فهرست مطالبفصل اول1- مقدمه.......111-1-تعریف کامپوزیت.......111-2- تاریخچه.....111-3-تاریخچه مواد پلیمری تقویت شده با الیاف.....111-4-کامپوزیت نانولولههای کربنی و پلیمر رسانا........121-4-1- کامپوزیتهای نانولوله-پلیانیلین..........131-4-1-1- برهمکنشهای نانولوله/پلیانیلین ......131-4-1-1-1- برهمکنشهای پلیانیلین با نانولولهی عاملدارنشده......131-4-1-1-2- برهمکنشهای پلیانیلین با نانولولهی عاملدار شده.......141-4-2- روشهای سنتز......141-5-کاربرد کامپوزیت نانولولههای کربنی/ پلیمر رسانا.......151-6-نقش و خصوصیت الکترود مقابل......151-6-1- مشکلات سلولهای خورشیدی رنگ حساس...............................................................................................................................161-7-تکمیل منسوج توسط پلیمرهای رسانا...............................................................................................................................................161-7-1- تکمیل منسوج توسط پلیانیلین.....................................................................................................................................................171-7-1-1- پلیانیلین.......................................................................................................................................................................................171-7-1-2- کاربرد پلیمر رسانای پلیانیلین................................................................................................................................................181-7-1-3- پارچههای پوششدهی شده توسط پلیانیلین......................................................................................................................191-7-2- تکمیل منسوج توسط پلیپیرول.....................................................................................................................................................191-7-2-1- پلیپیرول.......................................................................................................................................................................................191-7-2-2- کاربرد پلیمر رسانای پلیپیرول................................................................................................................................................211-7-2-3- پارچههای رسانای پوششدهی شده با پلیپیرول.................................................................................................................211-8-تکمیل منسوج توسط نانولولههای کربنی.........................................................................................................................................221-8-1- نانولولههای کربنی..............................................................................................................................................................................221-8-2- کاربرد نانولولههای کربنی.................................................................................................................................................................231-8-3- تهیه پارچه رسانا توسط نانولولههای کربنی..................................................................................................................................231-8-3-1- روشهای تهیه دیسپرسیون نانولولههای کربنی....................................................................................................................261-8-3-1-1- دیسپرسیون نانولولههای کربنی عاملدار............................................................................................................................261-8-3-1-2- دیسپرسیون نانولولههای کربنی بر پایهی حلالهای آلی................................................................................................261-8-3-1-3- دیسپرسیون نانولولههای کربنی با آب.................................................................................................................................261-9-تهیه منسوج رسانا توسط نانوذرات فلزی..........................................................................................................................................271-9-1- تکنیکهای فلزدار کردن...................................................................................................................................................................271-9-2- لایهنشانی احیایی و پیشرفت آن در نساجی.................................................................................................................................281-9-2-1- لایهنشانی احیایی.........................................................................................................................................................................281-9-2-2- مکانیزم فرآیندلایهنشانی احیایی..............................................................................................................................................281-10- زیرلایه.......................................................................................................................................................................................................301-10-1-آمادهسازی زیرلایه با فرآیند پلاسما..............................................................................................................................................311-10-1-1- فرآیند پلاسما...............................................................................................................................................................................311-10-1-2- برهمکنش بین پلاسما با سطح منسوجات............................................................................................................................31فصل دوم2-شرح کلي آزمايشات......................................................................................................................................................................................352-1-آمادهسازی...............................................................................................................................................................................................352-2-آمادهسازی نمونه با پلاسما...................................................................................................................................................................352-2-1- آمادهسازی نمونه با هیدرولیز قلیایی..............................................................................................................................................362-3-مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني به روش احيايي...............................................362-3-1- لايهنشاني با مس.................................................................................................................................................................................362-3-1-1- مواد مورد استفاده در لايهنشاني احيايي با مس....................................................................................................................362-3-1-2- روش لايهنشاني احيايي با مس.................................................................................................................................................372-3-1-3- روش لايهنشاني احيايي با مس.................................................................................................................................................382-3-2- لايهنشاني احيايي با نیکل.................................................................................................................................................................382-3-2-1- مواد مورد استفاده در لايهنشاني با نیکل................................................................................................................................382-3-2-2- روش لايهنشاني احيايي با نیکل...............................................................................................................................................382-4-مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط پليمرهاي رسانا..................................................................392-4-1- مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط پليمر رساناي پلیانيلين...............................................392-4-1-1- مواد براي پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين..................................................................................................392-4-1-2- پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين به روش پلیمریزاسیون شیمیایی.........................................................392-4-1-3- پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين به روش اسپری.......................................................................................402-4-1-4- پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين به روش غوطهوری..................................................................................402-4-2- مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط پلیپيرول.........................................................................412-4-2-1- مواد براي پوششدهي با استفاده از پلیپيرول......................................................................................................................412-4-2-2- پوششدهي منسوج با استفاده از پلیپيرول به روش پلیمریزاسیون شیمیایی..............................................................412-4-2-3- پوششدهي منسوج با استفاده از پلیپيرول به