چکيدههدف اصلي پژوهش حاضر بررسي ضرورت و امکان آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني دانشگاه ها است. بر اين اساس، دو سؤال پژوهشي پيرامون «ضرورت آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني» و «امکان آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني» مطرح و مورد مطالعه و مصاحبه از صاحبنظران و بررسي هاي نهايي قرار گرفته است. روش انجام پژوهش از نوع روش زمينه اي(گراند تئوري) بوده است.يافته ها مبين آن است که ضرورت و امکان آموزش فلسفه در فضاي کنوني آموزش عالي با لحاظ هسته استادپروري که با هدف تربيت دانشجو فيلسوف و نخبه مد نظر مي باشد قابل تحقق است. از طرفي اين هسته با توجه به روش مصاحبه نيمه ساختاريافته عميق که از متخصصين آموزش فلسفه صورت پذيرفته است و بر اساس تحليل کيفي و عقلاني برگرفته شده از محتواهاي مکتوب و متن مصاحبه ها در 5 بعد تعريف و تبيين نقش استاد فلسفه ورز، بازتعريف مفهوم دانشگاه فلسفه ورز، نقش محوري دانشجو(يادگيرنده فعال) فلسفي، جايگاه برنامه درسي آموزش فلسفه در آموزش عالي و ارزش يابي آموزش فلسفه و فلسفه ورزي تعريف مي گردد که در مجموع در 38 مقوله از جمله: زندگاني غايت مند و هدف مدار، تفکر زمينه مند ساحت مدار، مهارت(فعاليت و گفتگو) فلسفي، پژوهش گري(کنجکاوي و جستجوگري) و ... مي پردازد و براي هر بعد مقوله اي را مي سنجد و در پايان نيز به محدوديت و چالش هاي پيش رو در آموزش فلسفه به دانشجويان علوم انساني مي پردازيم. اين مدل 5 وجهي راهگشاي مبنايي و اجرايي ما در فضاي آموزش عالي براي رسيدن به اهداف چون منش فلسفي، نگرش فلسفي، توليد علم و شناخت مباني علم و زندگاني فلسفي مي باشد. البته نکته قابل توجه در اين پژوهش اين نکته است که بايستي به دو وجه موضوع توجه نمود يکي چالش ها، تهديد ها و نقاط ضعف موجود در اين بين مي باشد و ديگري توجه به نقاط قوت، فرصت و رشد مي باشد تا بتوانيم در بعد امکان در شرايط اجرايي سنجيده تر عمل نماييم.کلمات کليدي: ضرورت و امکان، آموزش فلسفه، دانشجويان غير علوم انساني، استاد پروري، آموزش عالي فهرست مطالبعنوان صفحهچکيده........................جفهرستمطالب...........................أفهرستشکلها.........................دفصل1 معرفيپژوهش...........................11-1 بيان مساله....................... 21-2 اهميت و ضرورت تحقيق......................................................... 51-2-1 حوزه نظري:............................51-2-2 حوزه کاربردي:.....................51-3 هدفهاي تحقيق........................... 61-3-1 هدف کلي.. .........................61-3-2 هدف جزيي.. ...................61-4 سوالات تحقيق.............................. 71-5 تعريف مفاهيم و اصطلاحات مورد استفاده درتحقيق.................................... 7فصل2 مبانينظريو پيشينهپژوهش.............................................122-1 تعريف و تبيين مفهوم فلسفه..................... ...132-1-1 بررسي سيرتاريخي فلسفه...................... 132-1-2 تعريف فلسفه............................ 142-1-3 بازشناسي مفهوم فلسفه. ...........................162-1-4 مفهوم فلسفه و آموزش فلسفه از ديدگاه فيلسوفان...................... 172-1-5 ضرورت،تعريف و ماهيت تفک.........................................ر. 192-1-6 اهميت فلسفي دنو فلسفه ورزي...................... 242-1-7 فلسفه سيري مولدبراي مقابله بادگماتيسم..................... 242-1-8 فلسفه در جايگاه فعاليت... ................................252-2 آموزش فلسفه. ............................................262-2-1 ماهيت و مفهوم آموزش فلسفه. .........................262-2-2 مشکلات،مزايا و فوايد پيش رو براي آموزش فلسفه............................... 262-2-3 روش آموزش فلسفه........................... 272-2-4 نقد و بررسي فرايند ياددهي يادگيري آموزش فلسفه......................... 292-2-5 نقد و بررسي ارزشيابي و ارزيابي کلاس آموزش فلسفه............................. 312-3 آموزش فلسفه براي کودکان................................. 322-3-1 مباني آموز شفلسفه براي کودکان............................................... 322-3-2 اهميت پرداختن به فلسفه براي کودکان و نوجوانان................................. 