مقدمهموضوع: برای شناخت و شناساندن شخصیتهای برجسته علمی، یکی از بهترین روشها بررسی آثار مکتوب آنان است که بازتاب آرا و اندیشه ها و تجلیگاه علم و دانش آنهاست از آنجائیکه شناخت دقیق افکار و اندیشه های هر یک از بزرگان می تواند چراغ روشنگری فراروی نسل جوان باشد ما را بر آن داشت تا برای تحقق این آرمان مقدس، دست به دامن آسمان پرستاره ی علم ادب ببریم تا چراغی برگیریم.لذا در این کهکشان، ستاره ای را رصد کردیم که هرچند غبار غرض ورزی وجهل آمیخته با گذشت زمان، چهره ی عالمتاب او را تا حدودی پوشانده است و آنگونه که شایسته شخصیت او بوده برای جهان علم و ادب شناخته نشده است.وی شخصیت بی نظیری است که با داشتن مناصب فقاهت و زعامت و نقابت علویان و مناصب مختلف سیاسی، هیچگاه شیفته مظاهر و زخارف دنیوی نشد و لذا بواسطه ی اتصال به حقیقت هستی، اهل دل بود. عاطفه ی سرشار، روحیه ی حساس، وقریحه ی وقاد او باعث گردید که برای بیان حقایق و ثبت وقایع سلاح قدرتمند خود را بکار گیرد و در جهت تحقق اهداف و آرمانهایش گوش به ندای دل دهد که نتیجه آن اشعار نغز و دلنشین و سخنان زیبای اوست که دیوان شعری با چنین گلهایی فراهم آورد. با توجه به اینکه دیوان اشعار این نادره ی دوران بازتاب اندیشه های عمیق و آئینه ی تمام نمای سلوک عرفانی اوست ایجاب می کند که برای شناسایی اندیشمند فرزانه و شاعر گرانمایه، دیوان اشعار او را درکنار آثار گرانبها و ارزشمند فقهی و کلامی اش کاملاً مورد نقد و بررسی علمی و ادبی قرار گیرد.اهداف: لذا در این کار تحقیقی هدف ما بر آن بوده است که آرا و اندیشه های یگانه ی دوران را از میان اثر ارزنده ی ادبی اش( دیوان اشعار) مورد ارزیابی و نقد بررسی قرار داد تا از میان اشعار به بازخوانی نظریات و افکار عالمانه ی « شاعر فقیه» بپردازیم. بنابراین در شناخت ابعاد شخصیتی این ادیب گرانقدر نیازمند آن هستیم که پاسخ های قانع کننده ای در قبال پرسش های زیر داشته باشیم: محتوا:پایان نامه ی حاضر در قالب دو باب تدوین شده است که در باب اول به بررسی اوضاع اجتماعی و ادبی قرن چهارم پرداخته که در این فصل علاوه بر بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی، به نقش آل بویه در حرکت فکری و فرهنگی قرن چهارم و مظاهر فرهنگی و ادبی این قرن در قالب محصولات فرهنگی نظیر: شعر، نثر، نقد و علم لغت می پردازد.در فصل دوم این باب به بررسی زندگی نامه ی سیدرضی از ولادت تا وفات می پرازد که در این میان به شجره نامه ی او ، پدر، مادر، و فرزندان بطور کامل توجه شده است و مطالب مفصلی را در باره مقام و منزلت پدرش سیدابواحمد موسوی و نقش اصلاح گرانه ی او در جامعه آن روز و وساطت میان خلفا و سلاطین و بزرگان آورده ایم و در ضمن نکاتی هم درقالب همین بحث درباره ی خصوصیات اخلاقی او بیان کردیم.در ادامه ی سخن از اساتید و مشایخ رضی و تربیت یافتگان مکتب او و نقش مجتمع عظیم علمی، فرهنگی «دارالعلم» در نهضت فکری و تأسیس مجامع شبیه به آن بطور مفصل بحث شده است. رضی در کنار مناصب و مشاغل رسمی و اشتغال کامل، دست از تدریس و تألیف برنداشت و لذا علاوه بر بیان اسامی تألیفات و فعالیتهای علمی و بررسی شاگردان از اثربسیار ارزشمند او« نهج البلاغه» هم غافل نشده و لذا به بررسی نگاره ها و پژوهش های صورت گرفته در زمینه ی نهج البلاغه و پاسخ به شبهات مطرح شده درباره ی متن و گردآورنده آن نیز پرداخته ایم.در باب دوم که به موضوع اصلی تحقیق مرتبط می شود به بررسی ونقد دیوان اشعار رضی و نسخه های خطی کتابخانه های ایران و جهان می پردازد و دیوان اشعار او را از جهت محتوایی با استفاده از مفاهیم و مضامین وموضوعات قصاید مورد نقد کامل قرار می دهد.