روشCVD...............................................................................................412-4-3- مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني با نانوذرات کامپوزيتي................................422-4-3-1- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا انيلين با فلز مس..........................................................................................................................................................................................................................422-4-3-2- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا انيلين با فلز نیکل........................................................................................................................................................................................................................422-4-3-3- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا پیرول با فلز مس..........................................................................................................................................................................................................................432-4-3-4- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا پیرول با فلز نیکل........................................................................................................................................................................................................................432-5-مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط نانولولههای کربنی چند دیواره.......................................432-5-1- مواد براي پوششدهي با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره........................................................................................432-5-2- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش فیلتراسیون.................................................442-5-3- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش الکتروریسی................................................442-5-4- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش الکترواسپری...............................................442-5-5- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش چاپ جوهرافشان......................................452-5-6- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش اسپری.........................................................452-6-دستگاهها و تجهيزات مورد استفاده براي تهيه منسوجات رسانا..................................................................................................462-6-1- دستگاه اولتراسونيک..........................................................................................................................................................................462-6-2- اسپری با استفاده از پیستوله............................................................................................................................................................462-6-3- بررسي و تعيين خصوصيات پارچه رسانا.......................................................................................................................................472-6-3-1- اندازهگيري وزن...........................................................................................................................................................................472-6-3-2- بررسي مقاومت الکتریکی سطحی نمونهها.............................................................................................................................472-6-3-3- بررسي سطح نمونهها..................................................................................................................................................................482-6-3-4- تعيين چگونگي برهمکنش شيميايي پلیمرها و نانولولهی کربنی با پارچه.....................................................................482-6-3-5- بررسی میزان انعکاس نور از سطح نمونهها............................................................................................................................492-6-3-6- ولتامتري چرخهاي......................................................................................................................................................................49فصل سوم3- مقدمه...............................................................................................................................................................................................................523-1-بررسی مورفولوژی نمونههای آماده شده با پلاسمای اکسیژن و هیدرولیز قلیایی...................................................................523-2-بررسی طیف سنج مادون قرمز تبدیل فوریه....................................................................................................................................533-3-بررسی مورفولوژی نمونههای لایهنشانی شده با نانوذرات مس و نیکل.......................................................................................543-4-بررسی خصوصیات منسوج لایهنشانی شده با پلیمر رسانای پلیانیلین و پلیپیرول..............................................................553-4-1- بررسی منسوج لایهنشانی شده با پلیانیلین.................................................................................................................................553-4-1-1- بررسی مورفولوژی منسوج لایهنشانی شده با پلیانیلین.....................................................................................................573-4-2- بررسی منسوج لایهنشانی شده با پلیپیرول.................................................................................................................................573-4-2-1- بررسی مورفولوژی منسوج لایهنشانی شده با پلیپیرول.....................................................................................................583-4-2-2- مقاومت الکتریکی سطحی و تغییرات وزن منسوج لایهنشانی شده با پلیمر رسانا.........................................................613-4-2-3- بررسی خصوصیات نوری پارچهی لایهنشانی شده با پلیمر رسانای پلیپیرول...............................................................623-4-2-4- بررسی رفتار الکترو شیمیایی منسوج لایهنشانی شده با پلیپیرول..................................................................................643-5-بررسی خصوصیات منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی..............................................................................................713-5-1- بررسی مورفولوژی منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش اسپری................................................................743-5-2- مقاومت الکتریکی سطحی و تغییرات وزن منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی...................................................773-5-3- بررسی خواص نوری منسوجات لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی....................................................................................773-5-4- بررسی رفتار الکترو شیمیایی منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی چند دیواره....................................................803-6-بررسی طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه.................................................................................................................................86فصل چهارم4-نتیجهگیری نهایی..........................................................................................................................................................................................894-1-پیشنهادات...............................................................................................................................................................................................92 فهرست جدولها جدول 2‑1-نسبت مولی و غلظت اسید مورد استفاده...............................................................................................................................42جدول 2‑2-فرآیند آمادهسازی زیرلایه و تهیه دیسپرسیون نانولولههای کربنی...................................................................................44جدول 2‑3-شرایط الکترواسپری و ترکیبات دیسپرسیون.........................................................................................................................45جدول 3‑1- کدگذاری نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول..................................................................................................................58جدول 3‑2- تغییرات مقاومت الکتریکی سطحی و وزن نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول به روش CVD.........................59جدول 3‑3-ولتاژ و چگالی جریان متناظر با پیک کاتدی در نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول...............................................71جدول 3‑4-ولتاژ و چگالی جریان متناظر با پیک کاتدی در نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی..............................85جدول 3‑5- مقایسهی بین ولتاژ و چگالی جریان متناظر با پیک کاتدی نمونههای تهیه شده با نتایج سایر پژوهشگران...........85 فهرستشکلهاشکل 1‑1-فرمول کلی انیلین.........................................................................................................................................................................18شکل 1‑2-فرمهای مختلف پلیانیلین..........................................................................................................................................................18شکل 1‑3- ساختار پلیپیرول..........................................................................................................................................................................20شکل 