بررسی فقهی حجاب وحدود آن در مذاهب خمسه وحقوق ایران مقدمهبی هیچ شبهه ای حجاب از مسلّمات شریعت و از واجبات قطعی و ضروری آن است ولااقل فقهای امامیه در این زمینه تردیدی ندارند . وظيفه پوشش كه اسلام براى زنان مقرر كرده است بدين معنى نيست كه از خانه بيرون نروند. زندانى كردن و حبس زن در اسلام مطرح نيست.پوشش زن در اسلام اين است كه زن در معاشرت خود بامردان بدن خود را بپوشاند و به جلوهگرى و خودنمايى نپردازد.آيات مربوطه همين معنی را ذكر مىكند و فتواى فقها هم مؤيد همين مطلب است و ما حدود اين پوشش را با استفادهاز قرآن ومنابع سنت ذكر خواهيم كرد.نشانه بودن «حجاب» براي «عفاف» گريزناپذير است. پوشش، نشان عفاف است. عفت و حيا، خصلتی انسانی است كه تاريخ بر نمي تابد و مورد پذيرش تمامي انسانها بوده و هست. و انسانهای بزرگ و اديان آسماني نيز بدان توصيه كرده اند. در شريعت اسلامي نيز بر آن تأكيد فراوان شده است. همين خصلت انسانی يكی از فلسفه هاي اصلی پوشش آدمی بوده است.حيا و عفاف از ويژگيهاي دروني انسان است و حجاب به شكل و قالب و نوع و چگونگی پوشش بر مي گردد. تفاوت باطن و ظاهر يا روح و جسد و يا گوهر و صدف را مي توان به عنوان تمثيل دراين زمينه به كاربرد.پوشش اسلامی و حجاب يکي از آموزه‌های دين اسلام است که بسياری از زنان مسلمان به عنوان تکليف دينی به آن عمل مي‌کنند. بر اساس موازين حقوق بشر نيز هر انسانی از حق آزادی فکر، وجدان و دين برخوردار است. اين حق شامل اظهار عقيده و ايمان، تعليمات مذهبی و اجراي مراسم دينی به نحو فردی يا جمعی، خصوصی يا عمومیخواهد بود (ماده 18 اعلاميه جهاني حقوق بشر).عليرغم بحث‌های فراوان، برخی كشورهای اروپايی با گذراندن قانون خاص، استفاده از پوشش اسلامي را در مدارس ابتدايی و راهنمايی ممنوع كردند؛ در نتيجه، محدوديت‌هايی براي زنان و دختران مسلمان ايجاد شده است1-1-بیان مساله پوشش و حجاب یکی از موضوعات دینی مورد توجه در عصر کنونی در چوامع اسلامی است که چرایی آن از ابعاد مختلف مورد کنکاش و بازخوانی قرار می گیرد ، گاه به لحاظ تاثیر آن در امنیت اجتماعی زنان ، گاه از جهت حق یا حکم بودن آن ، گاه در میزان دخالت حکومت در امر پوشش ...و گاه تبیین جایگاه این امر در چینش قانونگذاری ضروری می نماید و ارتباط آن با سایر احکام درعرض و از طرفی رابطه طولی آن با اصول و ضوابط و قواعد و مقاصد کلان شرعی، لازم می گردد. از طرفی طراحان نظام بین المللی که اهداف و مقاصد شومی را در پشت پرده مقابله با عفاف و عزت دینی دنبال می کنند و دختران و زنان را در جهت اهداف ابزار گرایانه و سلطه مدارانه خود به سویی سوق می دهند که در طریق تأمین اصالت لذت و اصالت قدرت و منفعت خود از جایگاه ابزاری برخوردار گردند؛ از این رو به جاست که در حریم دفاع از ارزشهای معنوی و برملاسازی دستهای ناپیدای معاندین تلاشهای لازم صورت گیرد و ضوابط و معادلات و منطق دین نسبت به این حکم ارزشگذار روشن گردد. در این پایان نامه اهتمام بر آن است که