این باب از شش فصل به ترتیب موضوعات شعری و حجم آنها تدوین یافته است که در هرکدام از این فصول، با طرح مباحثی به بیان ابعاد و ویژگی ها و ساختار و موضوع و مضامین قصاید دیوان و قالبهای شعری پرداخته ایم که عبارتند از: مدایح، رثا و سوگنامه ها، فخرو حماسه، غزلیات و حجازیات، هجویه ها و پند و اندرزهای حکیمانه. تعداد صفحات 240 word فهرستمقدمهباب اولاوضاع سیاسی، اجتماعی فرهنگی و ادبی دوران سید رضیفصل اول: اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبیبخش اول: اوضاع سیاسیبخش دوم: اوضاع اجتماعیبخش سوم: اوضاع فرهنگی و ادبیالف: نقش آل بویه در نهضت فکری و ادبی قرن چهارمب: مظاهر فرهنگی و ادبی قرن چهارمشعرنثرنقدعلم لغتفصل دوم: سید رضی شاعری از تبار علی(ع)بخش اول: زندگینامه ی سید رضیالف: ستاره ای از افق بغدادب: شجره نامهپدر( ابواحمد)مادر( شیرزنی از تبار ناصرللحق)ناصر کبیر یا فاتح مازندرانج: روزگار وصل و غنچه های پیوندد: غروبی نابهنگامهـ: ویژگیها و خصوصیات بارز اخلاقی رضیبخش دوم: زندگی علمی، ادبی و اجتماعی سیدرضیالف: اساتید و مشایخ رضیب: دانش آموختگان و تربیت یافتگان و روایت کنندگان مکتب رضیج: مجتمع علمی« دارالعلم» یا اولین دانشگاه علوم اسلامید: مناصب (نقابت، قضاوت، ریاست « امیرالحاج»)هـ: تألیفاتشعر( دیوان اشعار)سیره نویسیرسائل( مجموعه ی مکاتبات)فقهنحوتفسیرالف: حقائق التأویل فی متشابه التنریلب: معانی القرآنبلاغتالف: تلخیص البیان فی مجازات القرآنب: نهج البلاغهب: گردآورنده ی نهج البلاغه واقعاً کیست؟ب: ادبیات نهج البلاغهب: پژوهش های دانشمندان در اقیانوس نهج البلاغهباب دوم:نقد و بررسی دیوان سیدرضیفصل اول: دیوان رضیالف: نسخه های دیوان در کتابخانه های ایران و جهانب: شروح یا نگاره هایی بر دیوانج: اغراض و موضوعات موجود در دیوانفصل دوم: مدایحالف: ممدوحان رضیب: ساختار قصیده های مدحج: مضامین و مفاهیم مدیحه های رضیج: شجاعتج: بخشش و بخشندگیج: خردورزی و نیک اندیشی( عصاره ی چهار خلیفه)ج: مقام ومنزلت اجتماعیج: تبریک اعیاد و مناسبتهاج: بلیغان در نگاه بلیغمدیحه های رضی در یک نگاهفصل سوم: رثاء« سوگنامه»الف: افرادی که شاعر در سوگ آنها مرثیه سرایی کرده استب: فرهنگ عاشورا در سوگنامه های حسینی ( مرثیه با بررسی محتوایی آنها)ج: غمنامه ی مادر و تجلیل از مقام و منزلت زن مسلماند: بررسی ساختار سوگنامه های رضیهـ : مضامین و موضوعات سوگنامه هاهـ : سرانجام و سرنوشت انسانهـ : پدیده ی مرگ و تأثیر آن بر مرثیه های رضیهـ :بزرگداشت و بیان فضائل متوفیهـ : تسلیت و همدردی با بازماندگان متوفیهـ : اعلان جنگ با مرگهـ : تجلی رثای دوران جاهلیت در سوگنامه های شاعرنقد وبررسی سوگنامه های سید سوگوارفصل چهارم: فخر و حماسهالف: بررسی ساختار فخریاتب: مضامین فخریه های رضیب:افتخار به اصل ونسب( شجره ی طیبه)ب: شاعری الگو در میدان اخلاق و عملب: قله ی عظمت در کوهسار ادبج: ابعاد و ویژگی های فخریات رضید: مقایسه ای میان فخریه های رضی و متنبّیفصل پنجم: غزلیات و حجازیاتترانه های سرزمین یار( حجازیات)الف: بررسی ساختارغزلیاتب: مضامین وموضوعات غزلهای رضیج: ابعاد و ویژگی های غزلهای رضیحجازیات یا ترانه های سرزمین یار:الف: ساختار ترانه های سرزمین یار( غزلهای حجازی)متن و ترجمه غزل« لیلة السفح»نقد وبررسی غزل« لیلة السفح»برگزیده غزل« یا ظبیة البان»ب: بررسی مکانهای سرزمین حجاز در حجازیاتج: مضامین و موضوعات غزلهای حجازید: جایگاه حجازیات و تأثیرآن بر ادبیات عربفصل ششم: هجویاتالف: موضوعات و مضامین هجوهای رضیهجو اخلاقیهجو سیاسیب: نمونه هایی از هجویات رضیفصل هفتم: پند و اندرز و حکمتهاالف: نمای کلی حکمتهای رضیب: نمونه هایی از سخنان حکیمانه ی رضیزبدة البحث (چکیده پایان نامه به زبان عربی)منابعچکیده انگلیسی