرببیشتربرجنبههایسیاسیواجتماعیآنتکیهداردوبرالفاظیمانند تابعیتوحقرأیتکیهبیشتریدارداصولاًدربعضیازکشورهامفهوم حقوقشهروندیرا مترادفاستفادهآزادانهازفرهنگلیبرالیمیدانندودربعضیدیگرازکشورهایغربیواژهحقوق شهروندیرامساویاستفادهازحقوقاجتماعیوسیاسیهمانندحقرأیافرادتابعهمانکشور میدانند،امّامفهومحقوقشهروندیدرفرهنگجامعهاسلامی،معنائیبهمراتببسیاروسیعو گستردهایدارد. حقوقشهروندیجنبههایبسیارزیادیازحقوتکلیفرامشخصمیکندو نمیتوانآنرامحدودبهحقرأیویامواردجزئیترکردامروزهحقوقشهروندیمجموعهایاز حقوقاجتماعیحقوقسیاسیحقوققضائیحقوقزنانحقوقبزهدیدگان،حقوقکودکان و ... راشاملمیشود. درتعریفیجامعترشایدبتوانگفتحقوقشهروندیمجموعهایازقواعدومقرراتیاستکهدرجهتحفظشخصیتوکراماتانسانیدرتمامیحدودسیاسیقضائیاجتماعیبرایانسانمتصورمیباشدوجامعهوحکومتبهصورتمشترکستون اجرایآنمیباشند. بهاختصارمیتوانبهمواردیازحقوقشهروندیاشارهنمودازجملهحقزیستن،آزادی بیانواندیشهآزادیعقیدهودینحقامنیتاجتماعیو... آزادیمالکیتحقاشتغال.در يك بررسي اوليه مي توان براي قانون جديد محاسن بسياري برشمرد كه در اين نوشتار فقط به يك بعد آن مي پردازیم و آن اينكه اين قانون چندين گام موثر به سوي رعايت حقوق شهروندي برداشته است : رويكردي كه براي مردم، حكومت و دولت بسيار فرخنده و پرثمر است. اين امر بسيار موجب خرسندي است كه مقارن با طرح گفتمان حقوق شهروندي از سوي قوه مجريه و وعده تدوين منشور حقوق شهروندي و اجرايي شدن آن از سوي رييس قوه مجريه، در يك هماهنگي و يكدلي مثمرثمر قواي محترم قضاييه و مقننه نيز در فرآيند تدوين و تصويب اين قانون به ضرورت توجه به حقوق شهروندي در عمل توجه كرده و احكام بسيار مهمي را در جهت شناسايي و اجراي آن وضع كرده اند. براي نمونه به سه مصداق بارز آن اشاره مي شود. (شیبانی، ملیحه ،1384)1- در ماده (7) قانون، رعايت حقوق شهروندي مقرر در «قانون اقدام به آزادي هاي مشروع و حفظ حقوق شهروندي مصوب 15/2/1383» در تمامي مراحل دادرسي كيفري از سوي مقامات قضايي، ضابطان دادگستري و ساير اشخاصي كه در فرآيند دادرسي مداخله دارند، الزامي شده است و متخلفان را مستحق عقوبت دانسته است.2- ماده (25) به رياست قوه قضاييه اختيار تشكيل دادسراهاي تخصصي از جمله تشكيل دادسراي حقوق شهروندي را اعطا كرده است. اين نهاد سازي و به رسميت شناختن حقوق شهروندي و تعيين مرجع اختصاصي براي رسيدگي به تخلفات نقض حقوق شهروندي مي تواند به نحو غير قابل انكاري به شكوفايي در رشد حقوق شهروندي منجر شده و عزم حكومت به شناسايي و رعايت آن را به ظهور برساند.3- ماده (66) در جهت نقش دادن به سازمان هاي مردم نهاد و واگذاري كار مردم و نظارت بر حقوق شهروندي به شهروندان، اجازه داده است تا سازمان هاي مردم نهاد كه اساسنامه آنها در جهت حمايت از حقوق شهروندي است بتوانند نسبت به جرايم ارتكابي در زمينه حقوق شهروندي اعلام جرم كنند و در تمامي مراحل دادرسي جهت اقامه دليل شركت و حتي نسبت به آراي قضايي اعتراض كنند. هر يك از سه ماده اقتضاي بررسي هاي دقيق حقوقي و كاربردي را دارد كه آن را به مجال ديگري محول مي كنم. هر سه ماده پنجره يي را به فضاي روشن «شهروند مداري»، «و حق مداري شهروندان» باز مي كند و تصوير جامعه ايده آلي را ارائه مي دهد كه «حقوق شهروندي» روح آن است و حاكمان و دولتمردان خود را حافظ آن مي دانند، كه مولاعلي (ع) فرموده است: رعايت حقوق بندگان خدا پيش درآمد اداي حقوق الهي است و اداي حقوق بندگان خدا منجر به رعايت حقوق الهي مي شود. قانون آيين دادرسي كيفري جديد نشان از آن دارد كه «حقوق شهروندي» فصل مشترك گفتمان هر سه قوه است و دغدغه نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران. (حیدری نراقی، علی محمد ،1385)لذا در این تحقیق ، ما به دنبال بررسی حقوق شهروندی از قبیل حقوق شاکی و حقوق متهم در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 هستیم و ملاحظات حقوقی در این رابطه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.1-3-سوابق تحقیقدر زمینه حقوق شهروندی مقالات و کتب فراوانی به قلم تحریر در آمده است ولیکن با توجه به ارائه قانون آئین دادرسی جدید ، حقوق شهروندی در این قانون مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است.در ادامه به ارائه منابعی چند در رابطه با حقوق شهروندی می پردازیم.1- رضایی پور، آرزو (1385)، حقوق شهروندی، نشر آریان. در کتاب خود به بررسی حقوق شهروندی پرداخته است.2- پروین ، فرهاد ، (1389) حقوق شهروندی در سیره نبوی و حقوق ایران ، در مقاله خود به مهم توجه نموده است.3- فالکس، کیث (1381)، شهروندی، ترجمه ی محمد تقی دلفروز انتشارات کویر ، در کتاب خود موضوع شهروندی را مورد بررس قرار داده است.4- کاستلز، استفان و دیویدسون، آلیستر (1382)، مهاجرت و شهروندی، ترجمه ی فرامرز تقی لو، پژوهشکده مطالعات راهبردی غیرانتفاعی ، در کتاب خود این موضوع را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.5- گلدوزیان، مریم السادات (85-84)، حق دارا بودن تابعیت به عنوان حق بشری و چگونگی اعمال آن در حقوق داخلی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی. در این پایان نامه موضوع شهروندی را مورد بررسی قرار داده است6- پللو، روبر(1370)، شهروند و دولت، ترجمه ی ابوالفضل قاضی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران کتابی مهم در زمینه حقوق شهروندی است7-آشنایی با حقوق شهورندی ، معاونت آموزشی قوه قضائیه ، 1386، با ارائه مقاله ای سعی در معرفی حقوق شهروندی دارد.