فهرست مطالب عنوان صفحهچكيدهفصل اول:كليات پژوهشمقدمه....... .... 2بیان مسئله .. 4ضرورت واهمیت تحقیق..... .. 7اهداف تحقیق... .. 12فرضیه های تحقیق... 13تعاریف مفهومی وعملیاتی.. . 14الف-تعاریف مفهومی – جو سازمانی..... 14مدرسه سالم.. . 17مدرسه ناسالم... .. 17تعهد سازمانی.. .. 18تعاریف عملیاتی .. . 19 فصل دوم:ادبيات وپيشينه پژوهشمقدمه .. ... 23ادبیات تحقیق.... . 24مفاهم وتعاریف سلامت سازمانی. ... 24سازمان به عنوان یک سیستم اجتماعی ... 27عناصر یک سیستم اجتماعی.. ..... 28کارکرد اجتماعی پارسونز........ . 30جوسازمانی.. .. 31مفهوم سلامت.... 33سلامت سازمانی .. . 34ابعاد سلامت سازمانی ..................................................................................................... 37سطح نهادي.................................................................................................................... 37سطح اداری..................................................................................................................... 37سطح فنی ...................................................................................................................... 40ابعاد دهگانه سلامت......................................................................................................... 41خصوصیات ابعاد سلامت از نظر مایلز............................................................................... 44مدل سطح تامپسون در ترکیب نگرشهای سازمانی وسلامت سازمانی .................................... 49ویژگیهای اساسی سازمان سالم.......................................................................................... 50ویژگیهای اساسی سازمان ناسالم........................................................................................ 52مفاهیم وتعاریف تعهد سازمانی ........................................................................................ 55انواع تعهد....................................................................................................................... 59دیدگاههای مختلف در خصوص ابعاد تعهد سازمانی .......................................................... 62دیدگاه کانتر.................................................................................................................... 63دیدگاه اتزیونی................................................................................................................ 64دیدگاه ایوروسون روی..................................................................................................... 65دیدگاه استاو وسالانسیک.................................................................................................. 65دیدگاه آرجریس.............................................................................................................. 66دیدگاه بیکر..................................................................................................................... 67دیدگاه مایرواسکورمن...................................................................................................... 67مدل سه بخشی تعهد سازمانی می یروآلن.......................................................................... 69اجزاء تعهد سازمانی ........................................................................................................ 72عوامل موثر بر تعهد سازمانی ............................................................................................ 73الف- عوامل شخصی ...................................................................................................... 74ب- عوامل سازمانی ........................................................................................................ 76ج- عوامل غیر سازمانی ................................................................................................... 77ماهیت شغل وتعهد سازمانی ............................................................................................ 80انگیزش وتعهد سازمانی .................................................................................................. 81تقوی وتعهد سازمانی ...................................................................................................... 82ضرورت واهمیت تعهد مدیریت....................................................................................... 83سطوح تعهد سازمانی ...................................................................................................... 851- تعهد پایین................................................................................................................. 862- تعهد متوسط............................................................................................................... 873- تعهد بالا.................................................................................................................... 88نتایج وپیامدهای تعهد سازمانی ........................................................................................ 91مدلهای تئوریک تجزیه وتحلیل تعهد سازمانی ................................................................... 95پایه های تئوریک وتجربی رابطه رضایت شغل با تعهد سازمانی .......................................... 97نتیجه گیری از مفاهیم سلامت سازمانی ............................................................................. 98نتیجه گیری از مفاهیم تعهد سازمانی ................................................................................. 