1‑4- مراحل پلیمریزاسیون پلیپیرول.................................................................................................................................................20شکل 1‑5- مکانیسم پلیمریزاسیون پلیپیرول.............................................................................................................................................20شکل 1‑6- روش پوششدهی الف) غوطهوری، ب) دورانی.......................................................................................................................24شکل 1‑7- نحوه قرارگیری نانولولهها.............................................................................................................................................................25شکل 1‑8-تصویر شماتیک اجزای اصلی لایهنشانی احیایی.....................................................................................................................30شکل 1‑9- ساختار شیمایی پلی اتیلن ترفتالات.........................................................................................................................................30شکل 1‑10- برهمکنش بین سطح و پلاسما................................................................................................................................................32شکل 2‑1- دستگاه پلاسما...............................................................................................................................................................................36شکل 2‑2- مراحل لایهنشانی احیایی.............................................................................................................................................................37شکل 2‑3- تقطیر مونومر..................................................................................................................................................................................39شکل 2‑4- حمام آب.........................................................................................................................................................................................40شکل 2‑5- دستگاه اولترا سونیک....................................................................................................................................................................46شکل 2‑6-پیستوله و پمپ باد........................................................................................................................................................................47شکل 2‑7-تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی نشر میدانی.................................................................................................................48شکل 2‑8- تصویر دستگاه طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه..........................................................................................................49شکل 2‑9- تصویر اسپکتروسکوپی انعکاسی.................................................................................................................................................49شکل 2‑10- دستگاه ولتامتری چرخهای.......................................................................................................................................................50شکل 3‑1- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری خام، عملشده با پلاسمای اکسیژن و سدیم هیدروکسید............................................................................................................................................................................................................53شکل 3‑2- طیف مادون قرمز پارچهی پلیاستر خام، عمل شده با پلاسمای اکسیژن و سدیم هیدروکسید..................................54شکل 3‑3- تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستر لایهنشانی شده با نانوذرات نیکل و مس...............................54شکل 3‑4- تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستر لایهنشانی شده با نانوذرات نیکل و مس...............................55شکل 3‑5-تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری خام و لایهنشانی شده با پلیپیرول.....................................57شکل 3‑6- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی لایهنشانی پارچهی پلیاستری خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و نیکل با پلیپیرول به روش CVD..............................................................................................................................................................................59شکل 3‑7-تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری خام............................................................................................60شکل 3‑8- تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری زیرلایهها با پلیپیرول به روش پلیمریزاسیون شیمیایی..................................................................................................................................................................................................................60شکل 3‑9- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر هیدرولیزشده پس از لایهنشانی با پلیپیرول............................................................65شکل 3‑10- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر عمل شده با پلاسما پس از لایهنشانی با پلیپیرول..............................................66شکل 3‑11- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر پوششدهی شده با نانوذرات مس پس از لایهنشانی با پلیپیرول.....................67شکل 3‑12- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر پوششدهی شده با نانوذرات مس پس از لایهنشانی با پلیپیرول.....................68شکل 3‑13- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر پوششدهی شده با نانوذرات نیکل پس از لایهنشانی با پلیپیرول...................69شکل 3‑14- پلیاستر پوششدهی شده با نانوذراتنیکل پس از لایهنشانی با پلیپیرول..................................................................70شکل 3‑15-تصویر میکروسکوپ نوری پارچهی لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش فیلتراسیون.................................72شکل 3‑16-تصویر میکروسکوپ نوری پارچهی لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش الکتروریسی.................................72شکل 3‑17-تصویر میکروسکوپ نوری پارچهی لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش الکترواسپری...............................73شکل 3‑18-تصویرمیکروسکوپ نوری منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش چاپ جوهرافشان..........................74شکل 3‑19- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی زیرلایهی پوششدهی شده با پلیپیرول قبل از لایهنشانی با نانولولههای کربنی......................................................................................................................................................................................................................75شکل 3‑20- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی................................................76شکل 3‑21- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری لایهنشانی شده با پلیانیلین و نانولولههای کربنی........76شکل 3‑22-طیف انعکاسی نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی........................................................................................80شکل 3‑23- نمودار ولتامتری چرخهای نمونههای لایهنشانی شده با نانولولهی کربنی چند دیواره.................................................83شکل 3‑24- نمودار ولتامتری چرخهای نمونههای لایهنشانی شده پلیانیلین و نانولولهی کربنی.....................................................84شکل 3‑25- طیف مادون قرمز پارچه پلیاستری خام، لایهنشانی شده با پلیانیلین و لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی.....86شکل 3‑26- طیف مادون قرمز پارچه پلیاستری خام، لایهنشانی شده با پلیپیرول و لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی.....87 چکیده تکمیل منسوج با چندلایهی مرکب نانولولههای کربنی/ پلیمر هادیمهدیه اردشیری لاجیمی در این پژوهش، هدف اصلی تکمیل منسوج با چندلایهی مرکب نانولولههای کربنی و پلیمر رسانا و استفاده از آن به عنوان الکترود مقابل در سلولهای خورشیدی میباشد. جهت دستیابی به این هدف آزمایشات در چند مرحله انجام شد.در مرحلهی اول آمادهسازی به دو روش هیدرولیز قلیایی و پلاسمای اکسیژن به منظور افزایش مکانهای جاذب بر روی سطح انجام شد. سپس برخی از نمونهها به روش لایهنشانی احیایی با نانوذرات مس یا نیکل پوششدهی شدند. در مراحل بعدی از این نمونهها (خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و پوششدهی شده با نانوذرات نیکل) به عنوان زیرلایه استفاده گردید.لایهنشانی پارچههای پلیاستری پوششدهی شده با نانوذرات مس یا نیکل به دلیل حضور اسید و مادهی اکسیدکننده در شرایط پلیمریزاسیون پلیانیلین، با موفقیت انجام نشد. لایهنشانی با پلیپیرول به روش پلیمریزاسیون شیمیایی انجام شد. الکتریکی سطحی و درصد افزایش وزن نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول برای پارچهی پلیاستری خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و پوششدهی شده با نانوذرات نیکل (آمادهسازی شده به روش پلاسمای اکسیژن) به ترتیب 41، 52 و Ω/Sq 22و 80/22، 31/7 و 71/18 درصد و برای نمونههای آمادهسازی شده به روش هیدرولیز قلیایی 42، 61 و Ω/Sq 27 و 65/21، 92/5 و 90/15 درصد بدست آمد. پس از لایهنشانی با پلیپیرول، انعکاس کاهش یافت. نمودارهای ولتامتری چرخهای هم نشاندهندهی رسانایی مناسب و فعالیت الکتروشیمیایی خوب نمونهها میباشد.