322-3-3 اهداف برنامه فلسفه براي کودکان و نوجوانان................................ 332-3-4 ويژگي هاي (ماهيت ومبنا) برنامه ي فلسفه براي کودکان و نوجوانان............................. 342-3-5 ويژگي ها،عناصر و اجزا،مزايا وفوايد.................................... 342-4 آموزش فلسفه در آموزش عالي................................... 352-4-1 تاريخچه آموزش عالي در اسلام(دانشگاه جهان اسلام زمينه ساز دانشگاه کنوني جهان غرب)..........................352-4-2 اهداف آموزش عالي......................... 362-4-3 رسالت دانشگاه..............................372-4-4 بررسي و تبيين مفهوم استادي و معلمي گري در دانشگاه.........................................372-4-5 نقش دانشگاه در هويت دهي به دانشجو.............................. 382-4-6 فلسفه براي همه............................. 392-4-7 ورود فلسفه در دانشگاه در ايران معاصر........................... 392-4-8 دانشگاه و آموزش فلسفه................................. 392-4-9 برنامه درسي متناسب آموزش فلسفه به دانشجويان. .............................................412-4-10 مسائل وموانع،چالش هاي پيشرو..................................... 412-4-11 آموزش بزرگسالان....................................... 422-4-12 خصوصيات دوران جواني(5 شاخصه ي اصلي).......................................................442-4-13 تجربه آموزش فلسفه در دانشگاه هاي ايران......................... 482-5 بخش دوم: پيشينه تحقيق............................. 482-5-1 تحقيقات داخلي:..........................492-5-2 تحقيقات خارجي:.........................................................502-6 جمع بندي مباني نظري و پيشينه و ارائه چارچوب تحقيق.....................................52فصل3 روشپژوهش...........................553-1 روش انجام پژوهش............................... 563-2 جامعه آماري و روش انتخاب نمونه................................. 563-3 ابزارپژوهش:...........................583-4 روش تجزيه و تحليل داده ها..........................59فصل4 تجزيهوتحليليافته ها............................604-1 ضرورت آموزش فلسفه................................. 614-1-1 فلسفه از نظرشما چه معنايي دارد؟ ( فرض کنيدکه مي خواهيد اين کلمه رابراي کس يکه تا به حال آن را نشنيده است توضيح بدهيد) کدام تعريف از فلسفه قابليت آموزش دهي و آموزش پذيري عمومي در فضاي غير علوم انساني دارد؟. ..........................614-1-2 يک آدمب اذه نيت فلسفي و يا روح فلسفي را در نظر بگيريد،توضيح دهيد که او چه کاري يا چه حرفي مي زنديا چه حالتي دارد که او را شخصي داراي شخصيت فلسفي مي دانيد؟....................................................... 63 4-1-3 خواندن و نوشتن فلسفه چه ميزان ضرورت دارد؟اين ضرورت ناظر به چه وجه ياز فلسفه مي باشد؟.................................654-1-4 يادگيرنده در جهت ضرورت يادگيري فلسفه چه ويژگي هايي (تفکر شناختي،دغدغه مندي،شوق شناخت،درد فهم،نياز به گفتگو)لازم دارد؟. .......................................664-1-5 شرايط نظارتي،ارزيابي و تشخيصي عملکرد امکان آموزش فلسفه نيازمند به در نظر گرفتن چه ملاحظاتي است؟(بررسي مفهوم دانشگاه و نقش آن در ضرورت آموزش فلسفه)..............................684-2 امکان آموزش فلسفه..................................... 694-2-1 آموزش فلسفه از جهت امکان باتوجه به ملاحظات برنامه درسي(هدف،محتوا،روش) با چه مسائلي روبرو مي باشد؟.............................................. .694-2-2 موانع پيشرو براي نرسيدن به نگرش فلسفي و در کل فلسفي دن راچه مي بيني دومي دانيد؟..................................714-2-3 شرايط امکاني نوع ارائه(استاد،روش تدريس و ملاحظات ياددهي- يادگيري) چه ميزان در آموزش فلسفه در فضاي دانشجويان غير علوم انساني تاثيرگذار مي باشد؟.......................................................... 734-2-4 شرايط مکاني و محيطي(مکان،زمان،فردي وگروهي بودن،سبک آموزش و محيط آموزشي) به چه ميزان در امکان آموزش فلسفه تاثير دارد؟. ..........................................764-2-5 شرايط نظارتي،ارزيابي وتشخيصي عملکرد امکان آموزش فلسفه نيازمند به درنظر گرفتن چه ملاحظات ياست؟