100پیشینه تحقیقات............................................................................................................... 101تحقیقات داخلی در مورد سلامت سازمانی ........................................................................ 101تحقیقات داخلی در مورد تعهد سازمانی ........................................................................... 110تحقیقات خارجی در مورد سلامت سازماني ...................................................................... 116تحقيقات خارجي در مورد تعهد سازماني .......................................................................... 124تحقیقات منطبق داخل کشور............................................................................................. 130تحقیقات منطبق خارج کشور............................................................................................ 132نتیجه گیری..................................................................................................................... 133فصل سوم:روش اجراي پژوهشمقدمه............................................................................................................................. 137روش تحقیق................................................................................................................... 137جامعه آماری................................................................................................................... 138نمونه آماری وروش نمونه گیری........................................................................................ 138روش جمع آوری داده ها................................................................................................. 140اعتبار وپایایی پرسشنامه سلامت سازمانی وتعهد سازماني.................................................... 140الف- پرسشنامه سلامت سازمانی ..................................................................................... 142ابعاد پرسشنامه سلامت سازمانی ....................................................................................... 142سطح نهادي.................................................................................................................... 142سطح اداری ................................................................................................................... 143سطح فنی ...................................................................................................................... 146پرسشنامه تعهد سازمانی .................................................................................................. 148ابعاد پرسشنامه تعهد سازمانی ........................................................................................... 148الف-تعهد عاطفی ........................................................................................................... 148ب – تعهد مستمر........................................................................................................... 149ج- تعهد هنجاری ........................................................................................................... 149روشهای آماری................................................................................................................ 150 فصل چهارم:تجزيه وتحليل داده هامقدمه............................................................................................................................. 152داده هاي جمعيت شناسي................................................................................................. 152توصيف داده ها............................................................................................................... 157تحليل آماري داده ها........................................................................................................ 159 فصل پنجم:بحث ونتيجه گيريمقدمه............................................................................................................................. 180خلاصه تحقيق................................................................................................................. 181یافته های تحقیق براساس صورت کلیه فرضیه ها:فرضيه اول...................................................................................................................... 181فرضيه دوم...................................................................................................................... 181فرضيه سوم..................................................................................................................... 182فرضيه چهارم.................................................................................................................. 182فرضيه پنجم ................................................................................................................... 183فرضيه ششم.................................................................................................................... 183فرضيه هفتم ................................................................................................................... 184فرضيه هشتم................................................................................................................... 184فرضيه نهم...................................................................................................................... 185فرضيه اصلي تحقيق (فرضيه دهم)..................................................................................... 