در مرحلهی آخر لایهای از نانولولههای کربنی بر روی سطح لایهنشانی شد. پس از لایهنشانی زیرلایهها با نانولولههای کربنی مقاومت الکتریکی سطحی افزایش یافت. مقاومت الکتریکی سطحی و درصد افزایش وزن نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی برای پارچهی پلیاستری خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و پوششدهی شده با نانوذرات نیکل (آمادهسازی شده به روش پلاسمای اکسیژن) به ترتیب 127، 112 و Ω/Sq 70و 399/0، 967/0 و 520/0 درصد و برای نمونههای آمادهسازی شده به روش هیدرولیز قلیایی 128، 112 و Ω/Sq 88 و 633/0، 810/0 و 545/0 درصد بدست آمد. پس از لایهنشانی با نانولولههای کربنی، انعکاس کاهش یافت.کلمات کلیدی: پلیمر رسانا، نانولولههای کربنی، پارچهی پلیاستر Abstract Fabric finishing using composite multi layer of CNT/CEPMahdieh Ardeshiri Lajimi In this project, the main objective is fabric finishing using composite multi layer of CNT/CEPand its use as a counter electrode in solar cells. To achieve this purpose the experiments was performed in several stages.In the first stage, pretreatmentwere carried out using alkaline hydrolysis and oxygen plasma in order to increase absorbent sites on the surface of the fabric. Some of sample was coated with copper or nickel nanoparticles by reductiondeposition process. These samples (raw, coated with copper nanoparticles and nickel nanoparticles) were used as substrates in the later stages.Precipitation of polyester fabric covered with nickel or copper nanoparticle under polyaniline polymerization condition was failed due to the presence of acid and oxidizer. Polypyrrole deposition was carried out through chemical polymerization. The surface electrical resistivity and the percentage of increase in the weight of the deposited samples with polypyrrole for polyester fabric covered with copper and nickel nanoparticles (prepared through oxygen plasma method) were 41, 52, 22 Ω/Sq and 22.8%, 7.31%, 18.71% respectively. The values obtained for the samples prepared through alkali hydrolysis were reported to be 42, 61, 27 Ω/Sq and 21.65%, 5.92%, 15.9 % respectively. Corresponding to the increase in the weight of samples, surface electrical resistivity and the percentage of reflection decreased. In addition, cyclic voltammeter diagrams indicates the suitable conductivity and good electrochemical activity of samples.In the second stage, a layer of carbon nanotube was depositeted on the substrate surface. surface electrical resistivity was increased after precipitation of substrate with carbon nanotube. The surface electrical resistivity and the percentage of increase in the weight of precipitated samples by carbon nanotube, for raw polyester fabric covered with copper and nickel Nano particles (prepared by means of oxygen plasma method) were 127, 112, 70 Ω/Sq and 0.399%, 0.967%, 0.520 % respectively. For the samples prepared through alkaline hydrolysis, the surface resistivity and the weight of precipitated samples were 128, 112, 88 Ω/Sq and 0.633%, 0.810%, 0.545 %. The increase in the weight of sample increase the surface electrical resistivity and decreases the percentage of reflection. Key words: Conductive polymer, carbon nanotubes, Pet fabric پیشگفتارفرآیند تکمیل به مجموعه عملیاتی که بر روی یک سطح (بستر) جهت رسیدن به یک ویژگی و کاربرد خاص انجام میگیرد، گفته میشود. این فرآیند در صنایع مختلف از جمله صنعت نساجی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. فرآیند تکمیل میتواند در کاربردهایی از جمله بهبود ظاهر، چسبندگی یا ترشوندگی، مقاومت در برابر خوردگی مقاومت در برابر مواد شیمیایی، تغییر هدایت الکتریکی به کار گرفته شود[1].امروزه انرژی یک نیاز مهم برای زندگی روزمره و صنعت به شمار میآید. نیاز به انرژی هر روز در حال افزایش اما منابع انرژی محدود و رو به پایان هستند. به همین دلیل محققان درصدد گسترش منابع جدید انرژی هستند که فراوان، ارزان و دوستدار محیط زیست هستند. انرژی خورشیدی نامحدود، تمیز و تجدیدپذیر است که میتواند گزینهی مناسبی جهت رفع این نیازهای بشر باشد. سلولهای خورشیدی که مستقیما نور خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل میکنند ساختار جالبی برای تولید انرژی هستند که یکی از انواع آن سلولهای خورشیدی رنگ حساس میباشند. در ساخت این سلولها از شیشههای رسانا به عنوان زیرلایه استفاده میشود[2]. نيرويالكتريكيتوليديازنورخورشيد، میتواند برای کاربردهای مختلفی چونخنك سازي،حرارتدهي،روشنايي،شارژباطريها وتوليدنيرويالكتريكيبرايوسايلالكتريكيمتنوع، مورد استفاده قرار بگیرد .[3]سلولهای خورشیدی رنگ حساس در مقایسه با دیگر انواع سلولهای خورشیدی مزایایی همچون عدم نیاز به تجهیزات پیچیده جهت تولید انبوه، سازگار با محیط زیست، عدم وابستگی به زاویه تابش، امکان کار در روزهای ابری و بارانی، ارزان بودن و تنوع زیاددارند که توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کردهاند[4, 5].از جمله مشکلات سلولهای خورشیدی رنگ حساس، سنگین وزن بودن، عدم انعطافپذیری شیشههای رسانا به عنوان زیرلایه و الکترود مقابل پلاتین میباشد. پلاتین مادهای گران قیمت میباشد که آمادهسازی سلولها در مقیاس وسیع را با هزینهی زیادی همراه میکند به همین جهت محققان به دنبال یافتن موادی جهت جایگزینی پلاتین در سلولهای خورشیدی هستند. تاکنون مواد زیادی از جمله مواد کربنی، پلیمرهای رسانا و یا کامپوزیتی از آنها که رسانایی، فعالیت الکتروشیمیایی و قیمت مناسبی دارند به کار گرفته شده اند[6].در این پروژه، تکمیل منسوج با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنی به منظور ایجاد هدایت الکتریکی با هدف استفاده در سلولهای خورشیدی به عنوان الکترود مقابل انجام شده است. باتوجهبهاهدافیادشدهوبهمنظورآشناییمقدماتیباموضوع باید بیان گردد کهاینپژوهشدرقالبچهارفصل تهیه شدهکهبهشرحذیلمیباشند:* درفصلنخستباعنوان )) مقدمه و مروریبرمقالات(( بهبررسیتحقیقاتانجامگرفته در زمینه ساخت الکترود مقابل با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنیوروشهای تولید منسوجات پوششدهی شده با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنی پرداختهشدهاست.* درفصلدوماینپژوهش،باعنوان )) تجربیات(( به بیان شرحموادودستگاههایمورداستفادهجهتتولید منسوجات رسانا با پلیمر رسانا و نانو لولههای کربنیپرداختهاست.* فصلسومتحتعنوان )) نتایجوبحث(( به بیاندقیقنتایجآزمایشهاونیزبررسی منسوجات رسانا با پلیمر رسانا و نانو لولههای کربنی، تحلیلخواص فیزیکی، مورفولوژی، نوری، رفتار الکتروشیمیایی و همچنین بررسی روش های مختلف استفاده شده جهت تولید منسوجات رسانا با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنیپرداخته شدهاست.* فصل چهارم با عنوان )) نتیجه گیری نهایی و پیشنهادات (( به نتیجهگیری پایانی پرداخته و پیشنهادات مربوطه جهت مطالعات آینده را ارائه نموده است. 1- مقدمهدر این فصل به پیشینه و کاربرد کامپوزیت ها، کامپوزیت نانولولههای کربنی و پلیمر هادی و استفاده از آنها در سلولهای خورشیدی به عنوان الکترود مقابل، نقش، اهمیت و مشکلات الکترود مقابل پرداخته شده است.ترکیب دو یا چند ماده با یکدیگر به طوری که به صورت شیمیائی مجزا و غیر محلول در یکدیگر باشند و بازده و خواص سازهای این ترکیب نسبت به هریک از اجزاء تشکیل دهنده آن به تنهایی، در موقعیت برتری قرار بگیرد را کامپوزیت مینامند. به عبارت دیگر کامپوزیت به دسته ای از مواد اطلاق میشود که آمیزه ای از مواد مختلف و متفاوت در فرم و ترکیب باشند و اجزاء تشکیل دهنده آنها هویت خود را حفظ کرده، در یکدیگر حل نشده، با هم ممزوج نمیشوند[7].قدیمی ترین مثال از کامپوزیت ها مربوط به افزودن کاه به گل جهت تقویت گل و ساخت آجری مقاوم جهت استفاده در بناها بوده است. قدمت این کار به 4000 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد. در این مورد کاه نقش تقویت کننده و گل نقش زمینه یا ماتریس را دارد. ارگ بم که شاهکار معماری ایرانیان بوده است. نمونه بارزی از استفاده از تکنولوژی کامپوزیتها در قرون گذشته بوده است. مثال دیگر تقویت بتن توسط میلههای فولادی میباشد. که قدمت آن به سال ۱۸۰۰میلادی باز میگردد. در بتن مسلح یا تقویت شده میله های فلزی استحکام کششی لازم را در بتن ایجاد مینمایند چرا که بتن یک ماده ترد میباشد و مقاومت اندکی در برابر بارهای کششی دارد. بدین ترتیب بتن وظیفه تحمل بارهای فشاری و میله های فولادی وظیفه تحمل بارهای کششی را بر عهده دارند[7].تاریخچه مواد پلیمری تقویت شده با الیاف به سالهای 1940 در صنایع دفاعی و به خصوص کاربردهای هوا-فضا بر میگردد. در این صنایع داشتن عملکرد بالا از مقرون به صرفه بودن اهمیت بیشتری دارد. برای ساخت و طراحی مواد با عملکرد بالا از الیافی که نسبت استحکام به وزن بالایی داشتند استفاده گردید. برای مثال در سال 1945 بیش از 7 میلیون پوند الیاف شیشه به طور خاص برای صنایع نظامی، مورد استفاده قرار گرفته است. علاوه بر هوافضا، از کامپوزیت منسوجات در زمینههای مختلفی از جمله ورزشی(تولید لباسهای ورزشی محافظ مثل کلاه و ...)، پزشکی، تولید و ذخیرهسازی انرژی، الکترونیک، فناوری اطلاعات، خودرو سازی(در ساخت بدنه و سایر بخشهای اتومبیل مثل چرخها) و ساختمان سازی(برای ساخت دیوارهایی با استحکام بالا و ضخامت کم و درنتیجه هزینه تولید پایین) مورد استفاده قرار میگیرد[7].تکنولوژی پلیمریزاسیون شیمیایی انیلین و پلیپیرول در حدود یک قرن است که شناخته شده است. با کشف پلیمرهای رسانا در سال 1963، تحقیقات گستردهای در زمینهی پلیمرهای رسانا توسط مک دیارمید (در سال 1976) با هدف کاربرد آنها در سنسورها، ذخیرهی انرژی و خازنها و ابزارهای دیگر انجام شد[8].پلیمرهای رسانای تهیه شده به روش پلیمریزاسیون شیمیایی رسانایی بالا، ثبات خوب و انحلالپذیری ناچیزی در محلولهای آبی دارند. سنتز شیمیایی پلیمرهای رسانا سادهترین روش تهیه پلیمرهاست که در این روش، مونومرها با استفاده از یک مادهی اکسیدکننده پلیمریزه میشوند. به عنوان مثال انیلین به صورت شیمیایی توسط اکسیدکنندههای متفاوتی از جمله آمونیوم پرسولفات، پتاسیم دیکرومات، آهن() کلرایدو به طور مشابه پلیپیرول هم با استفاده از اکسیدکنندههای متفاوتی از جمله نقره () نیترات ، آهن() کلراید، آهن () نیترات و مس() نیترات میتواند تهیه شود [8].تیوفن و مشتقاتش هم میتواند به صورت شیمیایی در محیطهای آلی تهیه شوند. اگرچه به علت حلالیت خوب مونومرها در محلولهای آبی، سنتز شیمیایی پلیانیلین و پلیپیرول در مقایسه با مشتقات تیوفن، مقرون به صرفهتر و سازگار با محیطزیست است[8].
