مقدمه:برنج به عنوان غذاي اصلي حدود نيمي از جمعيت جهان به شمار ميآيد و به همين دليل اين محصول يكي از مهمترين منابع اصلي تأمين كننده نياز غذايي جهان است (56،71). طبق آمار فائو مصرف سرانه برنج در كشورهاي مختلف بين 2/4 تا 1/102 كيلوگرم متغير است و معمولاً كشورهاي عمده توليد كننده برنج مصرف كنندگان عمده نيز هستند و تا حدي بين توليد و مصرف آنها موازنه وجود دارد. ولي در كشور ما متأسفانه اين توازن برقرار نيست و ايران به عنوان يازدهمين كشور توليد كننده برنج، سومين وارد كننده در جهان است (11). برنج در كشور ما بعد از گندم دومين كالاي مصرفي از نظر مقدار و تنها غلهاي است كه منحصراً براي تغذيه انسان كشت ميشود و در حدود نصف جيره غذائي 1/6 ميليارد نفري از جمعيت دنيا را تشكيل ميدهد (11) و در بخش عظيمي از قارة آسيا تأمين كننده بيش از 80% كالري و 75% پروتئين مصرفي مردم است. در كشور ما نيز به طور متوسط، روزانه 14% نياز به انرژي از طريق برنج تأمين ميشود (11). اين گياه در بين گياهان عمده زراعي داراي خصوصيات منحصر به فردي از نظر مصرف آب است (رشد در شرايط غرقابي، غيرغرقابي و ديم). آب اولين و اساسيترين عامل محدود كننده توليد محصولات كشاورزي است. كمبود آب كه به بحران قرن حاضر موسوم شده است باعث گرديد دانشمندان و محققان تلاشهاي وسيعي را در جهت يافتن راه حلهاي مناسب براي افزايش توان توليد واحد آب مصرفي آغاز نمايند.با توجه به محدوديت منابع آبي در كشورمان، افزايش جمعيت، نياز روزان كشور به امنيت غذايي و پايين بودن راندمان آبياري در مزارع، ضروري است كه برنامهريزي دقيقي براي استفاده بهينه از منابع موجود صورت گيرد. در اين راستا هرگونه تلاش در بخش كشاورزي به عنوان بزرگترين مصرف كننده آب و بخصوص برنج به عنوان پرمصرفترين گياه و رايجترين كشت در شمال كشور كه 80 تا 85% سطح زير كشت برنج كشور را تشكيل ميدهد قابل توجه و تقدير است.بنابراين در كشور ما بايد توليد به ازاي هر واحد آب مصرفي جايگزين توليد در واحد سطح ملاك ارزيابيها قرار گيرد. در حال حاضر به ازاي هر متر مكعب آب مصرفي در بخش كشاورزي معادل 7/0 كيلوگرم محصول توليد ميشود كه اين رقم در كشورهاي پيشرفته حدود 2 كيلوگرم است (18). براي رسيدن به اين ركورد، كاراترين راهحل، افزايش بازده آبياري و بهينهسازي مصرف آب ميباشد.مديريت آبياري به عمليات اجرايي در يك پروژه تحت بهرهبرداري گفته ميشود كه منتج به سود بيشتر كشاورزي گردد. اين بررسي با تنظيم برنامه آبياري جهت حصول عملكرد مناسب بر روي ارقام محلي (حسني، بيتام) صورت گرفته است. ارقام محلي عليرغم عملكرد كم، به دليل سازگاري با شرايط اقليمي منطقه، پخت و خوراك مطلوب و عطر و طعم مطبوع داراي بازارپسندي خوبي هستند و شناخت اين ارقام و پي بردن به خصوصيات بارز آنها ميتواند كمك مؤثري در توليد ارقام اصلاح شده بنمايد. اين تحقيق در راستاي اهداف زير به اجرا درآمد:- كاهش تلفات آب در آبياري برنج