185يافته هاي تحقيق براساس متغیرهای تشکیل دهنده فرضیه ها ............................................... 185آزمون فرضيه اول............................................................................................................ 185آزمون فرضيه دوم............................................................................................................ 187آزمون فرضيه سوم........................................................................................................... 188آزمون فرضيه چهارم........................................................................................................ 189آزمون فرضيه پنجم.......................................................................................................... 190آزمون فرضيه ششم.......................................................................................................... 191آزمون فرضيه هفتم........................................................................................................... 193آزمون فرضيه هشتم.......................................................................................................... 194آزمون فرضيه نهم............................................................................................................. 195آزمون فرضيه دهم............................................................................................................ 197نتيجه گيري..................................................................................................................... 201نتايج داده هاي توصيفي .................................................................................................. 204نتايج داده هاي استنباطي................................................................................................... 205محدوديتهاي تحقيق......................................................................................................... 208پيشنهادهاي تحقيق........................................................................................................... 209الف-پيشنهادهاي مبتني بر يافته هاي تحقيق........................................................................ 209ب-پيشنهادهاي محقق...................................................................................................... 212فهرست منابع.................................................................................................................. 214منابع فارسي.................................................................................................................... 215منابع انگليسي.................................................................................................................. 222پيوست ها....................................................................................................................... 224 فهرست جداولعنوان صفحهجدول 3-1 : تعداد دبیران مدارس راهنمایی دخترانه شهر تهران به تفکیک هر منطقه.............. 138جدول 3-2 : تعداد دبیران پنج منطقه ................................................................................ 139جدول 3-3 : گویه های مربوط به سطح نهادی .................................................................. 143جدول 3-4 : گویه های مربوط به سطح اداری ................................................................... 145جدول 3-5 : گویه های مربوط به سطح فنی ...................................................................... 147جدول 3-6 : گویه های مربوط به تعهد عاطفی................................................................... 148جدول 3-7 : گویه های مربوط به تعهد مستمر ................................................................... 149جدول 3-8 : گویه های مربوط به تعهد هنجاری................................................................. 150جدول 4-1:توزيع فراواني نمونه ها به تفكيك منطقه آموزشي............................................... 152جدول 4-2:توزيع فراواني نمونه ها به تفكيك سن.............................................................. 153جدول 4-3:توزيع فراواني نمونه ها به تفكيك سابقه كار...................................................... 154جدول 4-4: توزيع فراواني نمونه ها به تفكيك ميزان تحصيلات........................................... 155جدول 4-5: توزيع فراواني نمونه ها به تفكيك رشته تحصيلي ............................................. 156جدول 4-6:شاخص هاي آماري مربوط به متغيرهاي تعهد سازماني ...................................... 157جدول 4-7:شاخص هاي آماري مربوط به متغيرهاي سلامت سازماني .................................. 158جدول 4-8: شاخص هاي آماري مربوط به بعد ساختدهي و ابعاد سه گانه تعهد سازماني........ 159جدول 4-9:همبستگي بين بعد ساختدهي سلامت سازماني وابعاد سه گانه تعهد سازماني......... 160جدول 4-10:شاخص هاي آماري مربوط به بعد ملاحظه گري وابعاد سه گانه تعهد سازماني ... 161جدول 4-11:همبستگي بين بعد ملاحظه گري وابعاد سه گانه تعهد سازماني.......................... 162جدول 4-12:شاخص هاي آماري مربوط به بعد حمايت منابع وابعاد سه گانه تعهد سازماني.... 163جدول 4-13:همبستگي بين بعد حمايت منابع وابعاد سه گانه تعهد سازماني.......................... 164جدول 4-14:شاخص هاي آماري مربوط به بعد روحيه وابعاد سه گانه تعهد سازماني ............ 165جدول 4-15:همبستگي بين بعد روحيه وابعاد سه گانه تعهد سازماني.................................... 166جدول 4-16:شاخص هاي آماري مربوط به بعد تأكيد علمي وابعاد سه گانه تعهد سازماني...... 