پشتوانه های حکم حجاب در سیستم قانونگذاری اسلامی مورد بررسی قرار گیرد و نقش مقاصد کلان شرعی و اصول و قواعد حاکم بر اسلوب قانونگذاری مورد تحلیل و بازخوانی واقع شود و گستره اصل عفاف درتعاملات اجتماعی و تاثیر این اصل در شیوه تقنین و امر حجاب مورد بررسی قرار گیرد . و سپس ضرورت و جایگاه حکم پوشش با نگاه عقلانی و وحیانی در هرم قانونگذاری که در طول این نوشتار مستندا ارایه می گردد روشن گردد. از آن جهت که فصل مقوم و خمیر مایه حیات انسان سیرت درونی و روح « نفخت فیه مِن روحی » اوست ، لذا صورت بیرونی او بایستی به تناسب حقیقت وجودیش سامان پذیرد و جسم و جان، ماده و معنا ، وجود و ماهیت او نیازمند تعامل همسو و به موازنه ای به تناسب حقیقت و طبیعت خود نیازمند است . حال این توازن چگونه میسر است ؟! سوالی است که تاریخ زندگی بشر را پیوسته به خود مشغول داشته ، لیکن قدر متیقن برای اهل بصیرت آن است که بنابر اصل « تاثیر و تاثر سیرت و صورت » هرچه بطن حیات بشر هدفدارتر و به واقع گرایی نزدیکتر باشد متن آن از صفا و طراوت و طهارت و قانونمندی بیشتری برخوردار است . از طرفی حقیقت دین و بطن شریعت همان تنظیم قوانین برای متن طبیعت است و اصل « موازنه میان طریقیت و فطرت و طبیعت » از اصول مسلم نزد متفکرین علوم دینی است . اینجاست که اصول و مستندات عقلانی پایه های استدلال آیات وحیانی می گردد و قواعدی چون ملازمات عقلی در تثبیث حکم شرع بکار گرفته می شوند و در پس هر حکمی علتی و در پس هر علتی حکمتی و در پس هر حکمتی مصلحت و غایتی و در غایت اینکه قوام دین بر مقاصدی کلان و عالی استوار است که بر اساس آن در نظام جهان بینی توحیدی و بدنه قانونگذاری الهی، نه جای زیادت در قوانین و احکام است و نه زمینه ای برای حذف و نقصان . لذا بدعت و انحراف، کتمان و التباس ،تحریف و انفکاک همگی مذموم و محکوم به بطلان و گمراهی است . بر همین اساس اجزاء قانونگذاری اسلامی چونان حلقات زنجیره ای پیوسته و بهم مرتبطند در عین آنکه هر جزء از حکمت و مصلحت و غایت ویژه برخوردار است و به منزله و مجموعه معناداری است که جداسازی یک حکم اختلال در سیستم را بدنبال دارد و اصل وحدت حاکم بر نظام عالم بر شاکله قانونگذاری به صورتی دقیق و معناداری سایه افکنده .وضرورت توجه و تحقق « إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ ...ِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ » روشن میگردد. یعنی پروردگاری که گستره هستی از او تحقق یافت و آفرینش تو با ربوبیت او شکل گرفت ، همو قانونگذار شریعت است و خلق و امر به دست اوست .لذا برکات عالم وجودوکمال موجودات بویژه انسان، در سایه یکتایی امر خلقت وحکم شریعت است. مقاصد شرعی وحجاب ،توطئه های جهانی وحجاب برهمین اساس حکمی چون ستر و حجاب مسبوق به اهداف و غایات و حلقاتی از اصول، چون اصل طهارت ، اصل کرامت ، اصل عفت و ...است و هر یک از این اصول بعنوان مقومات قانونگذاری اسلامی در لایه های زیرین و عمیق قانونگذاری به گونه ای نهادینه شده که چتر حمایتی هر یک بر کل سیستم سایه افکنده .