مقدمه:برنج به عنوان غذاي اصلي حدود نيمي از جمعيت جهان به شمار ميآيد و به همين دليل اين محصول يكي از مهمترين منابع اصلي تأمين كننده نياز غذايي جهان است (56،71). طبق آمار فائو مصرف سرانه برنج در كشورهاي مختلف بين 2/4 تا 1/102 كيلوگرم متغير است و معمولاً كشورهاي عمده توليد كننده برنج مصرف كنندگان عمده نيز هستند و تا حدي بين توليد و مصرف آنها موازنه وجود دارد. ولي در كشور ما متأسفانه اين توازن برقرار نيست و ايران به عنوان يازدهمين كشور توليد كننده برنج، سومين وارد كننده در جهان است (11). برنج در كشور ما بعد از گندم دومين كالاي مصرفي از نظر مقدار و تنها غلهاي است كه منحصراً براي تغذيه انسان كشت ميشود و در حدود نصف جيره غذائي 1/6 ميليارد نفري از جمعيت دنيا را تشكيل ميدهد (11) و در بخش عظيمي از قارة آسيا تأمين كننده بيش از 80% كالري و 75% پروتئين مصرفي مردم است. در كشور ما نيز به طور متوسط، روزانه 14% نياز به انرژي از طريق برنج تأمين ميشود (11). اين گياه در بين گياهان عمده زراعي داراي خصوصيات منحصر به فردي از نظر مصرف آب است (رشد در شرايط غرقابي، غيرغرقابي و ديم). آب اولين و اساسيترين عامل محدود كننده توليد محصولات كشاورزي است. كمبود آب كه به بحران قرن حاضر موسوم شده است باعث گرديد دانشمندان و محققان تلاشهاي وسيعي را در جهت يافتن راه حلهاي مناسب براي افزايش توان توليد واحد آب مصرفي آغاز نمايند.با توجه به محدوديت منابع آبي در كشورمان، افزايش جمعيت، نياز روزان كشور به امنيت غذايي و پايين بودن راندمان آبياري در مزارع، ضروري است كه برنامهريزي دقيقي براي استفاده بهينه از منابع موجود صورت گيرد. در اين راستا هرگونه تلاش در بخش كشاورزي به عنوان بزرگترين مصرف كننده آب و بخصوص برنج به عنوان پرمصرفترين گياه و رايجترين كشت در شمال كشور كه 80 تا 85% سطح زير كشت برنج كشور را تشكيل ميدهد قابل توجه و تقدير است.بنابراين در كشور ما بايد توليد به ازاي هر واحد آب مصرفي جايگزين توليد در واحد سطح ملاك ارزيابيها قرار گيرد. در حال حاضر به ازاي هر متر مكعب آب مصرفي در بخش كشاورزي معادل 7/0 كيلوگرم محصول توليد ميشود كه اين رقم در كشورهاي پيشرفته حدود 2 كيلوگرم است (18). براي رسيدن به اين ركورد، كاراترين راهحل، افزايش بازده آبياري و بهينهسازي مصرف آب ميباشد.مديريت آبياري به عمليات اجرايي در يك پروژه تحت بهرهبرداري گفته ميشود كه منتج به سود بيشتر كشاورزي گردد. اين بررسي با تنظيم برنامه آبياري جهت حصول عملكرد مناسب بر روي ارقام محلي (حسني، بيتام) صورت گرفته است. ارقام محلي عليرغم عملكرد كم، به دليل سازگاري با شرايط اقليمي منطقه، پخت و خوراك مطلوب و عطر و طعم مطبوع داراي بازارپسندي خوبي هستند و شناخت اين ارقام و پي بردن به خصوصيات بارز آنها ميتواند كمك مؤثري در توليد ارقام اصلاح شده بنمايد. اين تحقيق در راستاي اهداف زير به اجرا درآمد:- كاهش تلفات آب در آبياري برنج