167جدول 4-17:همبستگي بين بعد تأكيد علمي وابعاد سه گانه تعهد سازماني ............................ 168جدول 4-18:شاخص هاي آماري مربوط به بعد يگانگي نهادي وابعاد سه گانه تعهد سازماني.. 169جدول 4-19:همبستگي بين بعد يگانگي نهادي وابعاد سه گانه تعهد سازماني ........................ 170جدول 4-20:شاخص هاي آماري مربوط به سلامت سازماني وتعهد عاطفي........................... 171جدول 4-21:همبستگي بين سلامت سازماني وتعهد عاطفي................................................. 172جدول 4-22:شاخص هاي آماري مربوط به سلامت سازماني وتعهد مستمر .......................... 173جدول 4-23:همبستگي بين سلامت سازماني وتعهد مستمر.................................................. 173جدول 4-24:شاخص هاي آماري مربوط به سلامت سازماني وتعهد هنجاري ........................ 174جدول 4-25:همبستگي بين سلامت سازماني وتعهد هنجاري .............................................. 174جدول 4-26:شاخص هاي آماري مربوط به ابعاد سلامت سازماني وابعاد تعهد سازماني.......... 175جدول 4-27:ماتريس همبستگي بين ابعاد سلامت سازماني وتعهدسازماني............................. 176جدول 4-28:شاخص هاي آماري مربوط به سلامت سازماني وتعهد سازماني ........................ 177جدول 4-29:همبستگي بين سلامت سازماني وتعهد سازماني............................................... 177 فهرست نمودارهاعنوان صفحهنمودار4-1:فراواني نمونه ها به تفكيك منطقه آموزشي.......................................................... 152نمودار 4-2: فراواني نمونه ها به تفكيك سن ..................................................................... 153نمودار4-3: فراواني نمونه ها به تفكيك سابقه كار................................................................ 154نمودار4-4: فراواني نمونه ها به تفكيك ميزان تحصيلات .................................................... 155نمودار 4-5: فراواني نمونه ها به تفكيك رشته تحصيلي....................................................... 156نمودار 4-6:مقايسه ميانگيني نمرات مربوط به متغيرهاي تعهد سازماني ................................. 157نمودار 4-7:مقايسه ميانگين نمرات مربوط به متغيرهاي سلامت سازماني................................ 158 فهرست شکلهاشکل 2-1 : عناصر سیستم اجتماعی مدرسه ....................................................................... 28شکل 2-2 : نقش های مربوط به مدیر ............................................................................... 61شکل 2-3 : ابعاد تعهد سازمانی از دیدگاه آرجریس............................................................ 66شکل 2-4 : مدل سه بخشی تعهد سازمانی می یر و آلن ..................................................... 70شکل 2-5 : عمده ترین عوامل تعهد سازمانی .................................................................... 74شکل 2-6 : مدل ویژگی های شغلی هاکمن و اولدهام ....................................................... 81چکیده تحقیقدر این پژوهش به دو ضرورت اصلی در سازمانها که امروزه از جمله مسائل مهم به شمار می رود، یعنی سلامت سازمانی وتعهد سازمانی در مدارس راهنمایی دخترانه دولتی از دیدگاه دبیران در سال 87-86 پرداخته شده است.فرضیۀ اصلی تحقیق بررسی رابطه بین سلامت سازمانی وتعهد سازمانی در مدارس راهنمایی دخترانه دولتی از دیدگاه دبیران در سال 87-86 است.هدف از این تحقیق بررسی رابطه بین سلامت سازمانی وتعهد سازمانی در جامعۀ آماری وارائه پیشنهادها وراهکارهایی جهت بهبود امور مدارس به مسئولان آموزش وپرورشجامعه تحقیق عبارت بود از : کلیۀ دبیران مقاطع راهنمایی شهرتهران که ازاین جامعه به حجم 8500 نفر، نمونه ای با حجم 380 نفر با استفاده از جدول «کرجسی ومورگان» تعیین و به صورت نمونه گیری تصادفی مرحله ای انتخاب شدبرای جمع آوری اطلاعات از سه نوع پرسشنامه مشخصات فردی، سلامت سازمانی وتعهد سازمانی استفاده شد.این تحقیق از نوع توصیفی بوده که از روش همبستگی استفاده شده است.وکلیۀ عملیات آمار توصیفی واستنباطی پژوهش با استفاده از نرم افزار spss انجام گرفت وسطوح احتمال خطا پذیریر 01/0=x منظور شد وبا توجه به آزمون فرضیه ها نتایج زیر به دست آمد. مقدمهچون انسان موجودي است زيستي و رواني، لذا نيازهاي او در قلمرو زيستي و رواني قرار دارد . سرشت نيازمند انساني او را به زندگي اجتماعي سوق مي دهدو به او مي آموزد كه بايد روابط خود را با محيط و انسان ها برقرار سازد. محيط بي جان و جاندار قادر به تاثير در او هستند، در سايه تاثيرات محيطي انسان ها ، عكس العمل نشان مي دهند وبه زبان روان شناسي از خود بروز رفتار مي كنند (عسكريان، 1383، ص 75 و 76).شخصيت هر عضو سازماني در قالب الگوهاي رفتار سازماني او مشخص مي شود، الگوهاي رفتاري فرد در سازمان مي تواند تابعي از الگوهاي مديريتي آن سازمان باشد. شخصيتي كه زيرساز آن، شخصيت خود فرد قبل از ورود به سازمان است و تاثيرات عوامل محيطي مختلف در سازمان در لايه هاي فرهنگي فرد از عوامل تشكيل دهندة شخصيت اوست. (عسکريان، 1385، ص 102)پس رفتار سازماني از كنش ها و واكنش هاييكه اعضاي سازمان با در نظر گرفتن تاثير فرهنگ و هويت سازماني، ارزش هاي رايج، هدف مشترك سازماني، هماهنگي يا فعاليت ساير افراد سازمان از خود بروز مي دهند، تشكيل يافته است. به طور كلي زماني كه فرد وارد سازمان مي شود، انتظار دارد در قبال در اختيار دادن انرژي و مهارت خود ، از سازمان دريافتي داشته باشد . يعني يك مبادله و معامله اي بين فرد و سازمان پديد مي آيد و اين رابطه زماني موفقيت آميز تلقي مي شود كه فرد احساس كند توانايي و مهارتي كه در اختيار سازمان قرار مي دهد كمتر از حقوق و مزايايي است كه دريافت مي كند و سازمان نيز با توجه به مخارجي كه افراد مي پردازند، منفعت قابل قبولي را به دست مي آورد . بنابراين هنگامي كه دو طرف موجود در رابطه سازماني خشنود باشند، پديده اي رخ مي دهد كه به آن سينرژي مي گويند(نياز آذري، 1381، ص 46 و ص 61)به عبارت ديگر فرايند رهبريت اثری مستقيم بر توانايي سازمان در ارضاي نياز هاي كارمندان، ايجاد جو مطلوب كاري و اثر بخشي دارد. اين فرايند شامل مباحثي از جمله مهارت هاي رهبريت، استراتژي ها ، رفتار، خط مش هاي مديريت يا بوروكراسي: ارتباطات، حل درگيري ها و مسائل، انگيزش، تعهد به اهداف سازماني و روحيه مي باشد (شيرازي، 1373، ص 282).