لذا فلسفه حجاب و ستر به فلسفه پوشش و نفی عریانی و شیوه لباس پوشیدن و اسلوب لباس پوشیدن به حفظ عفاف و حفظ عفت به حفظ تمامیت ویژگیهای انسانی است . حفظ نفس، حفظ عقل ، حفظ نسل،حفظ دین و... ، از مقاصد کلانی هستند که پشتوانه احکام شرعی در اندیشه متفکران اسلامی معرفی می گردند وکتب متعددی به تناسب مباحث وموضوعاتی چون مقاصد شرعی، فلسفه احکام،فلسفه حقوق و... دراین زمینه به رشته تحریر در امده است. لذا بجاست که در تبیین موضوعات شرعی و ترسیم جایگاه آن به پشتوانه های احکام و فلسفه آن و اصول و قواعد حاکم هم عنایتی ویژه بشود . بویژه آنکه یکی از ابزارهای نفی دیانت در عرصه تبلیغات جهانی نفی عقلانیت و منطق و استدلال از پیکره قانونگذاری دینی است . هدف از نگارش این پایان نامه ترسیم جایگاه حکم حجاب و پوشش با نگاه تبیین جایگاه مقاصدو اصول حاکم بر آن در سیستم کلان قانونگذاری و تاثیر آن در ثبات و سلامت جامعه و تاریخ انسانی است.1-2-پیشینه تحقیق حجاب در کلام الله مجيد در سوره هاي نور و احزاب به صراحت و وضوح تبيين شده است . در اين آيات شريفه حدود حجاب ، آثار و کارکردهاي آن بيان گرديده است ؛ در حقيقت ، حجاب زن مسلمان به فتوای همه ی مراجع معروف تقليد در اين زمان يکی از ضروريات دين است .» لزوم پوشيدگی زن براساس شش دليل قطعي قابل اثبات است که هر يک به تنهايی برای اثبات ضرورت حجاب کافی است : 1- قرآن کريم ، 2- روايات شريفه ، 3- سيره یاهل بيت عليه السلام ، 4- براهين عقلی، 5- فطرت و طبيعت انسانی و تاريخ. .«مورخان به ندرت از اقوامي بدوي ياد مي کنند که زنان شان داراي حجاب مناسب نبوده يا به صورت برهنه در اجتماع ظاهر مي شدند . تعداد اين اقوام به قدري نادر است که در مقام مقايسه - به قول انديشمندان - قابل ذکر نيستند و شايد بتوان گفت : وجود برخي موانع سبب جلوگيري از بروز تمايلات و استعدادهاي فطري و طبيعي آنان شده است و يا عواملی باعث انحراف آنان از مسير فطرت گشته است .» «در ايران باستان و در ميان قوم يهود و احتمالاً در هند حجاب وجود داشته است و از آن چه در قانون اسلام آمده سخت تر بوده است اما در عرب جاهليت حجاب وجود نداشته است و به وسيله ي اسلام در عرب پيدا شده است .» «اگر به لباس ملي کشورهای جهان بنگريم به خوبی حجاب و پوشش زن را در می يابيم . براون واشنايور ، نويسندهی غربی ، در کتابی به نام پوشاک اقوام مختلف ، پوشاک اقوام گوناگون جهان از عهد باستان تا قرن بيستم را به صورت مصور ارائه کرده اند . نگاهی کوتاه به اين کتاب روشنگر اين واقعيت است که در عهد باستان در ميان يهوديان ، مسيحيان ، زرتشتی ها ، يونانيان و اهالي روم ، آلمان ، خاور نزديک و برخی مناطق ديگر پوشش زن به طور کامل رعايت می شده است ، به گونه اي که زنان چين در معابر عمومی جز در پرده و ملحفه ظاهر نمی شدند و در خانه نيز دارای اندرونی و بيرونی بوده اند.» کتاب «زن در آینه تاریخ» پس از طرح