شرح مختصر : عقب ماندگی مسلمانان می تواند دلایل زیادی داشته باشد. صدها نفر سخنرانی کرده اند و یا مقاله هایی را درباره ی این موضوع نوشته اند و از وضعیت مسلمین نالیده اند و در کنار بیان دلایل این عقب ماندگی راهکارهای زیادی نیز ارائه کرده اند ولی متاسفانه قبل از این که شاهد پیشرفت و توسعه همه جانبه ایران باشند، دارفانی را وداع گفتند و به تاریخ پیوستن د .راستی چرا باید چنین باشد؟؟؟ چرا ما که برای رسیدن به سعادت هیچ چیز کم نداریم، درمانده ایم؟؟ اگر یک صدم آنچه داریم ، در اختیار داشتیم ولی اهل عمل بودیم بی شک سعادتمندترین کشور جهان می بودیم . تا کی باید وضعیتمان چنین باشد؟؟ چرا وقتی که ما این همه امکانات داریم باید این طور زندگی کنیم مگر سعادتمند بودن در دنیا بر خلاف اعتقاد و دین ماست؟؟؟ چرا وقتی که ما توانایی این را داریم بهترین کشور بهترین مردم بهترین رفاه اجتماعی بهترین… داشته باشیم چرا باید آرزوی آن را داشته باشیم و مثل نسل های گذشته با این آرزو بمیریم و به تاریخ بپیوندیم. از همه می خواهیم برای یکبار دیگر که شده است در خودمان رفتارمان تجدید نظر کنیم و مشکلاتمان را و دلایلی را که موجب شده است تا حالا به جایگاه واقعی خود قرار نداشته باشیم را بررسی نماییم و با عمل کردن و رفع آنها این مسئله را حل نماییم. در این رابطه افراد زیادی سخن گفته اند و کتاب نوشته اند، این درست است که قبل از رفع یک درد نیاز است درد را و دلایل ایجاد درد را شناخت.فهرست :علل عقب ماندگی جوامع اسلامیآیا تاریخ جوامع اسلام تاکنون پیشرفته داشته استپیشرفت علم طب در جامعه اسلامیپبشرفت علوم ادبیاتپیشرفت علوم عقلیعلم فیزیک و شیمیپیشرفت جامعه اسلامی از نظر معماریپیشرفت از نظر کشاورزی و اقتصادیپیشرفت در زمینه کاعذ سازی و چاپ و تالیف کتابپیشرفت مدارس و دانشگاه هاعلتهای اصلی عقب ماندگی جهان اسلام، خصوصاً ایرانعدم عمل به دستورات دین اسلام بعد از پیامبر اکرموجود جنگهای داخلی و درگیریهای نظامی در قلمرو جغرافیایی جهاناسلام و ایرانفقدان وحدت و زمینه‌های همفکریظهور پدیده استعماروجود حکومت های استبداد گرموانع رشد کشور های اسلامیکشورهای ثروتمندآیا میتوان تعالیم دینی اسلام را عامل عقب ماندگی مسلمانان دانستعقیده به قضا وقدر ا لهیاعتقاد به آخرت و عدم دلبستگی به دنیاانتظار فرج و شفاعتاعتقاد به اصل تقیهنتیجه بررسی نقش تعالیم اسلام در پیشرفت یا عدم پیشرفت جوامع اسلامیراهکارهای برطرف کردن عقبماندگیِ کشورهای اسلامیاقدامات اساسی برای برطرف کردن عقبماندگی مسلمانان عبارتاند ازدوری از تفرقه و دوگانگی و تأکید بر اصول مشترک بنیادینپیروی از رهبری واحد و راستینشناخت غرب و دوری از غرب زدگیدور ریختن خرافاتروی آوردن به کمالات انسانی و پرهیز از مفاسد اخلاقینتیجه کلیسخن آخرمنابع