يكي از عناصر عمده اي كه تشكل سازمان هاي آموزشي بدون آن امكان پذير نیستند ، نيروي انساني آموزشي آن سازمان ها يعني معلم است كه صرفاً در امر تدريس و برخوردار بودن معلم از دانش وسيع نمي تواند، ملاك اصلي براي اشتغال پايگاه اجتماعي و مقام معنوي معلم باشد، بلكه شرايط خاص ديگري نيز مي خواهد ، برخورداري از شرايط خاص، به منظور ايجاد دگرگوني هاي لازم در فتار دانش آموز و تكميل استنتاجات او از مفاهيم است (عسکریان، 1385، ص 47).بنابراين وجود نيروي انساني وفادار به اهداف و ارزش هاي سازمان و تمايل به حفظ عضويت در آن تمايل خواهد داشت كه با تمام تلاش و كوشش خود فراتر از وظايف و مسئوليت هاي تعيين شده در چارچوب شرح و شغل فعاليت مي كند . چرا كه احساس تعهد دروني و الزام عملي نسبت به وظيفه بزرگترين عامل اجرايي براي ممانعت از هر گونه قصور در انجام كار مي باشد (بابايي،1376، ص 55).از ميان همه اشكال تعهد، تعهد سازماني [1] لذت بخش تر، پر جاذبه تر، رايج تر به نظر مي رسد به طوري كه اين علاقه مندي و توجه از طريق مطالعات متعددي كه روابط بين تعهد سازماني و پيش شرطها و پيامدهايش را مورد بررسي قرار داده اند قابل مشاهده است (اشرفي، 1374).اما انچه كه به دنبال تلاش هاي علمي قابل ملاحظه اي كه در دهه هاي اخير صورت گرفته و در پي توضيح و سنجش جو اجتماعي مدارس بوده، بحث سلامت سازماني[2] جلب نظر مي كند.سلامت سازماني به وضعي فراتر از اثر بخشي كوتاه مدت سازمان دلالت داشته و به مجموعه اي از خصايص سازماني نسبتاً پر دوام اشاره مي كند،يك سازمان سالم،به اين معنا ، نه فقط در محيط خود پايدار مي ماند،بلكه دردراز مدت قادر است به اندازه كافي با محيط خود سازگار شده، توانائيهاي لازم را براي بقاي خود پيوسته ايجاد كند و گسترش دهد (مايلز، 1969).در اين تحقيق بحث سلامت سازماني و رابطه آن با تعهد سازماني از ديدگاه دبيران مطرح است.كه جهت رسيدن به وضع مطلوب و اثر بخش كه ناشي از رضايت شغلي درسازمان (مدارس) است مي توان به عوامل مختلفي از جمله سلامت سازماني اشاره كرد كه در راستاي تحقق سلامت شازماني، تعهد سازماني نيز برآورده خواهد شد ، كه اين تحقيق رابطه بين اين دو مقدار مي باشد. بيان مسئله بسياري از مردم در داخل يك سازمان متولدشده ، در سازماني ديگر تحصيل كرده و بسياري از دارايي خود را از سازمان كسب كرده اندو در درون يك سازمان از دنيا رفته اند. بسياري از فعاليت هاي آنها توسط سازماني به نام دولت تنظيم مي شود اكثر افراد بالغ بهترين ايام عمرشان را به كار براي سازمان ها و داخل آنها مي گذرانند . پس سازمان ها تاثيري بر زندگي انسان ها ندارند و توجه به علل و چگونگي اقدامات سازمان ها لازم است (الواني، 1380، ص 16).يكي از چار چوب هاي نظري مشهور سودمند در مورد تعريف و توضيح و سنجش جو اجتماعي مدارس سلامت سازماني است انديشه سلامت كامل در اين سازمان ، توجه را به عواملي كه رشد و شكوفايي آن را تسهيل و نيز به شرايطي كه از پويا ييهاي كامل آن جلويگري مي كنند، جلب ميكند.بررسي سلامت سازماني يك سازمان آموزشي ، احتمالاً در ايجاد تعهد سازماني و رضايت شغلي نيز ياري بخش است.يك سازمان سالم، نه فقط در محيط خود پايدار مي ماند، بلكه در دراز مدت قادر است به اندازه كافي با محيط خود سازگار شده، توانائيهاي لزم را براي بقا خود پيوسته ايجاد كندو گسترش دهد (مايلز1999).انسان كوشش مي كند كه بر اساس يك عمل فكري مبناي معقول براي رفتار خود بيايد. علت اين است كه انسان در بين صد ها هزار انواع موجودات كه داراي مغز هستند، تنها موجودي است كه در بسيار موارد با‌آگاهي نسبت به خود و دنياي اطراف تفكر مي نمايد و با توجه به عوامل ارثي و پرورش شخصيت خودرفتار خاصی را صحيح و منطقي جلوه مي دهد. رفتار مفهوم هدفمدار[3] است. يعني جهت حصول هدف خاصي برانگيخته مي شود و ممكن است همواره آگاهانه و به صورت ناخودآگاه سرزند. واحد اساسي رفتار فعاليت [4] است. به عبارت ديگر رفتار سلسله اي از فعاليت ها است كه در يك واحد زماني از يك نفر بروز مي كند (نياز آذري، 1381، ص44).پس فردي كه به عضويت يك سازمان آموزشي درآمده، وظيفه وشغلي به اومحول شده و از ان پس ارتباط و تعهد بين او وسازمان آموزشي ايجاد مي شود. (نياز آذري، 1381،ص 47).بنابراين يكي از دغدغه هاي بسياري از سازمان ها به ويژه سازمان هاي آموزشي كه رابطه تنگاتنگي با انسان ها دارد و از حساس ترين و پيچيچده ترين سازمان ها به حساب مي آیند . تعهد نيروهاي انساني اين سازمان ها به كار و حرفه خويش است چرا كه بدون تعهد و دلسوزي مربی نمي تواند رابطه مطلوبي با كاركنان و به ويژه دانش آموزان برقرار كند و وظيفه ي خطير آموزش و پرورش را در آن ها به منصه ظهور برساند و از آنجايي كه عوامل بسياري در اين امر دخيل هستند پس مطالعه ی اين عوامل به ما كمك مي كند شرايط و ويژگي هاي محيط سالم را كه از هر گونه فشار نابجا از طرف محيط خارجي بوده و نيز ارتباط منطقي با جامعه دارد، را بشناسيم و با استفاده ي بهينه از تمامي عوامل بتوانيم تمامی شرايط را براي تعليم و تربيت فراهم سازيم.تعهد سازماني مقولة مهم و حياتي در سازمان ها بوده كه عمر نسبتاً كوتاهي از آن در مديريت رفتار سازماني سپري شده است. تعهد سازماني افراد با توجه به ساختار سازمان از لحاظ تمركز، تكراري بودن، ارتباطات مناسب، اندازه سازمان، حقوق و فرصت هاي ارتقاء،عادلانه بودن، توزيع انسجام، بار نقش و همچنين ويژگي هاي فردي شامل مشاركت شغلي،سابقه فرصت، ميزان تحصيلات، تجربه خدمت و ويژگي هاي محيطي شامل فرصت هاي شغلي و مسئوليت خانوادگي تفاوت دارد (ساروقي، 1375، ص68).