مفصل علل و عوامل تاریخی حجاب، می نویسد: با توجه به علل ذکر شده و بررسی آثار و نقوش به دست آمده، پیدایش حجاب به دوران پیش از مذاهب مربوط می شود؛ و به این دلایل، عقیده عده ای که می گویند «مذهب» موجد حجاب می باشد، صحت ندارد، ولی باید پذیرفت که در دگرگونی و تکمیل آن بسیار موثر بوده است. ( علی اکبر علویقی، زن در آیینه تاریخ )پیشینه حجاب در شكل چادر بر اساس شهادت و گواهی منابع حجاب ولباس، اسناد و مدارک تاریخی زیر مبین آن است که پیشینه‌ی تاریخی که حجاب در شکل چادر، به صدها سال قبل از پیدایش قاجار در ایران بر میگردد . حجاب در شکل چادر، علاوه بر ریشه‌ی عمیق دینی، دارای ریشه‌ی عمیق تاریخی و ملی نیز هست و صدها سال قبل از پیدایش قاجار از آن استفاده می‌شده است.پوشاندن موی سرازدیرباز در همه دینها رواج داشته وزن ومرد کم و بیش ازآن پیروی می کنند. درآیین یهود ،مردان باکلاهک کوچک سیاه رنگی موی سررا می پوشانند ودرباب 14ازسفر پیدایش جنین می خوانیم :چون ریوقا (زن آینده او)از آمدن اسحاق به وسیله غلام خودآگاهی یافت ،برقع (روبند)برگرفته خودرابپوشاندی بدین روی ،زنان هم موی وروی ازمردبیگانه پنهان می کردند .درمیان رومیان ویونانیان باستان ،زنان بایستی بالباسهای بلند وموی پوشیده درروسری دراجتماع دیده میشدند.درشاخه کاتولیک مسیحیت ،زنان دیرنشین درلباس های روحانیت ،باموی پوشیده وروی بدون آرایش ،به کارهای مذهبی واجتماعی می پردازند. به عقیده پولس ،حواری معروف عیسی مسیح :نقاش رف زن است.پس اگر گیسو فرو گذارد این مایه بزرگواری است.حجاب آنچنان که درآیات قرآن درسوره های مختلف آمده ،سدی برای فعالیت اجتماعی زنان وبا پیشرفت علمی ویادگیر ی وآموختن دانش برای آنها بوده است .درنخستین دوران گسترش اسلام وزندگی پیامبر ،زنان بامردان درمیدان های جنگ دوشادوشش شرکت داشتند،باهم به نمازهای دسته جمعی ومسجد می رفتند.درمیان آنان زنان شاعر،دانشمند،پزشک وبازرگان دیده شده است.درایران قبل ازاسلام که بیشترایرانیا ن زرتشتی بودنداستفاده ازچاد ررواج داشته وپوششی بوده که موی سرزنان راپوشانده وتانزدیکی های زانومی آمده است. برای همین است که چادربیشترازآنکه سنتی عربی باشد پوششی است ا یرانی. در زمان ایرانباستان به تصاویری از بانوان ایرانی بر میخوریم که علاوه بر لباس، بدن خود را باچادری که شبیه به چادر زن امروز ایران است میپوشاندند.)مهدی قانع، «انسان پوشش و ریشههای تاریخی» پارسی ها از نظر لباس همانند مادها بودند. در مورد پوشاک خاص زنان این دوره آمده است: «از روی برخی نقوش مانده از آن زمان، به زنان بومی برمی خوریم که پوششی جالب دارند. پیراهن آنان پوششی ساده و بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه است. به زنان دیگر آن دوره نیز برمی خوریم که از پهلو به اسب سوارند. اینان چادری مستطیل بر روی همه لباس خود افکنده و در زیر آن، یک پیراهن با دامن بلند و در زیر آن نیز، پیراهن بلند دیگری تا به مچ پا نمایان