(بررسي مفهوم دانشگاه و نقش آن در امکان آموزش فلسفه)...........................784-3 محدوديت هاي پيشرو آموزش فلسفه چيست؟................................. 78فصل5 نتيجه گيريوپيشنهادها805-1 مقدمه.................................... 815-2 يافته هاي مرحله دوم.................................... 825-3 يافته هاي پژوهش مبتني بر آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني................................. 835-4 بحث د رنتايج............................. 845-4-1 بعداول: تعريف و تبيين نقش استاد............................ 845-4-2 بعددوم: بازتعريف مفهوم دانشگاه.........................885-4-3 بعدسوم: نقش محوري دانشجو(يادگيرنده فعال)...................................905-4-4 بعدچهارم: جايگاه برنامه درسي(محتوا و روش) آموزش عالي................................... 935-4-5 بعدپنجم: ارزشيابي فلسفه ورزانه...................................... 965-5 آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني: بازبيني مدل استادپروري........................... 1005-5-1 شماي کلي مقوله ها.......................................1005-6 محدوديتهايپژوهش................................... 1045-7 پيشنهادهايپژوهشي............................. 104منابع..........................................105پيوستها..........................................112 فهرست جدول هاجدول 3-1: مشخصات نمونه(متخصصين فن)...............................................................................56جدول5-1: چارچوب نظري تدوين شده براي آموزش فلسفه.................................................... 100 فهرست شکلهاشکل2‑1: فرايندپيچيدهتفکرازبارباراکالدول(1999).................................22شکل2‑2: ويژگي 5 گانهبزرگسالي.................................................. 47شکل2‑3: ساختارانجامپژوهش.............................. 54شکل 5-1:شمای کلی مقوله ها................................................................................................ 102
بررسي ضرورت و امکان آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني دانشگاه ها
چکيدههدف اصلي پژوهش حاضر بررسي ضرورت و امکان آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني دانشگاه ها است. بر اين اساس، دو سؤال پژوهشي پيرامون «ضرورت آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني» و «امکان آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني» مطرح و مورد مطالعه و مصاحبه از صاحبنظران و بررسي هاي نهايي قرار گرفته است. روش انجام پژوهش از نوع روش زمينه اي(گراند تئوري) بوده است.يافته ها مبين آن است که ضرورت و امکان آموزش فلسفه در فضاي کنوني آموزش عالي با لحاظ هسته استادپروري که با هدف تربيت دانشجو فيلسوف و نخبه مد نظر مي باشد قابل تحقق است. از طرفي اين هسته با توجه به روش مصاحبه نيمه ساختاريافته عميق که از متخصصين آموزش فلسفه صورت پذيرفته است و بر اساس تحليل کيفي و عقلاني برگرفته شده از محتواهاي مکتوب و متن مصاحبه ها در 5 بعد تعريف و تبيين نقش استاد فلسفه ورز، بازتعريف مفهوم دانشگاه فلسفه ورز، نقش محوري دانشجو(يادگيرنده فعال) فلسفي، جايگاه برنامه درسي آموزش فلسفه در آموزش عالي و ارزش يابي آموزش فلسفه و فلسفه ورزي تعريف مي گردد که در مجموع در 38 مقوله از جمله: زندگاني غايت مند و هدف مدار، تفکر زمينه مند ساحت مدار، مهارت(فعاليت و گفتگو) فلسفي، پژوهش گري(کنجکاوي و جستجوگري) و ... مي پردازد و براي هر بعد مقوله اي را مي سنجد و در پايان نيز به محدوديت و چالش هاي پيش رو در آموزش فلسفه به دانشجويان علوم انساني مي پردازيم. اين مدل 5 وجهي راهگشاي مبنايي و اجرايي ما در فضاي آموزش عالي براي رسيدن به اهداف چون منش فلسفي، نگرش فلسفي، توليد علم و شناخت مباني علم و زندگاني فلسفي مي باشد. البته نکته قابل توجه در اين پژوهش اين نکته است که بايستي به دو وجه موضوع توجه نمود يکي چالش ها، تهديد ها و نقاط ضعف موجود در اين بين مي باشد و ديگري توجه به نقاط قوت، فرصت و رشد مي باشد تا بتوانيم در بعد امکان در شرايط اجرايي سنجيده تر عمل نماييم.کلمات کليدي: ضرورت و امکان، آموزش فلسفه، دانشجويان غير علوم انساني، استاد پروري، آموزش عالي فهرست مطالبعنوان صفحهچکيده........................