هر اندازه فرد در شغل محوله داراي سطح بالاتري از مسئوليت ، استقلال و شغل مورد علاقه و غير تكراري باشد تعهد سازماني بيشتري ابراز مي دارد، همچنين افرادي كه از سرپرستان خود و عدالت ارزيابي بازده كاري خويش، رضايت بيشتري دارند و احساس مي كنند كه سازمان در مسائل رفاهي به آنان توجه بيشتري دارد، سطح تعهد بالاتر دارند،در مقابل فرصتهاي ارتقاء شغل كمتر، تنش بيشتر و ابهامات مربوط به شغل تمايل به نشان دادن سطح پايين تر تعهد را به وجود مي آورد(استرون، 1377، ص 73)عدم احساسات تعهد مشكل بزرگي درسازمان ها ايجاد مي كند كه عملكرد نيروي انساني را تحت تاثير قرار مي دهد كه با عوامل زيادي در ارتباط است و يكي از ان ها عوامل محيط و جو سالمي است كه در سازمان برقرار است.بررسي سلامت سازماني مدارس راهنمايي دخترانه در این پژوهش از اين جهت اهميت دارد كه نشان مي دهد وضعيت موجود اين مدارس در ابعاد شش گانه سلامت سازماني چيست ؟و همچنين تعهد سازماني آنها به چه ميزان است و ثانياً هر يك از ابعاد شش گانة سلامت سازماني داراي چه رابطه با اجزاء سه گانه تعهد سازماني (عاطفي، هنجاري، مستمر) مي باشد كه اين ميزان از ديدگاه دبيران مدارس راهنمايي دخترانه بررسي مي شود.و با بررسي سلامت سازماني در رابطه آن با تعهد سازماني مشخص شود تا چه ميزان سلامت سازماني و تعهد سازماني در جامعه مورد نظر با هم رابطه دارند تا از اين طريق بتوان موانع را شناسايي كرد تا بدين گونه مشكلاتي كه در سر راه بازدهي منابع آموزشي كه گريبانگير آموزش و پرورش است، كاهش يابد. چون كه اگر مدارس از سلامت سازماني برخوردار نباشد، موجب نامطلوب شدن رفتار سازماني كاركنان خواهد شد.با توجه به مطالب مذكور : محقق در راستاي پاسخ يابي به سوالات زير قرار دارد؟- سلامت سازماني موجود در مدارس راهنمايي دخترانه شهر تهران از نظر دبيران در چه حدي است؟- بين سلامت سازماني و تعهد سازماني چه رابطه اي وجود دارد؟ ضرورت و اهميت تحقيق: آموزش و پرورش كه داراي هدفهاي معنوي و اقتصادي است و سعي دارد كه فرد را درتحقيق آن هدفها به فعاليت نهادي وا دارد، امروزه دربيشتر جوامع از اهميت خاصي برخوردار است اهميت عمده نهاد آموزش و پرورش در نقش اجتماعي آن است كه با توجه به سازندگي فرد، در آماده نمودن او جهت زندگي در ميان انسان ها نيز همت گماشت، اين نقش با دادن يك سري از دانستني ها ناشي شده از فرهنگ جمعي بر فرد، برآورده مي شود و بدين نحو، تعليم و تربيت ضمن دادن آمادگي به شخص جهت رفع نياز هاي مادي و معنوي خود، در كمك به مرتفع ساختن حوائج جمعي نيز او را آماده مي سازد (عسكريان،1376، ص 11).پس آموزشگاه كه به منزله ركن اساسي سازمان تعليم و تربيت رسمي در تحقق هدف هاي مذكور كوشش مي كند امروزه به عنوان مهمترين عوامل ايفاگر نقش انسان سازي به شمار مي رود و به عنوان يك واقعيت اجتماعي ، ارتباطي مستمر با جامعه پيدا مي كند (همان منبع،ص14)در مسير تحول و توسعه جوامع به خصوص جوامع صنعتي نقش نيروهاي انساني واجد تعليم و تربيت صحيح و متخصص بسيار زياد بوده است و آموزش و پرورش پويا و سالم نقش كليدي در پرورش اين نيرو ها را دارا است.سلامت به معناي فقدان بيماري و نارسايي به طور معمول در يك ارگانيسم (موجود زنده) مطرح مي شود كه به زعم ماتيو مايلز [5] صرف نظر از مشكلاتي كه «ارگانيسم پنداري سازمان » و «نوع آرماني» بودن مفهوم «سلامت كامل » به بار مي آورند رويكرد «سلامت سازماني» از لحاظ فهم پويايي هاي سازمان ها و پژوهش و كوشش در جهت بهسازي آن ها ، مزاياي علمي قابل ملاحظه اي دارد .پارسونز معتقد است كه همة نظام هاي اجتماعي بايد براي استمرار فعاليت و رشد و بقاي خود، چهار مسأله اساسي زير را حل كنند: ( اسكات، ترجمه بهرنگي،1373، ص156 )1- به دست آوردن منابع كافي و انطباق با محيط (كاركرد انطباق)2- يقين و تحقق هدف ها (كاركرد تحقق هدف ها )3- حفظ همبستگي در درون نظام (كاركرد يگانگي)4- ايجاد حفظ ارزش هاي بي همتاي نظام (كاركرد پنهان يكپارچگي هنجاري)بنابراين ساز مانها از جمله مدارس؛ بايد دو دسته نياز هاي ابزاري [6] (انطباق و تحقق هدف) و نياز هاي بياني [7] (يگانگي اجتماعي و يكپارچگي هنجاري ) را اضافه كنند . در واقع فرض بر اين است كه سازمان هاي سالم هر دو دسته نياز هاي فوق را تامين ميكنند .در چارچوب جديد ، سلامت سازماني مدرسه به وسيله شش بعد كه روي هم رفته الگوهاي رفتار و تعامل هاي ويژه درون مدرسه را تشكيل مي دهند، توصيف مي شود اين ابعاد عبارتند از :يگانگي نهادي،نفوذ مدیر، ملاحظه گري، ساخت دهي، پشتيباني منابع، روحيه و تاكيد علمي . اين اجزاي مهم هر دو دسته نياز هاي ابزاري بياني نظام اجتماعي راتامين كرده سطح مسئوليت و نظارت موجود در مدرسه را معرفي مي كنند.از طرفي ديگر بيان تعهد مساله اي است كه سده ها پيش از اين مورد توجه پيشوايان ديني ما بوده است و اين بزرگواران در گفتارها و نوشتارهاي خود اين مساله را به روشني بيان كرده اند. در عهد نامه حضرت علي بن ابيطالب عليه السلام به مالك اشتر موضع انتخاب كارگزاران متعهد مطرح شده و لزوم رعايت آن به وضوح يادآوري شده است.امروزه در ادبيات رفتار سازماني، تعهد سازماني به عنوان يكي از نگرش هاي مربوط به كار در دهه هاي اخير تحقيقات زيادي را شامل شده است اين تحقيقات بيانگر آن است كه عومل موثر بر تعهد سازماني و همچنين نتايج حاصل از پيامد هاي تعهد سازماني قابل توجه بوده ومورد علاقه بسياري از صاحب نظران رفتار سازماني واقع گرديده است.به عقيده سالانسيك[8] تعهد حالتي است در انسان كه در‌آن فرد با اعمال خود از طريق اين اعمال اعتقاد مي يابد كه به فعاليت ها تداوم بخشد و مشاركت موثر خويش را در انجام آن ها حفظ كند (پرتر و همكارانش، 1974) .تعهد سازماني رادرجة نسبي هويت فرد با سازمان و مشاركت او در آن تعريف كرده اند . در اين تعريف، تعهد سازماني سه عامل زير را شامل مي شود:1- اعتقاد به اهداف و ارز شهاي سازمان2- تمايل به تلاش شديد در راه سازمان3- خواست عميق ادامه عضويت درسازمان (ساروقی1374، ص146).از جايي كه سازمان هاي تربيتي تغذيه دهندة ساير سازمان ها هستند لذادر جوامع پيشرفته موسسات تربيتي از اهميت خاصي برخوردارند (عسكريان، 1373، ص 33).بنابراين نظام هاي آموزشي به مربياني نياز دارد كه با تعهد سازماني بالا به نفع نظام آموزشی فراتر از وظايف محوله تلاش نمايند. چرا كه چنين مشاغل حساسي ازاهميت ويژه اي برخوردار بوده و ضمانت تعليم و تربيت فرزندان در جامعه درگرو تعهد دبيران مي باشد كه بارفتار خود بردانش آموزان بر‌آنان تاثير مي گذارند .