است.» «لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین، گشاد، پرچین، آستین دار و یقه راست بوده است. پیراهن دیگری داشته اند که روی اولی می پوشیدند و قد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمناً یقه باز بوده است. روی این دو پیراهن چادری سرمی کردند.» زنان عهد هخامنشی عموماً چادر بر سر داشته و پیراهنهای بلندی که تا مچ پای آنان رامیپوشانده به تن میکردهاند زنان عهد ساسانی، گاهی چادر گشاد و پُرچینبه سر میکردند که تا وسط ساق پا میرسیده است. نقوشی از بانوان ساسانی دربشقابهای نقره ساخته شده است که در آن هر یک از بانوان، چادری به خود پیچیدهدارند. زنان در این دوره که احکام دینی زرتشتیان در کشور اعمال می شده است، همچنان دارای حجاب کامل بودند. در مورد پوشاک زنان چنین آمده است: «چادر که از دوره های پیش مورد استفاده بانوان ایران بوده است، در این دوره نیز به صورت مختلف مورد استعمال داشته است.» 1-3-ضرورت واهداف تحقیق چکیده مقدمه فصل اول:کلیات تحقیق 1-1-بیان مساله 1-2-پیشینه تحقیق 1-3-ضرورت واهداف تحقیق 1-4-فرضیه ها 1-5-ساختار ومحدوده تحقیق فصل دوم:اصطلاحات ومفاهیم ومباحث عام2-1-بخش اول 2-1-1- حجاب درلغت 2-1-2- حجاب در اصطلاح 2-1-3- عفاف در لغت 2-1-4-عفاف در اصطلاح 2-2-بخش دوم 2-2-1- اثرات حجاب 2-2-2- فواید حجاب 2-2-3- انواع حجاب قرآنی2-2-4- ابعاد حجاب 3-3-بخش سوم 2-3-1- حجاب درگفتار 2-3-2- حجاب رفتاری 2-3-3- حجاب وعفت2-3-4-مفهوم وابعاد حجاب درقرآن 2-3-5-هدف وفلسفه حجاب 2-3-6-حجاب چشم 2-4-بخش چهارم 2-4-1- توجه به رابطه پوشش وفرهنگ دینی 2-4-2- آثار ووفائد رعایت حجاب وپوشش دینی 2-4-3- بررسی فرهنگ حجاب وعفاف در غرب 2-4-4- زن محجبه در غرب 2-4-5- حجاب زن مسیحی 2-4-6- افزایش گرایش زنان به اسلام وحجاب در غرب 2-4-7- گسترش حجاب در دانشگاههای غربی 2-4-8- طرح قانون ممنوعیت حجاب در آمریکا2-4-9- اسلام حراسی ومقابله با حجاب 2-4-10-مسئله حجاب درزمان حکومت رسول خدا(ص) فصل سوم:مستندات حجاب 3-1-بخش اول: آیات3-1-1- حجاب درقرآن 3-1-2-تاریخ نزول احزاب ونور3-1-3-تفسیر آیه حجاب 3-2-بخش دوم : روایات 3-2-1-حجاب در روایات 3-2-2-زمان برقراری حجاب میان اسلام وایران وروم 3-2-3-شواهد در تعارض حجاب 3-2-4-روایات درباره اهمیت حجاب در نظر فاطمه الزهرا(س)3-2--5-توجه به حجاب با رویکرد عقلایی وعلمیفصل چهارم : حجاب از نظر علماء و دانشوران حقوق ایران 4-1-بخش اول :حجاب از دیدگاه دانشوران ، فقها 4-1-1- حجاب وعفاف از منظر فقهی 4-1-2- تعریف مفاهیم حجاب شرعی 4-1-3- حجاب از منظر حقوقی 4-1-4- حجاب در حقوق بین الملل 4-1-5- قلمرو حجاب 4-1-6- فتوای فقهاء درباره حجاب 4-1-7-حجاب از دیدگاه مراجع تقلید 4-2-بخش دوم : حجاب در حقوق ایران 4-2-1- ارکان جرم قانونی بی حجابی 4-2-2-رکن مادی 4-2-3-رکن معنوی 4-2-4-مراحل جرایم 4-2-5-مرحله تعقیب جرایم 4-2-6-مرحله تحقیق جرایم 4-2-7-مرحله دادرسی جرایم 4-2-8-مرحله اجرای جرایم فصل پنجم : نتیجه گیری منابع