تکمیل منسوج با چند لایه مرکب نانو لوله-های کربنی/ پلیمر رسانا word
فهرست مطالبفصل اول1- مقدمه.......111-1-تعریف کامپوزیت.......111-2- تاریخچه.....111-3-تاریخچه مواد پلیمری تقویت شده با الیاف.....111-4-کامپوزیت نانولولههای کربنی و پلیمر رسانا........121-4-1- کامپوزیتهای نانولوله-پلیانیلین..........131-4-1-1- برهمکنشهای نانولوله/پلیانیلین ......131-4-1-1-1- برهمکنشهای پلیانیلین با نانولولهی عاملدارنشده......131-4-1-1-2- برهمکنشهای پلیانیلین با نانولولهی عاملدار شده.......141-4-2- روشهای سنتز......141-5-کاربرد کامپوزیت نانولولههای کربنی/ پلیمر رسانا.......151-6-نقش و خصوصیت الکترود مقابل......151-6-1- مشکلات سلولهای خورشیدی رنگ حساس...............................................................................................................................161-7-تکمیل منسوج توسط پلیمرهای رسانا...............................................................................................................................................161-7-1- تکمیل منسوج توسط پلیانیلین.....................................................................................................................................................171-7-1-1- پلیانیلین.......................................................................................................................................................................................171-7-1-2- کاربرد پلیمر رسانای پلیانیلین................................................................................................................................................181-7-1-3- پارچههای پوششدهی شده توسط پلیانیلین......................................................................................................................191-7-2- تکمیل منسوج توسط پلیپیرول.....................................................................................................................................................191-7-2-1- پلیپیرول.......................................................................................................................................................................................191-7-2-2- کاربرد پلیمر رسانای پلیپیرول................................................................................................................................................211-7-2-3- پارچههای رسانای پوششدهی شده با پلیپیرول.................................................................................................................211-8-تکمیل منسوج توسط نانولولههای کربنی.........................................................................................................................................221-8-1- نانولولههای کربنی..............................................................................................................................................................................221-8-2- کاربرد نانولولههای کربنی.................................................................................................................................................................231-8-3- تهیه پارچه رسانا توسط نانولولههای کربنی..................................................................................................................................231-8-3-1- روشهای تهیه دیسپرسیون نانولولههای کربنی....................................................................................................................261-8-3-1-1- دیسپرسیون نانولولههای کربنی عاملدار............................................................................................................................261-8-3-1-2- دیسپرسیون نانولولههای کربنی بر پایهی حلالهای آلی................................................................................................261-8-3-1-3- دیسپرسیون نانولولههای کربنی با آب.................................................................................................................................261-9-تهیه منسوج رسانا توسط نانوذرات فلزی..........................................................................................................................................271-9-1- تکنیکهای فلزدار کردن...................................................................................................................................................................271-9-2- لایهنشانی احیایی و پیشرفت آن در نساجی.................................................................................................................................281-9-2-1- لایهنشانی احیایی.........................................................................................................................................................................281-9-2-2- مکانیزم فرآیندلایهنشانی احیایی..............................................................................................................................................281-10- زیرلایه.......................................................................................................................................................................................................301-10-1-آمادهسازی زیرلایه با فرآیند پلاسما..............................................................................................................................................311-10-1-1- فرآیند پلاسما...............................................................................................................................................................................311-10-1-2- برهمکنش بین پلاسما با سطح منسوجات............................................................................................................................31فصل دوم2-شرح کلي آزمايشات......................................................................................................................................................................................352-1-آمادهسازی...............................................................................................................................................................................................352-2-آمادهسازی نمونه با پلاسما...................................................................................................................................................................352-2-1- آمادهسازی نمونه با هیدرولیز قلیایی..............................................................................................................................................362-3-مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني به روش احيايي...............................................362-3-1- لايهنشاني با مس.................................................................................................................................................................................362-3-1-1- مواد مورد استفاده در لايهنشاني احيايي با مس....................................................................................................................362-3-1-2- روش لايهنشاني احيايي با مس.................................................................................................................................................372-3-1-3- روش لايهنشاني احيايي با مس.................................................................................................................................................382-3-2- لايهنشاني احيايي با نیکل.................................................................................................................................................................382-3-2-1- مواد مورد استفاده در لايهنشاني با نیکل................................................................................................................................382-3-2-2- روش لايهنشاني احيايي با نیکل...............................................................................................................................................382-4-مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط پليمرهاي رسانا..................................................................392-4-1- مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط پليمر رساناي پلیانيلين...............................................392-4-1-1- مواد براي پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين..................................................................................................392-4-1-2- پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين به روش پلیمریزاسیون شیمیایی.........................................................392-4-1-3- پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين به روش اسپری.......................................................................................402-4-1-4- پوششدهي منسوجات با استفاده از پلیانيلين به روش غوطهوری..................................................................................402-4-2- مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط پلیپيرول.........................................................................412-4-2-1- مواد براي پوششدهي با استفاده از پلیپيرول......................................................................................................................412-4-2-2- پوششدهي منسوج با استفاده از پلیپيرول به روش پلیمریزاسیون شیمیایی..............................................................412-4-2-3- پوششدهي منسوج با استفاده از پلیپيرول به