از دلايل اهميت اين موضوع آن است كه تعهد سازماني به عنوان يك نگرش و طرز تلقي كاري قادر است در عملكرد رفتاري دبيران نقش قابل ملاحظه اي داشته باشد و اطلاعات مفيدي را جهت تحقق اهداف و بهبود عملكرد براي دبيران فراهم آورد و نشان مي دهد كه تا چه ميزان اجزاء سه گانه تعهد در مدارس وجود دارد .از طرفي سلامت سازماني نيز از اين جهت اهميت دارد كه نشان مي دهد وضعيت موجود در مدارس در ابعاد شش گانه سلامت سازماني چگونه است ؟ نقاط قوت و ضعف اين مدارس در كدام ابعاد است؟آيا دبيران از روحيه خوب و بالايي برخوردارند؟ تا چه حدي به تحصيل و آموزش اجر و بها داده مي شود؟رفتار مديران با دبيران بيشتر رابطه دار است يا ضابطه مدار ؟ در مدارس كه محيط آموزشي محسوب مي شوند و بايستي روابط انساني در آن بيشتر مطرح باشد آيا رفتار مديران بيشتر همراه با ملاحظه و مراعات است يا متكي بر قوانين و مقررات و ساختدهي وظايف و اين كه چه كاري ، چه موقع، در چه مكاني و چگونه انجام شود .سلامت سازماني روشن مي سازد اين آموزشگاهها آيا از امكانات و تجهيزات و منابع لازم و كافي براي آموزش و تحصيل و تدريس برخوردار هستند؟ آيا شرايطي فراهم است كه وسايل آموزشي در اختيار دانش آموزان و دبيران قرار بگيرد ؟ سلامت سازماني نشان دهندة نوع رابطه مدير با كاركنان و رؤسا است و مشخص مي كند آيا مدير مدرسه از توانايي اداره امور و هماهنگي بين اعضاء برخوردار است ؟ سلامت سازماني از جنبة ديگري حائز اهميت است و آن اين كه نشان دهندة رابطة مدرسه با جامعه است سلامت سازماني روشن مي سازد ميزان مشاركت و يا دخالت اولياء در امور اداري و آموزشي مدرسه چگونه است ؟ آيا مدارس راهنمايي نسبت به پيشنهادها و علايق والدين در امور آموزشي مدرسه علاقه مند هستند؟پس براي ان كه جامعه اي پيشرفته و سالم داشته باشيم و براي آن كه مدرسه اي سالم داشته باشيم بايد تمام عوامل آن با هم هماهنگ باشند و جوي مناسب بر‌آن حاکم باشد، پس جو مفهومي بسيار مهم و اساسي است كه يكي از ديدگاه هاي جو مدارس مفهوم پويائي هاي سازماني (سالم – ناسالم) مي باشد، حال اهميت سلامت سازماني در چيست ؟ يك سازمان همواره براي بقاي خود با مشكلات موجود چه در ارتباط با محيط و چه در درون سازمان مبارزه مي كند . لازمه مبارزه با مشكلات، شناخت آنها و ابعاد مختلف آنها مي باشد. سازمان سالم، سازماني است كه براي ادامه ي حيات خود قادر است به هدفها و مقاصد انساني خود دست يابد ، موانعي كه در دستيابي به اهدافش با آن مواجه مي شود ، بشناسد و اين موانع را از پيش پا بر دارد . سازماني سالم است كه درباره ي خود و موقعيتي كه در آن قرار گرفته واقع بين باشد قابل انعطاف باشد و براي مقابله با هر مشكلي بهترين منابع خود را به كار گيرد ( ساعتچي، 1374، ص 101).وضعيت سلامت سازماني يك اصل تعيين كننده ي پيشرفت تحصيلي دانش آموز،تعهد سازماني كاركنان، گرايش انساني معلمان و اعتماد معلمان به همكارن و مديران مدارس است. مدارس سالم معلماني متعهد دارند كه به يكديگر و به مدير اعتماد دارند و به معيار هاي تحصيلي بالاتر معتقدند . داراي جو باز هستند و معلمان و دانش اموزان موفقي دارند در چنين مدارس پيشرفت آموزشي و رشد حرفه اي معلمان، هدفهاي قابل تحقيق محسوب مي شود (علاقه بند، 1378، ص 28 و 29).پس مي توان گفت كه سلامت سازماني يكي از عوامل اثر گذار براي ادامه ي حيات سازمان هاي آموزشي مي باشد و در ميزان تعهد معلمان و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تاثير بسزايي دارد با توجه به ابعاد متفاوت ، مي توان در سياست گذاري ها و برنامه ريزي ها و تعيين اهداف طوري عمل كرد تا كاستي ها و نواقص امور به حداقل كاهش يابد . اهداف تحقيق : هدف كلي : در اين تحقيق هدف كلي عبارتند از :بررسي رابطه بين سلامت سازماني و تعهد سازماني از ديدگاه دبيران در مدارس راهنمايي دخترانه دولتی شهر تهران .اهداف ويژه : اهداف ويژه در اين تحقيق عبارتند از : 1- بررسي رابطه بين سلامت سازماني در بعد ساخت دهي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري2- بررسي رابطه بين سلامت سازماني در بعد ملاحظه گري و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري3- بررسي رابطه بين سلامت سازماني در بعد ساخت دهي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري4- بررسي رابطه بين سلامت سازماني در بعد حمايت منابع و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري5- بررسي رابطه بين سلامت سازماني در بعد تاكيد علمي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري6- بررسي رابطه بين سلامت سازماني دو بعد يگانگي نهادي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري فرضيه هاي تحقيق: فرضیه اصلی :بين سلامت سازماني و تعهد سازماني معلمان در مدارس راهنمايي دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد. فرضيه هاي جزئي : 1- بين سلامت سازماني در بعد ساختدهي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري رابطه وجود دارد.2- بين سلامت سازماني در بعد ملاحظه گري و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري رابطه وجود دارد.3- بين سلامت سازماني در بعد روحيه و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري رابطه وجود دارد.4- بين سلامت سازماني در بعد حمايت منابع و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري رابطه وجود دارد.5- بين سلامت سازماني در بعد تاكيد علمي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري رابطه وجود دارد.6- بين سلامت سازماني در بعد يگانگي نهادي و تعهد سازماني معلمان در جامعه آماري رابطه وجود دارد.7- بين سلامت سازماني وافزايش تعهد عاطفي در جامعه آماري رابطه وجود دارد.8- بين سلامت سازماني وافزايش تعهد مستمر در جامعه آماري رابطه وجود دارد.9- بين سلامت سازماني وافزايش تعهد هنجاري در جامعه آماري رابطه وجود دارد.10- بين سلامت سازماني وتعهد سازماني در جامعه آماري رابطه وجود دارد.تعاريف مفهومي وعملياتي الف:تعاريف مفهومي جو سازمانيجو يا اقليم اصطلاحي است كه به ادراك معلمان از حيطه عمومي كار در مدرسه اطلاق مي شود و متأثر از سازمان رسمي، غير رسمي، شخصيت افراد رهبري سازمان است،به عبارت ساده تر مجموعه اي از خصوصيات داخلي كه موجب تمايز مدارس از يكديگر شده و در رفتار اعضاء آنهاتأثير دارد، جو سازماني مدارس ناميده مي شود (مسيكل، ترجمه عباس زاده، 1371،ج 2، ص 17).