جفهرستمطالب...........................أفهرستشکلها.........................دفصل1 معرفيپژوهش...........................11-1 بيان مساله....................... 21-2 اهميت و ضرورت تحقيق......................................................... 51-2-1 حوزه نظري:............................51-2-2 حوزه کاربردي:.....................51-3 هدفهاي تحقيق........................... 61-3-1 هدف کلي.. .........................61-3-2 هدف جزيي.. ...................61-4 سوالات تحقيق.............................. 71-5 تعريف مفاهيم و اصطلاحات مورد استفاده درتحقيق.................................... 7فصل2 مبانينظريو پيشينهپژوهش.............................................122-1 تعريف و تبيين مفهوم فلسفه..................... ...132-1-1 بررسي سيرتاريخي فلسفه...................... 132-1-2 تعريف فلسفه............................ 142-1-3 بازشناسي مفهوم فلسفه. ...........................162-1-4 مفهوم فلسفه و آموزش فلسفه از ديدگاه فيلسوفان...................... 172-1-5 ضرورت،تعريف و ماهيت تفک.........................................ر. 192-1-6 اهميت فلسفي دنو فلسفه ورزي...................... 242-1-7 فلسفه سيري مولدبراي مقابله بادگماتيسم..................... 242-1-8 فلسفه در جايگاه فعاليت... ................................252-2 آموزش فلسفه. ............................................262-2-1 ماهيت و مفهوم آموزش فلسفه. .........................262-2-2 مشکلات،مزايا و فوايد پيش رو براي آموزش فلسفه............................... 262-2-3 روش آموزش فلسفه........................... 272-2-4 نقد و بررسي فرايند ياددهي يادگيري آموزش فلسفه......................... 292-2-5 نقد و بررسي ارزشيابي و ارزيابي کلاس آموزش فلسفه............................. 312-3 آموزش فلسفه براي کودکان................................. 322-3-1 مباني آموز شفلسفه براي کودکان............................................... 322-3-2 اهميت پرداختن به فلسفه براي کودکان و نوجوانان................................. 322-3-3 اهداف برنامه فلسفه براي کودکان و نوجوانان................................ 332-3-4 ويژگي هاي (ماهيت ومبنا) برنامه ي فلسفه براي کودکان و نوجوانان............................. 342-3-5 ويژگي ها،عناصر و اجزا،مزايا وفوايد.................................... 342-4 آموزش فلسفه در آموزش عالي................................... 352-4-1 تاريخچه آموزش عالي در اسلام(دانشگاه جهان اسلام زمينه ساز دانشگاه کنوني جهان غرب)..........................352-4-2 اهداف آموزش عالي......................... 362-4-3 رسالت دانشگاه..............................372-4-4 بررسي و تبيين مفهوم استادي و معلمي گري در دانشگاه.........................................372-4-5 نقش دانشگاه در هويت دهي به دانشجو.............................. 382-4-6 فلسفه براي همه............................. 392-4-7 ورود فلسفه در دانشگاه در ايران معاصر........................... 392-4-8 دانشگاه و آموزش فلسفه................................. 392-4-9 برنامه درسي متناسب آموزش فلسفه به دانشجويان. .............................................412-4-10 مسائل وموانع،چالش هاي پيشرو..................................... 412-4-11 آموزش بزرگسالان....................................... 422-4-12 خصوصيات دوران جواني(5 شاخصه ي اصلي).......................................................442-4-13 تجربه آموزش فلسفه در دانشگاه هاي ايران......................... 482-5 بخش دوم: پيشينه تحقيق............................. 482-5-1 تحقيقات داخلي:..........................492-5-2 تحقيقات خارجي:.........................................................502-6 جمع بندي مباني نظري و پيشينه و ارائه چارچوب تحقيق.....................................52فصل3 روشپژوهش...........................553-1 روش انجام پژوهش............................... 563-2 جامعه آماري و روش انتخاب نمونه................................. 