روشCVD...............................................................................................412-4-3- مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني با نانوذرات کامپوزيتي................................422-4-3-1- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا انيلين با فلز مس..........................................................................................................................................................................................................................422-4-3-2- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا انيلين با فلز نیکل........................................................................................................................................................................................................................422-4-3-3- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا پیرول با فلز مس..........................................................................................................................................................................................................................432-4-3-4- مواد و روش مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط لايهنشاني کامپوزيتي از پليمر رسانا پیرول با فلز نیکل........................................................................................................................................................................................................................432-5-مواد و روشهاي مورد استفاده براي ساخت منسوج رسانا توسط نانولولههای کربنی چند دیواره.......................................432-5-1- مواد براي پوششدهي با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره........................................................................................432-5-2- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش فیلتراسیون.................................................442-5-3- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش الکتروریسی................................................442-5-4- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش الکترواسپری...............................................442-5-5- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش چاپ جوهرافشان......................................452-5-6- پوششدهي منسوجات با استفاده از نانولولههای کربنی چند دیواره به روش اسپری.........................................................452-6-دستگاهها و تجهيزات مورد استفاده براي تهيه منسوجات رسانا..................................................................................................462-6-1- دستگاه اولتراسونيک..........................................................................................................................................................................462-6-2- اسپری با استفاده از پیستوله............................................................................................................................................................462-6-3- بررسي و تعيين خصوصيات پارچه رسانا.......................................................................................................................................472-6-3-1- اندازهگيري وزن...........................................................................................................................................................................472-6-3-2- بررسي مقاومت الکتریکی سطحی نمونهها.............................................................................................................................472-6-3-3- بررسي سطح نمونهها..................................................................................................................................................................482-6-3-4- تعيين چگونگي برهمکنش شيميايي پلیمرها و نانولولهی کربنی با پارچه.....................................................................482-6-3-5- بررسی میزان انعکاس نور از سطح نمونهها............................................................................................................................492-6-3-6- ولتامتري چرخهاي......................................................................................................................................................................49فصل سوم3- مقدمه...............................................................................................................................................................................................................523-1-بررسی مورفولوژی نمونههای آماده شده با پلاسمای اکسیژن و هیدرولیز قلیایی...................................................................523-2-بررسی طیف سنج مادون قرمز تبدیل فوریه....................................................................................................................................533-3-بررسی مورفولوژی نمونههای لایهنشانی شده با نانوذرات مس و نیکل.......................................................................................543-4-بررسی خصوصیات منسوج لایهنشانی شده با پلیمر رسانای پلیانیلین و پلیپیرول..............................................................553-4-1- بررسی منسوج لایهنشانی شده با پلیانیلین.................................................................................................................................553-4-1-1- بررسی مورفولوژی منسوج لایهنشانی شده با پلیانیلین.....................................................................................................573-4-2- بررسی منسوج لایهنشانی شده با پلیپیرول.................................................................................................................................573-4-2-1- بررسی مورفولوژی منسوج لایهنشانی شده با پلیپیرول.....................................................................................................583-4-2-2- مقاومت الکتریکی سطحی و تغییرات وزن منسوج لایهنشانی شده با پلیمر رسانا.........................................................613-4-2-3- بررسی خصوصیات نوری پارچهی لایهنشانی شده با پلیمر رسانای پلیپیرول...............................................................623-4-2-4- بررسی رفتار الکترو شیمیایی منسوج لایهنشانی شده با پلیپیرول..................................................................................643-5-بررسی خصوصیات منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی..............................................................................................713-5-1- بررسی مورفولوژی منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش اسپری................................................................743-5-2- مقاومت الکتریکی سطحی و تغییرات وزن منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی...................................................773-5-3- بررسی خواص نوری منسوجات لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی....................................................................................773-5-4- بررسی رفتار الکترو شیمیایی منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی چند دیواره....................................................803-6-بررسی طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه.................................................................................................................................86فصل چهارم4-نتیجهگیری نهایی..........................................................................................................................................................................................894-1-پیشنهادات...............................................................................................................................................................................................92 فهرست جدولها جدول 2‑1-نسبت مولی و غلظت اسید مورد استفاده...............................................................................................................................42جدول 2‑2-فرآیند آمادهسازی زیرلایه و تهیه دیسپرسیون نانولولههای کربنی...................................................................................44جدول 2‑3-شرایط الکترواسپری و ترکیبات دیسپرسیون.........................................................................................................................45جدول 3‑1- کدگذاری نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول..................................................................................................................58جدول 3‑2- تغییرات مقاومت الکتریکی سطحی و وزن نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول به روش CVD.........................59جدول 3‑3-ولتاژ و چگالی جریان متناظر با پیک کاتدی در نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول...............................................71جدول 3‑4-ولتاژ و چگالی جریان متناظر با پیک کاتدی در نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی..............................85جدول 3‑5- مقایسهی بین ولتاژ و چگالی جریان متناظر با پیک کاتدی نمونههای تهیه شده با نتایج سایر پژوهشگران...........85 فهرستشکلهاشکل 1‑1-فرمول کلی انیلین.........................................................................................................................................................................18شکل 1‑2-فرمهای مختلف پلیانیلین..........................................................................................................................................................18شکل 1‑3- ساختار