يكي از چارچوب هاي نظري مشهور و سودمند در مور توضيح سنجش جو اجتماعي مدارس، «سلامت سازماني» [9] است. پايه و اساس اين نظريه بر مطالعات و تحقيقاتي كه پارسونز و همكاران او بالز و شيلز[10] (1967) انجام داده اند قرار دارد . پارسونز معتقد بود اگر جامعه بخواهد از بقاء و توسعه برخودار باشد، لازم است چهار مشكل عمومي را كه در مقابل همه سيستم هاي اجتماعي قراردارد،به طور موفقيت آميزي حل كند، اين مسائل عبارتند از : انطباق [11] (سازگاري) با محيط اطراف، كسب هدف [12] (هدف سازگاري)، يگانگي [13] يا حفظ هدف دربين اعضاء ، ايجاد و ناپيدايي [14] كه دربرگيرندة حفظ و تجديد الگوهاي انگيزشي و فرهنگي است (هوي و ميسكل، 1382، ص 67).سلامت سازماني مطرح شده در اين تحقيق در چهارچوب طرح پارسونز در سه سطح فني و اداري و نهادي و شش بعد : ساختدهي، ملاحظه گري، حمايت منابع، روحيه، تاكيد علمي – يگانگي نهادي در مدارس دخترانه راهنمايي شهر تهران مي پردازد.1-سطح فني:محصول سازمان را توليد مي كند. در مدارس كاركرد تفكيكي عبارت از فراگرد آموزش و يادگيري است كه معلمان مستقيماً در اين رابطه مسئوليت دارند. دانش آموزان تعليم ديده و تربيت يافته محصول مدارس هستند و كل خرد سيستم تكنيكي به گرد محور مشكلاتي مي چرخد كه به آموزش و يادگيري اثر بخش مربوط است. اين سطح فني داراي ابعاد و روحيه و تاكيد علمي است.الف: روحيه : به احساس اطمينان، اعتماد، همدردي و دولتي كه در بين معلمان وجود دارد اشاره ميكند .ب: تاكيد علمي: به تاكيد مدرسه براي يادگيري دانش آموزان اشاره مي كند . اهداف علمي سطح بالا ولي قابل حصول براي دانش آموزان وضع شده است (هوي و ميسكل 1382، ص 451 و ص 453)2- سطح نهادي :سازمان را با محيط پيوند مي دهد . داشتن مشروعيت و حمايت اجتماعي براي مدارس اهميت دارد. مديران و معلمان براي انجام وظايف خود به طور هماهنگ، بدون فشار غير لازم و دخالت افراد و گروه ها از خارج از مدرسه به پشتيباني نياز دارد كه اين سطح داراي بعد يگانگي نهادي است:الف : يگانگي نهادي: مدرسه اي را توضيح مي دهد كه داراي يگانگي در برنامة آموزشي خود مي باشد مدرسه به علايق كوچك از طرف جامعه محلي و درخواست هاي والدين مستعد است و قادر است كه به طور موفقيت آميزي با نيروهاي بيروني مخرب سازش كند. (نياز نهادی )(همان منبع)3-سطح اداري: ميانجي تلاش هاي داخلي سيستم بوده، آنها را كنترل ميكند، فراگرد اداري عبارت از كار كرد مديريت است،فراگردي كه از نظر كيفي از تدريس متفاوت است مديران، كاركنان اداري اصلي در مدارس هستند آنان بايد راه هايي پيدا كنند كه وفاداري و اعتماد معلم را توسعه داده وی را براي تلاش بيشتر بر انگيخته و در امور مدرسه هماهنگي ايجاد كنند، مديريت، خرد سيستم فنی را به دو طريق كنترل نموده و به آن خدمت ميكند. اول بين معلمان و‌آنهايي كه خدمات مدرسه را دريافت مي كنند (دانش آمزوان و والدين) ميانجي گري ميكند و دوم براي تدريس اثر بخش منابع لازم را تهيه مي كند، بنابراين نياز هاي معلمان مورد توجه اصلي مديريت است. كه اين سطح داراي ابعاد ملاحظه گري (رعايت) ، ساخت دهي و حمايت منابع است.الف: ملاحظه گري (رعايت): نشان دهنده رفتاري از مدير است كه دوستانه، حمايتی، بازو و همكارانه است (نياز بياني)ب: ساختدهي: به رفتاري از مدير اشاره ميكند كه وظيفه مدار و موفقيت مدار است . مدير انتظارات خود را به هيئت آموزش روشن كرده، استانداردهاي دقيق عملكرد را حفظ مي كند (نياز ابزاري)ج: حمايت منابع : به مدرسه اي اشاره مي كند كه داراي موارد و وسايل آموزشي لازم بوده و وسايل اضافي ديگر به راحتي قابل حصول است. (نياز ابزاري) (هوي و مسيكل، 1382، ص 453)«ماتيو مايلز»[15] روانشناس و صاحب نظر آموزش و پرورش، اولين نظريه پرداز سلامت سازماني است او در سال 1965 در مقاله مفصلي و توضيح ابعاد اين مفهوم پرداخت. او ده بعد سلامت سازماني را تحت سه عنوان اصلي معرفي كرد. سه بعد اول مربوط به وظيفه هستند، سه بعد دوم به وضع دروني سيستم و نيازهاي نگهداري مربوط مي شوند و چهار بعد ديگر تحت عنوان رشد و تغيير توصيف شده اند (Akbaba.1999,P.2)1- تمركز هدف [16] 2- كفايت ارتباطات [17] 3- تبديل بهينه قدرت [18]4- كاربرد منابع[19] 5- انسجام [20] 6- روحيه [21] 7- نوآوري[22]8- اقتدار[23] 9- سازگاري[24] 10- شايستگي مشكل گشايي[25]پس از مايلز صاحب نظران ديگر به پيگيري و تكميل اين مفهوم پرداخته و چارچوب نظري و ابزاري براي سنجش و ارزيابي آن پديد آوردند. كميستون و سانابند[26] (1973؛ 1975) يك پرسشنامه سلامت سازماني تهيه كردند داراي پنج بعد تصميم گيري،روابط ميان فردي، نوآوري ، استقلال و روابط مدرسه – جامعه بود .هوبرت[27] (1984) در پرسشنامه سلامت سازماني خود ابعاد روحيه ، قوه توافق (انطباق)،كاربرد بهينه قدرت، انسجام، رهبري و برنامه ريزي را مورد تاكيد قرار داده (AKbaba,1999,P.S).مدرسه سالم: مدرسه سالم از فشار هاي نامعقول محيط ووالدين محفوظ است و مدرسه در مقابل تلاش هاي والدين براي تحت تاثير قرار دادن سياست هاي مدرسه به طور موفق مقاومت ميكند . مدير يك مدرسه سالم رهبري پويايي ايجاد مي كند كه هم وظيفه مدار و هم رابطه مدار است. چنين مدرسه اي حامی معلماني است مع هذا آنان را هدايت كرده و استانداردهاي عملكرد بالاتر ولي قابل حصول براي دانش آموزان مد نظر مي گيرند . استاندارد هاي عملكرد بالا را حفظ ميكنند و محيط يادگيري منظم و جدي است. علاوه بر اين دانش آموزان با انگيزه زيادي در امور علمي و تحصيلي سخت كار مي كنند و به آنهايي كه در امور علمي موفقيت دارند احترام ميگذارند، وسايل كلاس و مواد آموزشي در دسترس همه است. بالاخره در يك مدرسه سالم معلمان يكديگر را دوست می دارند و به همدیگر اعتماد کرده و درکار خود دلسوز هستند وبه مدرسۀ خود افتخار می كنند (هوي و ميسكل ، 1382 ، ص 457)مدرسه ناسالم : مدرسه ناسالم نسبت به نيروهاي مخرب خارجي آسيب پذير است و معلمان و مديران زير حملات خواسته هاي معقول والدين و گروه هاي محلي به طور كلي خواسته هاي موقتي مردم، قرار دارند. مدير ره?