563-3 ابزارپژوهش:...........................583-4 روش تجزيه و تحليل داده ها..........................59فصل4 تجزيهوتحليليافته ها............................604-1 ضرورت آموزش فلسفه................................. 614-1-1 فلسفه از نظرشما چه معنايي دارد؟ ( فرض کنيدکه مي خواهيد اين کلمه رابراي کس يکه تا به حال آن را نشنيده است توضيح بدهيد) کدام تعريف از فلسفه قابليت آموزش دهي و آموزش پذيري عمومي در فضاي غير علوم انساني دارد؟. ..........................614-1-2 يک آدمب اذه نيت فلسفي و يا روح فلسفي را در نظر بگيريد،توضيح دهيد که او چه کاري يا چه حرفي مي زنديا چه حالتي دارد که او را شخصي داراي شخصيت فلسفي مي دانيد؟....................................................... 63 4-1-3 خواندن و نوشتن فلسفه چه ميزان ضرورت دارد؟اين ضرورت ناظر به چه وجه ياز فلسفه مي باشد؟.................................654-1-4 يادگيرنده در جهت ضرورت يادگيري فلسفه چه ويژگي هايي (تفکر شناختي،دغدغه مندي،شوق شناخت،درد فهم،نياز به گفتگو)لازم دارد؟. .......................................664-1-5 شرايط نظارتي،ارزيابي و تشخيصي عملکرد امکان آموزش فلسفه نيازمند به در نظر گرفتن چه ملاحظاتي است؟(بررسي مفهوم دانشگاه و نقش آن در ضرورت آموزش فلسفه)..............................684-2 امکان آموزش فلسفه..................................... 694-2-1 آموزش فلسفه از جهت امکان باتوجه به ملاحظات برنامه درسي(هدف،محتوا،روش) با چه مسائلي روبرو مي باشد؟.............................................. .694-2-2 موانع پيشرو براي نرسيدن به نگرش فلسفي و در کل فلسفي دن راچه مي بيني دومي دانيد؟..................................714-2-3 شرايط امکاني نوع ارائه(استاد،روش تدريس و ملاحظات ياددهي- يادگيري) چه ميزان در آموزش فلسفه در فضاي دانشجويان غير علوم انساني تاثيرگذار مي باشد؟.......................................................... 734-2-4 شرايط مکاني و محيطي(مکان،زمان،فردي وگروهي بودن،سبک آموزش و محيط آموزشي) به چه ميزان در امکان آموزش فلسفه تاثير دارد؟. ..........................................764-2-5 شرايط نظارتي،ارزيابي وتشخيصي عملکرد امکان آموزش فلسفه نيازمند به درنظر گرفتن چه ملاحظات ياست؟(بررسي مفهوم دانشگاه و نقش آن در امکان آموزش فلسفه)...........................784-3 محدوديت هاي پيشرو آموزش فلسفه چيست؟................................. 78فصل5 نتيجه گيريوپيشنهادها805-1 مقدمه.................................... 815-2 يافته هاي مرحله دوم.................................... 825-3 يافته هاي پژوهش مبتني بر آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني................................. 835-4 بحث د رنتايج............................. 845-4-1 بعداول: تعريف و تبيين نقش استاد............................ 845-4-2 بعددوم: بازتعريف مفهوم دانشگاه.........................885-4-3 بعدسوم: نقش محوري دانشجو(يادگيرنده فعال)...................................905-4-4 بعدچهارم: جايگاه برنامه درسي(محتوا و روش) آموزش عالي................................... 935-4-5 بعدپنجم: ارزشيابي فلسفه ورزانه...................................... 965-5 آموزش فلسفه به دانشجويان غير علوم انساني: بازبيني مدل استادپروري........................... 1005-5-1 شماي کلي مقوله ها.......................................1005-6 محدوديتهايپژوهش................................... 1045-7 پيشنهادهايپژوهشي............................. 104منابع..........................................105پيوستها..........................................112 فهرست جدول هاجدول 3-1: مشخصات نمونه(متخصصين فن)...............................................................................56جدول5-1: چارچوب نظري تدوين شده براي آموزش فلسفه.................................................... 100 فهرست شکلهاشکل2‑1: فرايندپيچيدهتفکرازبارباراکالدول(1999).................................22شکل2‑2: ويژگي 5 گانهبزرگسالي.................................................. 47شکل2‑3: ساختارانجامپژوهش.............................. 54شکل 5-1:شمای کلی مقوله ها................................................................................................ 102