پلیپیرول..........................................................................................................................................................................20شکل 1‑4- مراحل پلیمریزاسیون پلیپیرول.................................................................................................................................................20شکل 1‑5- مکانیسم پلیمریزاسیون پلیپیرول.............................................................................................................................................20شکل 1‑6- روش پوششدهی الف) غوطهوری، ب) دورانی.......................................................................................................................24شکل 1‑7- نحوه قرارگیری نانولولهها.............................................................................................................................................................25شکل 1‑8-تصویر شماتیک اجزای اصلی لایهنشانی احیایی.....................................................................................................................30شکل 1‑9- ساختار شیمایی پلی اتیلن ترفتالات.........................................................................................................................................30شکل 1‑10- برهمکنش بین سطح و پلاسما................................................................................................................................................32شکل 2‑1- دستگاه پلاسما...............................................................................................................................................................................36شکل 2‑2- مراحل لایهنشانی احیایی.............................................................................................................................................................37شکل 2‑3- تقطیر مونومر..................................................................................................................................................................................39شکل 2‑4- حمام آب.........................................................................................................................................................................................40شکل 2‑5- دستگاه اولترا سونیک....................................................................................................................................................................46شکل 2‑6-پیستوله و پمپ باد........................................................................................................................................................................47شکل 2‑7-تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی نشر میدانی.................................................................................................................48شکل 2‑8- تصویر دستگاه طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه..........................................................................................................49شکل 2‑9- تصویر اسپکتروسکوپی انعکاسی.................................................................................................................................................49شکل 2‑10- دستگاه ولتامتری چرخهای.......................................................................................................................................................50شکل 3‑1- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری خام، عملشده با پلاسمای اکسیژن و سدیم هیدروکسید............................................................................................................................................................................................................53شکل 3‑2- طیف مادون قرمز پارچهی پلیاستر خام، عمل شده با پلاسمای اکسیژن و سدیم هیدروکسید..................................54شکل 3‑3- تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستر لایهنشانی شده با نانوذرات نیکل و مس...............................54شکل 3‑4- تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستر لایهنشانی شده با نانوذرات نیکل و مس...............................55شکل 3‑5-تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری خام و لایهنشانی شده با پلیپیرول.....................................57شکل 3‑6- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی لایهنشانی پارچهی پلیاستری خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و نیکل با پلیپیرول به روش CVD..............................................................................................................................................................................59شکل 3‑7-تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری خام............................................................................................60شکل 3‑8- تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری زیرلایهها با پلیپیرول به روش پلیمریزاسیون شیمیایی..................................................................................................................................................................................................................60شکل 3‑9- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر هیدرولیزشده پس از لایهنشانی با پلیپیرول............................................................65شکل 3‑10- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر عمل شده با پلاسما پس از لایهنشانی با پلیپیرول..............................................66شکل 3‑11- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر پوششدهی شده با نانوذرات مس پس از لایهنشانی با پلیپیرول.....................67شکل 3‑12- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر پوششدهی شده با نانوذرات مس پس از لایهنشانی با پلیپیرول.....................68شکل 3‑13- نمودار ولتامتری چرخهای پلیاستر پوششدهی شده با نانوذرات نیکل پس از لایهنشانی با پلیپیرول...................69شکل 3‑14- پلیاستر پوششدهی شده با نانوذراتنیکل پس از لایهنشانی با پلیپیرول..................................................................70شکل 3‑15-تصویر میکروسکوپ نوری پارچهی لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش فیلتراسیون.................................72شکل 3‑16-تصویر میکروسکوپ نوری پارچهی لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش الکتروریسی.................................72شکل 3‑17-تصویر میکروسکوپ نوری پارچهی لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش الکترواسپری...............................73شکل 3‑18-تصویرمیکروسکوپ نوری منسوج لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی به روش چاپ جوهرافشان..........................74شکل 3‑19- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی زیرلایهی پوششدهی شده با پلیپیرول قبل از لایهنشانی با نانولولههای کربنی......................................................................................................................................................................................................................75شکل 3‑20- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی................................................76شکل 3‑21- تصویر میکروسکوپ الکترونی پویشی پارچهی پلیاستری لایهنشانی شده با پلیانیلین و نانولولههای کربنی........76شکل 3‑22-طیف انعکاسی نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی........................................................................................80شکل 3‑23- نمودار ولتامتری چرخهای نمونههای لایهنشانی شده با نانولولهی کربنی چند دیواره.................................................83شکل 3‑24- نمودار ولتامتری چرخهای نمونههای لایهنشانی شده پلیانیلین و نانولولهی کربنی.....................................................84شکل 3‑25- طیف مادون قرمز پارچه پلیاستری خام، لایهنشانی شده با پلیانیلین و لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی.....86شکل 3‑26- طیف مادون قرمز پارچه پلیاستری خام، لایهنشانی شده با پلیپیرول و لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی.....87 چکیده تکمیل منسوج با چندلایهی مرکب نانولولههای کربنی/ پلیمر هادیمهدیه اردشیری لاجیمی در این پژوهش، هدف اصلی تکمیل منسوج با چندلایهی مرکب نانولولههای کربنی و پلیمر رسانا و استفاده از آن به عنوان الکترود مقابل در سلولهای خورشیدی میباشد. جهت دستیابی به این هدف آزمایشات در چند مرحله انجام شد.در مرحلهی اول آمادهسازی به دو روش هیدرولیز قلیایی و پلاسمای اکسیژن به منظور افزایش مکانهای جاذب بر روی سطح انجام شد. سپس برخی از نمونهها به روش لایهنشانی احیایی با نانوذرات مس یا نیکل پوششدهی شدند. در مراحل بعدی از این نمونهها (خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و پوششدهی شده با نانوذرات نیکل) به عنوان زیرلایه استفاده گردید.لایهنشانی پارچههای پلیاستری پوششدهی شده با نانوذرات مس یا نیکل به دلیل حضور اسید و مادهی اکسیدکننده در شرایط پلیمریزاسیون پلیانیلین، با موفقیت انجام نشد. لایهنشانی با پلیپیرول به روش پلیمریزاسیون شیمیایی انجام شد. الکتریکی سطحی و درصد افزایش وزن نمونههای لایهنشانی شده با پلیپیرول برای پارچهی پلیاستری خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و پوششدهی شده با نانوذرات نیکل (آمادهسازی شده به روش پلاسمای اکسیژن) به ترتیب 41، 52 و Ω/Sq 22و 80/22، 31/7 و 71/18 درصد و برای نمونههای آمادهسازی شده به روش هیدرولیز قلیایی 42، 61 و Ω/Sq 27 و 65/21، 92/5 و 90/15 درصد بدست آمد. پس از لایهنشانی با پلیپیرول، انعکاس کاهش یافت. نمودارهای ولتامتری چرخهای هم نشاندهندهی رسانایی مناسب و فعالیت الکتروشیمیایی خوب نمونهها میباشد.در مرحلهی آخر لایهای از نانولولههای کربنی بر روی سطح لایهنشانی شد. پس از لایهنشانی زیرلایهها با نانولولههای کربنی مقاومت الکتریکی سطحی افزایش یافت. مقاومت الکتریکی سطحی و درصد افزایش وزن نمونههای لایهنشانی شده با نانولولههای کربنی برای پارچهی پلیاستری خام، پوششدهی شده با نانوذرات مس و پوششدهی شده با نانوذرات نیکل (آمادهسازی شده به روش پلاسمای اکسیژن) به ترتیب 127، 112 و Ω/Sq 70و 399/0، 967/0 و 520/0 درصد و برای نمونههای آمادهسازی شده به روش هیدرولیز قلیایی 128، 112 و Ω/Sq 88 و 633/0، 810/0 و 545/0 درصد بدست آمد. پس از لایهنشانی با نانولولههای کربنی، انعکاس کاهش یافت.کلمات کلیدی: پلیمر رسانا، نانولولههای کربنی، پارچهی پلیاستر Abstract Fabric finishing using composite multi layer of CNT/CEPMahdieh Ardeshiri Lajimi In this project, the main objective is fabric finishing using composite multi layer of CNT/CEPand its use as a counter electrode in solar cells. To achieve this purpose the experiments was performed in several stages.In the first stage, pretreatmentwere carried out using alkaline hydrolysis and oxygen plasma in order to increase absorbent sites on the surface of the fabric. Some of sample was coated with copper or nickel nanoparticles by reductiondeposition process. These samples (raw, coated with copper nanoparticles and nickel nanoparticles) were used as substrates in the later stages.Precipitation of polyester fabric covered with nickel or copper nanoparticle under polyaniline polymerization condition was failed due to the presence of acid and oxidizer. Polypyrrole deposition was carried out through chemical polymerization. The surface electrical resistivity and the percentage of increase in the weight of the deposited samples with polypyrrole for polyester fabric covered with copper and nickel nanoparticles (prepared through oxygen plasma method) were 41, 52, 22 Ω/Sq and 22.8%, 7.31%, 18.71% respectively. The values obtained for the samples prepared through alkali hydrolysis were reported to be 42, 61, 27 Ω/Sq and 21.65%, 5.92%, 15.9 % respectively. Corresponding to the increase in the weight of samples, surface electrical resistivity and the percentage of reflection decreased. In addition, cyclic voltammeter diagrams indicates the suitable conductivity and good electrochemical activity of samples.In the second stage, a layer of carbon nanotube was depositeted on the substrate surface. surface electrical resistivity was increased after precipitation of substrate with carbon nanotube. The surface electrical resistivity and the percentage of increase in the weight of precipitated samples by carbon nanotube, for raw polyester fabric covered with copper and nickel Nano particles (prepared by means of oxygen plasma method) were 127, 112, 70 Ω/Sq and 0.399%, 0.967%, 0.520 % respectively. For the samples prepared through alkaline hydrolysis, the surface resistivity and the weight of precipitated samples were 128, 112, 88 Ω/Sq and 0.633%, 0.810%, 0.545 %. The increase in the weight of sample increase the surface electrical resistivity and decreases the percentage of reflection. Key words: Conductive polymer, carbon nanotubes, Pet fabric پیشگفتارفرآیند تکمیل به مجموعه عملیاتی که بر روی یک سطح (بستر) جهت رسیدن به یک ویژگی و کاربرد خاص انجام میگیرد، گفته میشود. این فرآیند در صنایع مختلف از جمله صنعت نساجی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. فرآیند تکمیل میتواند در کاربردهایی از جمله بهبود ظاهر، چسبندگی یا ترشوندگی، مقاومت در برابر خوردگی مقاومت در برابر مواد شیمیایی، تغییر هدایت الکتریکی به کار گرفته شود[1].امروزه انرژی یک نیاز مهم برای زندگی روزمره و صنعت به شمار میآید. نیاز به انرژی هر روز در حال افزایش اما منابع انرژی محدود و رو به پایان هستند. به همین دلیل محققان درصدد گسترش منابع جدید انرژی هستند که فراوان، ارزان و دوستدار محیط زیست هستند. انرژی خورشیدی نامحدود، تمیز و تجدیدپذیر است که میتواند گزینهی مناسبی جهت رفع این نیازهای بشر باشد. سلولهای خورشیدی که مستقیما نور خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل میکنند ساختار جالبی برای تولید انرژی هستند که یکی از انواع آن سلولهای خورشیدی رنگ حساس میباشند. در ساخت این سلولها از شیشههای رسانا به عنوان زیرلایه استفاده میشود[2]. نيرويالكتريكيتوليديازنورخورشيد، میتواند برای کاربردهای مختلفی چونخنك سازي،حرارتدهي،روشنايي،شارژباطريها وتوليدنيرويالكتريكيبرايوسايلالكتريكيمتنوع، مورد استفاده قرار بگیرد .[3]سلولهای خورشیدی رنگ حساس در مقایسه با دیگر انواع سلولهای خورشیدی مزایایی همچون عدم نیاز به تجهیزات پیچیده جهت تولید انبوه، سازگار با محیط زیست، عدم وابستگی به زاویه تابش، امکان کار در روزهای ابری و بارانی، ارزان بودن و تنوع زیاددارند که توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کردهاند[4, 5].از جمله مشکلات سلولهای خورشیدی رنگ حساس، سنگین وزن بودن، عدم انعطافپذیری شیشههای رسانا به عنوان زیرلایه و الکترود مقابل پلاتین میباشد. پلاتین مادهای گران قیمت میباشد که آمادهسازی سلولها در مقیاس وسیع را با هزینهی زیادی همراه میکند به همین جهت محققان به دنبال یافتن موادی جهت جایگزینی پلاتین در سلولهای خورشیدی هستند. تاکنون مواد زیادی از جمله مواد کربنی، پلیمرهای رسانا و یا کامپوزیتی از آنها که رسانایی، فعالیت الکتروشیمیایی و قیمت مناسبی دارند به کار گرفته شده اند[6].در این پروژه، تکمیل منسوج با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنی به منظور ایجاد هدایت الکتریکی با هدف استفاده در سلولهای خورشیدی به عنوان الکترود مقابل انجام شده است. باتوجهبهاهدافیادشدهوبهمنظورآشناییمقدماتیباموضوع باید بیان گردد کهاینپژوهشدرقالبچهارفصل تهیه شدهکهبهشرحذیلمیباشند:* درفصلنخستباعنوان )) مقدمه و مروریبرمقالات(( بهبررسیتحقیقاتانجامگرفته در زمینه ساخت الکترود مقابل با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنیوروشهای تولید منسوجات پوششدهی شده با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنی پرداختهشدهاست.* درفصلدوماینپژوهش،باعنوان )) تجربیات(( به بیان شرحموادودستگاههایمورداستفادهجهتتولید منسوجات رسانا با پلیمر رسانا و نانو لولههای کربنیپرداختهاست.* فصلسومتحتعنوان )) نتایجوبحث(( به بیاندقیقنتایجآزمایشهاونیزبررسی منسوجات رسانا با پلیمر رسانا و نانو لولههای کربنی، تحلیلخواص فیزیکی، مورفولوژی، نوری، رفتار الکتروشیمیایی و همچنین بررسی روش های مختلف استفاده شده جهت تولید منسوجات رسانا با پلیمر رسانا و نانولولههای کربنیپرداخته شدهاست.* فصل چهارم با عنوان )) نتیجه گیری نهایی و پیشنهادات (( به نتیجهگیری پایانی پرداخته و پیشنهادات مربوطه جهت مطالعات آینده را ارائه نموده است. 1- مقدمهدر این فصل به پیشینه و کاربرد کامپوزیت ها، کامپوزیت نانولولههای کربنی و پلیمر هادی و استفاده از آنها در سلولهای خورشیدی به عنوان الکترود مقابل، نقش، اهمیت و مشکلات الکترود مقابل پرداخته شده است.ترکیب دو یا چند ماده با یکدیگر به طوری که به صورت شیمیائی مجزا و غیر محلول در یکدیگر باشند و بازده و خواص سازهای این ترکیب نسبت به هریک از اجزاء تشکیل دهنده آن به تنهایی، در موقعیت برتری قرار بگیرد را کامپوزیت مینامند. به عبارت دیگر کامپوزیت به دسته ای از مواد اطلاق میشود که آمیزه ای از مواد مختلف و متفاوت در فرم و ترکیب باشند و اجزاء تشکیل دهنده آنها هویت خود را حفظ کرده، در یکدیگر حل نشده، با هم ممزوج نمیشوند[7].قدیمی ترین مثال از کامپوزیت ها مربوط به افزودن کاه به گل جهت تقویت گل و ساخت آجری مقاوم جهت استفاده در بناها بوده است. قدمت این کار به 4000 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد. در این مورد کاه نقش تقویت کننده و گل نقش زمینه یا ماتریس را دارد. ارگ بم که شاهکار معماری ایرانیان بوده است. نمونه بارزی از استفاده از تکنولوژی کامپوزیتها در قرون گذشته بوده است. مثال دیگر تقویت بتن توسط میلههای فولادی میباشد. که قدمت آن به سال ۱۸۰۰میلادی باز میگردد. در بتن مسلح یا تقویت شده میله های فلزی استحکام کششی لازم را در بتن ایجاد مینمایند چرا که بتن یک ماده ترد میباشد و مقاومت اندکی در برابر بارهای کششی دارد. بدین ترتیب بتن وظیفه تحمل بارهای فشاری و میله های فولادی وظیفه تحمل بارهای کششی را بر عهده دارند[7].تاریخچه مواد پلیمری تقویت شده با الیاف به سالهای 1940 در صنایع دفاعی و به خصوص کاربردهای هوا-فضا بر میگردد. در این صنایع داشتن عملکرد بالا از مقرون به صرفه بودن اهمیت بیشتری دارد. برای ساخت و طراحی مواد با عملکرد بالا از الیافی که نسبت استحکام به وزن بالایی داشتند استفاده گردید. برای مثال در سال 1945 بیش از 7 میلیون پوند الیاف شیشه به طور خاص برای صنایع نظامی، مورد استفاده قرار گرفته است. علاوه بر هوافضا، از کامپوزیت منسوجات در زمینههای مختلفی از جمله ورزشی(تولید لباسهای ورزشی محافظ مثل کلاه و ...)، پزشکی، تولید و ذخیرهسازی انرژی، الکترونیک، فناوری اطلاعات، خودرو سازی(در ساخت بدنه و سایر بخشهای اتومبیل مثل چرخها) و ساختمان سازی(برای ساخت دیوارهایی با استحکام بالا و ضخامت کم و درنتیجه هزینه تولید پایین) مورد استفاده قرار میگیرد[7].تکنولوژی پلیمریزاسیون شیمیایی انیلین و پلیپیرول در حدود یک قرن است که شناخته شده است. با کشف پلیمرهای رسانا در سال 1963، تحقیقات گستردهای در زمینهی پلیمرهای رسانا توسط مک دیارمید (در سال 1976) با هدف کاربرد آنها در سنسورها، ذخیرهی انرژی و خازنها و ابزارهای دیگر انجام شد[8].پلیمرهای رسانای تهیه شده به روش پلیمریزاسیون شیمیایی رسانایی بالا، ثبات خوب و انحلالپذیری ناچیزی در محلولهای آبی دارند. سنتز شیمیایی پلیمرهای رسانا سادهترین روش تهیه پلیمرهاست که در این روش، مونومرها با استفاده از یک مادهی اکسیدکننده پلیمریزه میشوند. به عنوان مثال انیلین به صورت شیمیایی توسط اکسیدکنندههای متفاوتی از جمله آمونیوم پرسولفات، پتاسیم دیکرومات، آهن() کلرایدو به طور مشابه پلیپیرول هم با استفاده از اکسیدکنندههای متفاوتی از جمله نقره () نیترات ، آهن() کلراید، آهن () نیترات و مس() نیترات میتواند تهیه شود [8].تیوفن و مشتقاتش هم میتواند به صورت شیمیایی در محیطهای آلی تهیه شوند. اگرچه به علت حلالیت خوب مونومرها در محلولهای آبی، سنتز شیمیایی پلیانیلین و پلیپیرول در مقایسه با مشتقات تیوفن، مقرون به صرفهتر و سازگار با محیطزیست است[8].